Morgunblaðið - 06.01.1991, Blaðsíða 24

24-ScO
M04SÖtJííeLMn& MINNtNCfflfföMllftlÆlM . fJIQfljlAlR ll 9ÖÍ01 í
Bima H. Steingríms-
dóttir - Minning
Fædd 12. júní 1902
Dáin 30. desember 1990
í byijun skólaárs 1934 var von
á nýjum kennara að bama- og ungl-
ingaskólanum á Reyðarfirði. Kenn-
arinn sem ráðinn hafði verið að
skólanum hafði lokið kennaraprófi
sama vor frá Kennaraskólanum.
þessi nýi kennari var ættaðu frá
Húsavík og nýlega kvæntur. Lítið
meira vissum við um hann nema
hann hafði hin bestu meðmæli. Nú
var von á honum með strandferða-
skipi að norðan. Við hjónin fórum
uiður á bryggju við skipskomuna
til þess að taka á móti nýja kennar-
anum Sigfúsi Jóelssyni. Hann kom
einn en kona hans kom nokkrum
vikum síðar. Þá sá ég Birnu
Steingrímsdóttur vinkonu mína í
fyrsta skipti. Það fómíítrax vel á
með okkur. Við ræddum um allt
milli himins og jarðar. Einkum þótti
mér fróðlegt að heyra frásagnir
hennar af ættfólki hennar í Þingeyj-
arsýslum. Þar áttu ættir hennar
djúpar rætur. í Reykjavík hafði hún
dvalist en þar var móðir hennar,
Rebekka Þorbergsdóttir, á sjúkra-
húsis. Faðir hennar, Steingrímur
Árnason var látinn. Við töluðum
um húsmæðrafræðslu þess tíma en
hún hafði verið á Kvennaskólanum
á Blönduósi. Síðan fór hún aftur
til Húsavíkur en þar bjó hún ásamt
ömmu sinni Guðrúnu Þorláksdóttur
og Þorvaldi móðurbróður sínum.
Um sumarið 1935 flutti alltþetta
góða fólk til Reyðarfjarðar. Þar
bjuggum við í næsta nágrenni í
tólf ár. Vinskapurinn styrktist með
hveiju ári sem leið og samskiptin
urðu náin. Við deildum saman
amstri og störfum hins daglega lífs,
því aldrei leið sá dagur að við hefð-
um ekki einhver samskipti á heimil-
unum eða vegna starfa við skólann.
Þannig tengdumst við óijúfanlegum
böndum sem aldrei áttu eftir að
slitna. Lifið var ekki allt bundið
störfum og búskaparbasli á þessum
árum, þótt krepputímar væru.
Tækifærin til afþreyingar voru ekki
jafn fjölbreytt og síðar en á hveiju
sumri fórum við þó í smáferðalög
um nærliggjandi sveitir með bílum
eða á hestum. Til Húsavíkur fórum
við einnig. Þar bjuggu þá ennþá
foreldrar Sigfúsar, Sigurveig Sig-
fúsdóttir og Joel Friðriksson. Þau
fluttu síðar til Reyðarijarðar þegar
Bima og Sigfús höfðu byggt sér
myndarlegt einbýlishús.
Vetumir voru oft langir og erfið-
ir. Þá var mikið lesið og skrafað.
Við skiptumst mikið á bókum og
lásum allt sem náðist í, eiginlega
allt sem barst til okkar í bókar- eða
blaðaformi. Margar stundirnar
ræddum við um bækur og ritstíl
helstu rithöfunda þeirra tíma. Ekki
vorum við alltaf sammála í þeim
efnum. Síðar átti ég eftir að kunna
betur að meta hennar bókmennta-
smekk. Við deildum oft um stjórn-
mál og sitt sýndist hvorri. Hvor
okkar um sig hélt fram sinni stefnu
í þjóðmálum. Engar þessara um-
ræðna höfðu hin minnstu áhrif á
vináttu okkar, þvert á móti efldist
hún með hvetjum degi.
Nú varð mikil breyting í aðsigi.
Ég flutti til Reykjavíkur. Við skrif-
uðumst mikið á. Sendibréfín hennar
Birnu voru fróðleg og vel stíluð.
Þannig frétti ég af minni fyrri
heimabyggð og frá fjölskyldu henn-
ar með jöfnu millibili. Heimili henn-
ar var gestkvæmt og börn hennar
þijú, Bergþóra, Friðrik og
Steingrímur áttu hug hennar allan.
Þau voru námfús og hún fylgdist
af áhuga með velferð þeirra. Þá
umhyggju átti hún eftir að upp-
skera ríkulega, því þau hafa öll
menntast vel, eru vinsæl og starfa
við góðan orðstír.
Það gláddi okkur öll þegar Birna
og Sigfús fluttu til Reykjavíkur.
Við urðum aftur nágrannar og allt-
af daglegur samgangur. Stundum
unnum við saman og höfðum alltaf
nóg fyrir stafni. Umræðuefnin voru
óþijótandi því tíminn leið hratt og
heimurinn breyttist óðfluga. Fyrir
tveimur árum bjó ég hjá henni um
tveggja vikna skeið. Þá riijuðum
við m.a. upp kynni okkar frá fyrstu
búskaparárunum fyrir austan og
skemmtum okkur vel alla daga sem
við vorum saman. Fyrir þessa daga
verð ég ævinlega þakklát.
Nú er snjór úti og hvítt yfir öllu
en 30. desember var þungbúinn og
eiginlega varð aldrei bjart af degi.
Þann dag lést Birna vinkona mín.
Jólaljósin glitra í öllum regnbogans
litum. Þannig hafði ævi okkar ver-
ið. Það skiptust á skin og skúrir í
lífi okkar en við styrktum þá hvor
aðra. Ánægjustundirnar voru þó
miklu fleiri. Nú kveð ég mína kæru
vinkonu með þessum fátæklegu
línum. Við eyddum saman 56 árum
og fyrir þau er ég þakklát. Guð
styrki börnin hennar Birnu, barna-
börnin og barnabarnabörnin. öli eru
þau mér mjög kær.
Ingibjörg Pálsdóttir
Á morgun verður vinur minn, hún
Birna Hildigerður Steingrímsdóttir,
kvödd hinstu jarðneskri kveðju frá
Fossvogskirkju. Mér hefur liðið
nokkuð undarlega síðan daginn fyr-
ir gamlársdag þegar friðsamt and-
lát kom yfir frú Birnu, eins og ég
og flestir aðrir nákomnir kölluðum
hana Birnu annars dagsdaglega.
Það ávarp var ekki af hégóma.
Öðru nær. Það var af einberri virð-
ingu og hlýju. Það ávarp mitt til
Birnu lýsir eflaust best því sem
segja þarf við þessi tímamót ann-
ars. En mér ligg’ur mikið meira á
hjarta nú. Og ég verð að fá að létta
aðeins á mér. Því frú Birna var eig-
inlega í huga mínum og hjarta
bæði einskonar mamma, amma,
fóstra og einn minn besti vinur.
Það var í árslok 1964. Ég flutt-
ist í nýjan skóla í mínu hverfi, í
Hlíðaskólann. Og annar nýr krakki
bættist í bekkinn einnig. hann vár
frá Reyðarfirði, sem ég vissi þá
ekki í hvaða heimsálfu var eigin-
lega. „Kemurðu frá Reyðarfirði með
afa þínum og ömmu?“ Þetta var
meira en lítið undarlegt fyrir mér
borgarbarninu. En örlögin höguðu
því svo að þessi viðkynning mín við
Sigfús Grétarsson dótturson frú
Birnu og reyndar fósturson einnig,
og uppúr því við frú Birnu sjálfa
óg allt þeirra frænd- og vinafólk
þetta ár og öll árin sem eftir á
komu hafa haft meiri og afdrifarík-
ari afleiðingar fyrir mig en flest
annað það sem af er í lífi mínu,
þótt líf mitt annars hljóti að.teljast
fremur í undarlegra lagi hvað sem
öðru líður.
Margir af mínum öðrum bestu
vinum áttu annars alltaf mjög erf-
itt með að gera sér í hugarlund
hvers konar vinarsamband var á
milli mín, mannsins um þrítugt og
óskyldrar konunnar í Hlíðunum á
níræðisaldri sem ég var bókstaflega
alls ekkert tengdur, skyldur eða
venslaður. Enda held ég að vinátta
Birnu við mig eigi sér fá fordæmi
í borgarsamfélagi nútímans, Afar
fá. Mér er til efs að það sé hægt
að finna slíkt dæmi í dag.
Heimili Birnu og Sigfúsar Jóels-
sonar vár sannkallað höfðingjasetur
þar sem vinar- og stórfrændgarður-
inn hittist reglulega í óðalinu-besta.
Heimilið var mér sem og öðrum hið
sanna menningarheimili. Það léku
háir og ferskir menningarvindar um
það. Meira en yfirleitt er hægt að
ætlast til hjá svona venjulegu fólki
annars.
Ekki ætla ég að draga dul á það
hér heldur að það var innblæstrin-
um í Drápunni að þakka það öðru
fremur að áhugi minn á framhalds-
námi yaknaði á ný eftir langan
svefn. Ég sem var algjörlega orðinn
-afhuga setu í mygluðu menntakerfi
samtímans á sínum tíma breyttist
hægt og rólega við það eitt að
umgangast Birnu og hennar fólk
allt saman. Og er svo komið nú að
nokkuð er liðið á sagnfræðinám
mitt í Háskóla íslands, þessu þó
mest að þakka örugglega.
í Drápunni var heldu.r ekki nagg-
ið eða nartið um náungann. Ónei.
Og þar féllu ekki stórudómar né
fordómarnir um fólk. Ónei, ekki
heldur.
Það eru svona manneskjur eins
og frú Birna sem glæða lífið reisn
og tilgangi svo vert verður að lifa
því. Svo er að minnsta kosti reynsla
mín.
Og mér var svo ljúft að gera smá
og stór viðvik fyrir frú Birnu í stað-
inn endalaust. Það var alltaf með
því allra gleðilegasta sem ég hefi
gert um ævina að snúast fyrir frú
Birnu. Ég hlakkaði alltaf í bókstaf-
legri merkingu orðanna að slá blett-
inn fyrir frú Birnu í Drápuhlíðinni
og að sendast fyrir hana um allan
bæ og sveitir ef ég átti þess kost.
Ekki get ég heldur gleymt því
að stoltur dró ég flesta mína aðra
vini og kunningja í Drápuna til frú
Birnu ef í leið var eða okkur lang-
aði til að lyfta okkur öðruvísi upp
en vanalega. Þá var ekið eða labbað
upp í Hlíðar og Birna heimsótt. Og
strax á eftir að lokinni heimsókn-
inni í tröppunum á niðurleiðinni
hófst spurningaregnið: Hver er
þessi kona? Er hún skyld þér?
Hvernig þekkir þú hana?-Ert þú
búinn að þekkja hana lengi? Hváð
segirðu, og er hún ekkert skyld
þér!? Þetta er sko ekkert venjulegt
gamalmenni! Svona hófust umræð-
urnar strax á stéttinni fyrir utan.
Ég held að það'séu rúmlega
fimmtán ár síðan ég fékk og hef
haft einkaleyfi á því að slá blettinn
hjá Birnu í Drápuhlíð 2. Og það var
mér eitt mesta tilhlökkunarefni alla
vikuna að labba eða hjóla upp í
Drápu og slá blettinn á sumarkvöld-
um hjá frú Birnu og skrafa svo við
hana uppi í eldhúsi á eftir undir
að sjálfsögðu tilheyrandi góðgerð-
um sem var aðalsmerki Birnu. Að
allir allir gestir fengju kaffi, te,
mjólk eða bakkelsi alltaf hjá frú
Birnu og settust aðeins inn í eldhús
og segðu fréttir utan af landi eða
úr bæjarlífinu. Það var enn eitt af
vörumerkjum þessa menningar-
heimilis. Það fylgdust líka fáir jafn-
vél með pólitík, landsmálum, og
öðrum þjóðmálum og frú Birna. Og
bara öllu sem hrærðist í þjóðfélag-
inu yfirleitt. og svo mikið er víst
að minni mitt var hreint ekki eins
skýrt og þessarar gömlu konu.
Undarlegt annars.
Það er því miður ekki hægt að
segja að Birna hafi verið sýnishorn
af eldri og elstu kynslóðinni. Ef svo
væri er hætt við að félagsmála-
stofnanir heimsins hefðu minna að
gera.
Það er best að játa það strax að
það er sagt að þegar menn skrifi
minningargreinar séu þeir í raun
að lýsa sjálfum sér mun meira en
hinum látna sem annars hugur
vandamanna og vina stendur mest
til á kveðjustundum sem þessum.
og þetta skraf hér ber sér þess
augljóslega merki að vera ekki und-
antekning á því. En ekki er samt
ætlunin að bera eingöngu það á
borð sem snýr að mér. Vonandi
ekki að minnsta kosti.
Ég ætla líka að fullyrða það hér
að ég dreg það verulega í efa að
ég væri enn í tölu lifenda ef ekki
hefði komið til alveg takmarkalaus
hlýja og umburðarlyndi frú Birnu í
minn garð. Ég held bara ekki. Svo
var komið fyrir mér stórskemmdu
borgarbarninu oft á lífsleiðinni. En
ef svo væri að ég væri enn lífs
undir þeim kringumstæðum, — frú
Birnulaus — þá hef ég stundum
hugleitt það að ég hefði líklega
orðið prýðisefni í bæði fyllibyttu,
geðsjúkling eða bara hreinlega bitr-
an glæpon, ef þá ekki bara allt
saman í senn. Það held ég bara líka.
Og ég ætla að biðja fólk um að
trúa þessu. Því þetta er satt. Það
er til hugrakkt fólk, umburðarlynt
og auðmjúkt sem gerir svona fólki
eins og mér og öðrum sjálfskipuðum
krossförum veraldarinnar gegn
heimsku og illsku heimsins kleift
að lifa. Og slík manneskja var frú
Birna. Það er umburðarlyndið!
Mannúðin! Mýktin og mannvirðing-
in!
Og það var á heimili Birnu og
Sigfúsanna að ég sá fyrst hið stór-
hættulega kommúnistablaðið Þjóð-
viljann. Stórhættulegt blað! Það var
mér kennt og gefið með móður-
mjólkinni langt fram eftir aldri.
Enda leyfði ég.mér nú í fyrstunni
aðeins að fletta þessu niðurrifsblaði
svona bara smá. Það myndi örugg-
lega ekkert eyðileggja mig ef ég
bara fletti hratt. Það var eitthvað
þessu líkt sem ég algjörlega heila-
þvegið íhaldsborgarbarnið hugsaði
þegar upphafínu að löngum kynn-
ummínum af Þjóðviljanum hófust.
Ég ætla heldur ekki að neita því
að æði oft vorum við frú Birna
ósammála um margt og reyndar
oftast um flest. En alltaf var ég
aufúsugestur í húsum hennar og
fjölskyldunnar allrar og hlakkaði
alltaf jafnmikið til að labba þar við
og snakka þar við_ húsbændur og
gesti:
Frú Birnu fannst reyndar flest-
allt sem ég hef tekið mér fyrir hend-
ur tóm della og vitleysa og lét mig
heyra það. Það var sko enginn
skortur á því. Ekki aldeilis. Þetta
væri nú alger hégilja hjá mér að
éta ekki allan mat! að éta bara eitt-
hvað grænmeti! Og þessi della hjá
mér með hvalinn minn og öll hin
dýrin. „Já, við Jóa borðum nú
lambakjötið bara með góðri lyst
herna Magnús minn!“, gall við í frú
Birnu nú rétt fyrir fáum vikum
þegar ég var að predika um hollara
líferni og mataræði og siðferði. En
samt. Samt ollu öll þessi mál stór
og smá engum, alls engum hnökr-
um -á vináttu okkar Birnu. Ekki
minnsta.
Ég stríddi reyndar frú Birnu oft
á því að flestallar hégiljur sem ég
hefði dragnast með um ævina væru
henni að kenna! Og það er meira
sannleikskom í því en margur
hyggur. „Ónei, það þýðir nú ekkert
að vera að klína þessu hvalafári eða
öðrum skoðunum þínum upp á mig
góðurinn" svaraði frú Birna að
bragði sem aldrei lét mig eiga neitt
inni hjá sér í orðræðum. En það er
nú satt samt. Hafi ég einhvers stað-
ar lært að taka upp hanskann fyrir
smælingja heimsins þá var það af
Btómasíofa
Friöfinns
Suðurlandsbraut 10
108 Reykjavík. Sfmi 31099
Opið öll kvöld
Skreytingar við öll tilefni.
Gjafavörur.
' ft m ‘
t Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma, KRISTI'N JAKOBÍINIA SIGURÐARDÓTTIR frá Snæbjarnarstöðum, Furugerði 1, Reykjavik, verður jarðsungin frá Fossvogskirkju fimmtudaginn 10. janúar kl. 15.00. Guðrún Anna Thorlacius, Halldór Geir Halldórsson, barnabörn og barnabarnabörn. t Hjartkær frændi okkar, INGÓLFUR J. STEFÁNSSON múrarameistari, Suðurgötu 25, Hafnarfirði, verður jarðsunginn frá Þjóðkirkjunni í Hafnarfirði þriðjudaginn 8. janúar kl. 13.30. Fyrir hönd ættingja, Ragnhildur Ásgeirsdóttir.

J.
LEGSTEIIMAR GRANÍT- MARMARI T Þökkum innilega samúð og vinarhug við andlát og útför INGA GESTS SVEINSSONAR, Leynisbrún 10, Grindavík. Sérstakar þakkir til starfsfólks deildar A-7 Borgarspítalanum.
Helluhrauni 14, 220 Hafnafjörður, pósthólf 93, símar 54034 og 652707. Unnur Haraldsdóttir, Jón Sæmundsson, Halla Kristín Sveinsdóttir, Þórarinn Ólafsson, Stefán Jónsson, Bjarnlaug Jónsdóttir.