Morgunblaðið - 23.03.1991, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. MARZ 1991
19
Húðkrabbamein
eftir Ellen Mooney
Það eru þtjár megingerðir kúð-
krabbameins; baáalfrumukrabba-
mein, flöguþekjukrabbamein og
sortuæxli.
Húðkrabbamein eru með læknan-
legustu krabbameiiLuin og eru auð-
sjáanleg, þannig að þau má yfirlieitt
fjarlaegja á byrjunarstigi.. Lækniag-
artíðni flögubekjukrabbameins og
basalirumukrabbameins er t.d. um
9S%, þegar rétt er að farið. Hins
■wegar er sortuæxli aðeins iækuanlegt
ef það er fjarlægt snemma. Best
væri því að koma í veg fyrir mjmdun
teúðkrabbameins (þ.e. að beita for-
vöm), en það er mögulegt að minnka
tiðni krabbameina með því að' draga
úr áhrifum orsakavalda.
Einn helsti orsakavaldur teúð-
krabbameina er údjóiublá geislur. M
sóliini og geislagjöfum eins og fósa-
bekkjum. I sólskini felst forvömim í
því að nota sólvöra með sóivarnar-
stuðli nr. 15 eða hærri, nota hatt eða
skyggni, vera ljósklæddur og forðast
að vera lengi úti, sérstaklega ibb
miðjan daginn. Fólk sem brennur
auðveldiega og verður sjáMan bnmt
ætti að vetja sig sérstaklega veL
Einnig er hveijum einstaklingi ráð-
lagt að skoða húðina reglulega, til
að auka líkurnar á að húðkrabba-
mein uppgötvist snemma. Leita skal
læknis vegna bletta sem stækka, era
mislitir eða breytast og vegna sára
MARS
MANUÐUR GEGN MEINI
- KRABBAMEINI
Krabbameinsfélag íslands
1951
ára 1991
sem ekki gróa. Ef grunur leikur á
að hér sé urn húðkrabbamein að
ræða, er tekió sýni úr bietíinum, sem
sent er í veljarannsókn. Ef augljóst
þykir. að þetta sé húðkrabbameitL,
er það 'fjarlægt og er það oftast gert
með skurðaðgerð.
E3ns og að ofan sagði eru þrjár
megingerðir húðkrabba. Basal-
frumukrabbi birtist jrfirleitt sem upp-
hleyptur, glansandi,, húðlltur blettur
á höfffi, bálsi, ofanverðri bringu eða
hanáarbökum. Á búk getur það kom-
ið fram sem fíatari blettir. Það tekmr
basaMrumukrabbamein offiast marga
mánuði eða jafnvel ár að verða ektn
sentimetri í þwermáL Ef æxlið stæk-
ar blæðii’ oft úr því og það hrúðrar
á víxL
P'löguþekiukrabbamein kemur oft
fram sem upphleypt, húðliiað eða
örlítið rauðleitt svæðj, sem er hijúft
og getur orðið að stórum hrauk eða
Ijótm sárL Algeng svæði líkamans þar
sem þessi tegund húðkrabbamema
mjmdast eru andlit, varir, munnur
og ejrru mtanverð. Basalfrumukrabb-
ameim mjmda sjaldan rr.einvörp. þó
frekar hið síðamefnda.
Sortuæxli eru yfirLeitt læknanleg
ef þau eru íjarlægð snemma. Hins
vegar eru þau hættulegmst húð-
krabbameina, vegna þess að þau
hafa ríka tilhneigmgu til þess að
dreifa sér í örmur mikilvæg líffæri,
þ.e. mynda meinvörp.. Sortuæxli geta
mjmdast skyndilega á eðlilegri húð
eða í eða við fæðingarfaLett. Það er
því mikílvægt að skoða húðina reglu-
lega og fylgjast með breytingum sem
verða á íæðingarblettum. Sortuæxli
eru dökk að lít enda eru þau upprunn-
in ár litfrumum húðarinnar, sem
framleiða litkornin. Æxlin eru mis-
munandi að lit, sum. ljós- og dökk-
brúm önnur svört. Stundum má sjá
rauðar eða hvítar jujur í þeim. og er
liturinn oft óreglulega dreifður innan
blettsins. Jaðrar sortuæxiis eru
skörðóttir og oft ógreinilegir og yfir-
leitt er þvermál æxlanna stærra en
Ellen Mooney
„Mjög mikilvægt er að
verja börn undir 10 ára
aldri sólbruna, því fólk
sem hefur brunnið illa
undir 10 ára aldri er í
áhættuhóp fyrir sortu-
æxli.“
6 mm (u.þ.b. stærð á biýantsstrok-
leðri).
Mjög mikiivægt er að verja böm
undir 10 ára aldri sólbruna, því fölk
sem hefur brunnið iHa undir 10 áira
aldri er í áhættuhóp fjrrir aortuæxii.
Auk milrillar sólargeisiunar virðast
erfðaþættir orsakavaldar f mjmdun
sortuæxlis. Óreglulegir fæðingar-
blettir, þ.e. mislitir og öregluiegir að
iögun, einkum ættgengír, geta verið*
•til marks um aukin likínci á því að
fólk fái sortuæxli.
Fræðslurit; L. Húðkrabbamein.
Fræðslurit KrabbameinsfélágsiiKy
2.tbl. 10 árg. Júní 1990. 2L Sölböð
og sólvarnir. Gagnlegur fróðieikur
um húðina og verndun hennar. Útg.
Apótekarafélag íslanxás. 5l. 1988. 3.
Sortuæxli og óreglulegir fæðingar-
blettir. Útg. Stefán Thorárensen b£
Apríl 1991.
Höfundur er læknir.
á
VERSLUNARRÁÐ
ÍSLANDS

■ ít 2US i
Versiunarráðið kynnir áíit skattanefndaríré
Viðskiptaþingi VÍ 91 umtiigang, framkvæmc
og hiutvirðísaukaskatts. Nokkrirfulitrúar
stjómmáiaflokka greina frá viðbrögðum þeirra
og VSK-stefnu - og svara ásamt framsögu-
mönnum spurningum fundarmanna.
Kl. 7.50 Mæting/morgunveróur.
Ki. 8.1 C VSK 15%.
Steingrímur Ari Arason, hagtræðingur VÍ,
Örn iohnson, framkvæmdastjóri Skorra hf..
Ki. 8.30 15% VSK?
Geir H. Haarde, þingmaður Sjálfstæðisflokksins,
Jón Baidvin Hannibaisson, formaður Alþýðufiokksins,
Óiafui’ R. Grímsson, formaður Alþýðubandalagsins,
Steingrímur Hermannsson, formaður Framsóknar-
flokksins.
Ki. 8.50 Spurningar fundarmanna - svör frummælenda og
stjómmálamanna.
Kl. 9.20 Fundarslit.
Fundarstjóri: EinarSveinsson, varaformaður Verslunarráðsins.
Fundurinn er opinn.
Þátttökugjaid með morgunverði kr. 800,
Þátttaka tiikynnist t síma 678910 ki. 8-16 mánudag.
ÞJÓDLEIKHÖSID
PETUR GAUTUR
eftir Henrik Ibsen.
Leikgerð: Þórhildur Þorleifsdóttir og Sigurjón Jóhannsson.
Þýðing: Einar Benediktsson.
Tónlist: Hjálmar H. Ragnarsson.
Dansar: Hany Hadaya.
Lýsing: Páll Ragnarsson.
Leikmynd og búningar: Sigurjón Jóhannsson.
Leikstjórn: Þórhildur Þorieifsdóttir.
Leikarar: Arnar Jónsson (Pétur Gautur), Ingvar E.
Sigurðsson (Pétur Gautur), Kristbjörg Kjeld (Ása), Steinunn
Ólína Þorsteinsdóttir (Sólveig).
ÁrníTryggvason, Baltasar Kormákur, Bríet Héðinsdóttir,
Bryndís Pétursdóttir, Edda Arnljótsdóttir, Edda
Björgvinsdóttir, Herdís Þorvaldsdóttir„HilmarJónsson,
Jóhann Sigurðarson, Jón Símon Gunnarsson, Lilja Guðrún
Þorvaldsdóttir, Ólafía Hrönn Jónsdóttir, Pálmi Gestsson,
Randver Þorláksson, Rúrik Haraldsson, Sigríður
Þorvaldsdóttir, Sigurður Sigurjónsson, Sigurþór A.
Heimisson, Tinna Gunnlaugsdóttir, Valdimar Lárusson og
Örn Arnason.
Ágústa Sigrún Ágústsdóttir, Frosti Friðriksson, Guðrún
Ingimarsdóttir, Hanna Dóra Sturludóttir, Hany Hadaya,
Ingunn Sighvatsdóttir, Páll Ásgeir Davíðsson, Sigurjón
Gunnsteinsson, ÞorleifurM. Magnússon.
Elín Þorsteinsdóttir, Katrín Þórarinsdóttir, Oddný
Arnarsdóttir, Ólafur Egilsson, Ragnar Arnarsson, Þorleifur
Orn Arnarsson.
Sýningarstjórn: Kristín Hauksdóttir.
Aðstoðarleikstjóri: Sigríður Margrét Guðmundsdóttir.
Sýningar á stóra sviðinu kl. 20.00:
Frumsýning í kvöid uppseit, su. 24.3., fi. 28.3. (skírdagur),
má. 1.4. (annar í páskum), lau. 6.4,, su. 7.4., su. 14.4., fö.
19.4., su. 21.4., fö. 26.4., su. 28.4.
Miðasala opin í Þjóðleikhúsinu við Hverfisgötu alla daga nema
mánudaga kl. 13-18 og sýningardaga fram að sýningu. Miðapantanir
einnig í sfma alla virka daga frá kl. 10-12.
Miðasölusími: í1200 og græna línan 996160.
J 1 \ ,J :1 > i
.;«i
IöTTT n 21