Morgunblaðið - 06.01.1991, Blaðsíða 2

2 e
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. JANUAR 1991
Kvikmyndagerðarhópurinn á góðri stundu.
Það gerist ósjaldan þegar unnið
er að kvikmynd að atburðirnir í
kringum sjálfar upptökurnar virð-
ast ekki síður merkilegt myndefni
en sá skáldskapur sem verið er að
mynda. Allmargar heimildarmyndir
j sýna þetta ótvírætt, auk þess sem
nokkrar góðar bíómyndir hafa fjall-
að um kvikmyndagerð.
Það vill einhvern veginn svo til
að þeir sem vinna hin ýmsu störf
í kvikmyndum eru upp til hópa
í fremur geðugt og skemmtilegt fólk.
! Þessu líflega fólki er síðan slengt
nána og kreijandi sam-
5-6 vikur,
saman í
vinnu í
ósjaldan
harðri
baráttu
við nátt-
úruöflin,
ef mikið er
um útitök-
ur. Mest
mæðir síðan
á leikurun-
um, sem
gjaman þurfa
að opna eigið.
sálarlíf upp á
gátt .dag hvern
frá klukkan átta
á morgnana til
sjö á kvöldin. Er
það furða þótt
undarlegir hlutir
gerist?
Sagan
Náin og kreíjandi
samvinna hefst þegar^
á handritsstiginu. í
þessu tilfelli var byggt
á skáldsögu eftir enska
konu, Rosemary Sutcliff.
Þar segir frá miklu ferða-
lagi sem hefst í Englandi, liggur
síðan um írland, Danmörku og
Rússland endilangt, m.a. eftir hinni
miklu Volgu, áður en sögulok verða
í sjálfum Miklagarði. Það segir sig
sjálft að svona viðamikil umgjörð
er helst til stór biti, jafnvel fyrir
auðuga sjónvarpsstöð í Bretlandi.
Þetta hlaut að kalla á verulega ein-
földun á söguþræðinum. Áður en
ég kom til sögu hafði framleiðand-
inn þegar mótað með sér ákveðnar
hugmyndir um þær tilhlíðranir, sem
ég gat vel sætt mig við, en eftir
var að bera þær undir sjálfa skáld-
konuna. Við lögðum land undir fót
og ókum suður undir Brighton, þar
sem hún býr.
Rosemary Sutcliff hefur einkum
skrifað sögulegar skáldsögur fyrir
unglinga og er þekkt og virt í
heimalandi sínu, hefur m.a. unnið
til eftirsóttra verðlauna. Hún er
ákaflega bækluð og mun hafa verið
frá fæðingu. Það vekur þess vegna
athygli að bækur hennar segja
gjarnan frá atburðum sem kalla á
verulegt líkamlegt atgervi, atburð-
um sem hún hefur aldrei komist
nálægt að reyna sjálf. Jafnframt
leggur hún sig í líma við að kanna
vel sögulegan bakgrunn, svo og
landfræðilegar aðstæður á stöðum
sem hún hefur aldrei átt kost á að
skoða í eigin persónu.
Eitt það merkasta sem kom í ljós
í samræðu okkar var að hún hand-
skrifar allar bækur sínar þrisvar,
hvern stafkrók. Þetta er einkum
merkilegt fyrir þá sök að fingur
Brunaliðið frá Haverford West var fengið
til að búa til úrhellið og aðstoðarleikstjórinn
lætur sig vaða í sjóinn meðan Ágúst bíður
í stafni en hann stökk í sjóinn litlu síðar.
hennar eru svo magnlitlir að ég fæ
ekki séð hvernig hún getur stjórnað
penna öðruvísi en með því að beita
báðum höndum samtímis. Samt
skal allt skrifað þrisvar. Hún viður-
kenndi að þetta yrði stundum svolít-
ið leiðigjarnt, einkum þegar hún sæi
ekki ástæðu til að breyta neinu í
heilu köflunum.
Ævistarf þessarar konu ber vitni
um aðdáunarverð einurð og vilja-
styrk. í mínum augum er hún meiri
hetja en nokkur af sögupersónum
hennar. Sjálf mundi hún líklega
ekki vera því sammála.
Hún sætti sig fyllilega við þær
breytingar sem framleiðandinn
lagði til. Aðeins ein af bókum henn-
ar hefur verið kvikmynduð til þessa
og mér fannst hún beinlínis hlakka
til að sjá myndina okkar á sjón-
varpsskerminum heima hjá sér.
Handrítið
Framleiðandinn er reyndar af ís-
lensku bergi brotinn í móðurætt.
Hann heitir Alan Horrox og á vini
og skyldmenni hér heima.
Næsta verk hans var að ráða
rithöfund til að skrifa handritið.
Fyrir valinu varð reyndur höfundur,
sem eingöngu skrifar fyrir sjónvarp.
Á þessú stigi málsins er hætt við
að leikstjórinn hafí minnst áhrif, í
samanburði við framleiðandann og
rithöfundinn sjálfan. Þess vegna er
nauðsynlegt að rífast. Ætli leik-
stjórinn sér að hafa einhver áhrif á
mótun handritsins þarf hann að
láta heyra í sér, vel og greinilega.
Þetta gildir líka þegar samning
handritsins gengur svo til snurðu-
laust eins og í viðkomandi tilfelli:
léikstjórinn þarf stöðugt að vera
að nauða og nudda. Að öðrum kosti
lendir hann hugsanlega í því að
stjórna handriti sem hann hefur
innst inni litla sem enga trú á.
Útkoman getur aldrei orðið annað
en persónulegur harmleikur sem
byijar með svefnieysi og endar með
ósköpum.
Það voru einkum tvö atriði sem
ég kvartaði svo sáran undan að
Alan varð að lokum leiður á mér.
Hann sendi mér skeyti - ég var
þá hér heima á íslandi - þar sem
hann tilgreindi að viðkomandi deilu-
atrrði yrðu eins og hann vildi hafa
þau, en ekki eins og ég legði til.
Nú yrði ég að gera upp hug minn
um það hvort ég vildi yfirleitt vinna
áfram að myndinni eður ei. Ég
neyddist til að hætta nöldrinu.
Nú vil ég taka það fram að sam-
vinna mín og framleiðandans var
með miklum ágætum. Þótt þetta
hefðist ekki í gegn var margt af
því sem ég lagði til á fundum okk-
ar um handritið tekið til greina -
alls ekki allt, en nógu margt til
þess að mér fyndist handritið þjóna
myndinni, en ekki öfugt. Þá var
búið að semja fjórar gerðir af frum-
drögum og fimm af sjálfu handrit-
inu. Nokkurra vikna uppbyggilegt
rifrildi var þar með um garð gengið.
Lagst í ferðalög
Það var ákveðið mjög snögglega
að gera Sædrekann. I rauninni gáf-
ust ekki nema sex vikur til raunver-
ulegs undirbúnings - sem er að
mínu viti hættulega skammur tími.
Það átti eftir að ráða starfslið, svo
og finna leikara, ennfremur voru
ekki nærri allir tökustaðir fundnir
- og eitt og annað sem í fyrstu
virðist ekki koma kvikmyndagerð
mikið við, svo sem eins og að fá
hótelpláss fyrir allt liðið, átti eftir
að reynast talsverður höfuðverkur.
Ljóst var að aðalbækistöðvarnar
yrðu í Wales og því var reynt að
finna sem flest starfsfólk þar.
Ásamt Alan ræddi ég við hæfiieika-
fólk í Cardiff, og þar fundust brátt
leikmyndahönnuðurinn og búninga-
hönnuðurinn, svo og aðstoðarleik-
stjórarnir þrír. Aðrir fylgdu í kjöl-
farið, en tökuliðið kom frá London.
Úr þessu var mitt helsta verkefni
að fínna leikarana. Upphaflega var
ráðgert að kvikmynda hluta af
myndinni á íslandi og hafa víking-
ana þar með íslenska. Brátt kom
hins vegar í ljós að það yrði helst
til dýrt, og þá var tekinn sá kostur
að hafa Danmörku sem heimaland
víkinganna. Þar með var líka ákveð-
ið að víkingarnir töluðu dönsku eða
norsku sín á milli - sem leiddi til
þess að ég fór til Kaupmannahafnar
til að fínna leikara í nokkur hlut-
verk. Til dæmis prófaði ég tuttugu
ungmenni í eitt aðalhlutverkið -
og sá nítjándi reyndist sá rétti.
Að velja leikara í hlutverk er lík-
lega einn vandasamasti hluti starfs
míns. Þetta er einna augljósast þeg-
ar um unga leikara er að ræða. Þá
er í fæstum tilfellum verið að biðja
leikarann um að hverfa í einhvern
annan ham en sinn eigin, heldur
þarf viðkomandi að vera eins líkur
persónunni að manngerð og útliti
og kostur er. Svo gerist það stund-
um að inn á gólf er komið eitthvert
ungmenni sem geislar af öryggi og
festu vegna þess að þetta er ein-
mitt rétta hlutverkið fyrir hann eða
hana. Daninn ungi sem ég valdi að
lokum hefur ekki mikla reynslu að
baki og er alls óþekktur í heimal-
andi sínu. Hins vegar efaðist ég
ekki um hæfileika hans eftir að við
höfðum lesið eitt atriði saman -
atriði sem hann reyndar túlkaði á
allt öðrum nótum en hinir höfðu
gert og alls ekki þeim sem beinast
lágu við - og upp frá því var hann
samtvinnaður persónunni í mínum
huga.
Fleiri leikara réði ég í Kaup-
mannahöfn, þar á meðal Baard
Owe, sem ég mundi eftir úr Gertrud
eftir Dreyer. Hann lék þar píanist-
ann unga, síðasta ástmann Geir-
þrúðar. I viðtali sem ég tók á mynd-
band við Baard sagði hann einkar
skemmtiiega sögu frá upptökum á
Geirþrúði. Eitt atriðið var sett á
svið í almenningsgarði í Kaup-
mannahöfn og þetta var á síðasta
degi sem bauðst til upptökunnar
það sumarið. Allt var tilbúið í eitt
af þessum löngu myndskéiðum sem
haust hafðist ég við í
Lundúnum og varði tíma
Imínurn einkum í hverf-
inu Soho í miðborginni.
Þar eru öll helstu kvik-
myndafyrirtæki Bret-
lands með skrifstofur,
auk þess sem hljóðstúdíó
og klippiherbergi eru þar
í öðru hveq'u húsi. í Dean
Street, rétt við hornið á
Oxford Street, lagði ég
undif mig tvö herbergi
ásamt fjögurra manna
klippiliði. Þar gengum
við frá kvikmynd serh
gerist á víkingatímum: Sea Dragon
heitir hún á frummálinu, í höfuðið
á víkingaskipi sem mjög kemur við
sögu.
(Sögulegir atburðir)
liift.,