Morgunblaðið - 23.03.1991, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. MARZ 1991
Veðurdagurinn 1991:
Andrúmsloftið
og lífríki jarð-
ar í brennidepli
VEÐURDAGURINN er í dag, 23. marz. Að veðurdeginum standa
aðildarríki Alþjóða veðurfræðistofnunarinnar, en Island var fyrst
landa til að samþykkja stofnskrá hennar. Dagurinn er að þessu
sinni helgaður andrúmsloftinu og lífríki jarðar. Einnig er þess
minnzt að áratuginn 1990-1999 er stefnt að því að draga ór
lífshættum af völdum veðurs, í samræmi við ákvörðun Sameinuðu
þjóðanna.
Veðurstofa íslands vekur í til-
efni dagsins meðal annars athygli
á því að skógar jarðar hafi minnk-
að um þriðjung af manna völdum
og eyðist nú hraðar en nokkru
sinni, sem eykur koltvísýring lofts-
ins. Brennsla jarðefna sé nú 30
sinnum meiri en hún var árið 1900,
og hafi mest af aukningunni orðið
eftir 1950. Koltvísýringur í Iofti
hafí aukiz um nærri 30% frá því
að iðnbyltingin hófst, úr 0,0275%
í 0,0354% af loftinu. Verði ekkert
að gert verði hann orðinn 0,07%
af andrúmsloftinu eftir 100 ár.
Veðurstofan bendir á að skóga-
reyðing á jörðinni sé talin vera 12
milljónir hektara á ári, sem þyrfti
að vinna upp með gróðursetningu.
Óhætt sé að segja að skóglendi á
íslandi sé að minnsta kosti tífalt
minna en það var á landnámsöld.
Eigi að miða við 12 milljóna hekt-
ara nýskóga á ári á jörðinni, kæmu
600 hektarar í hlut íslendinga
miðað við fólksfjölda. Árið 1990
voru hins vegar gróðursettrar
3,5-4 milljónir plantna á landinu,
sme er tvöfalt e_ða þrefalt meira
eri nemur hlut íslendinga meðal
jarðarbúa.
„Margir álíta að meðalhiti hlýj-
asta mánaðar ársins þurfí að ná
tíu gráðum á celsíus til þess að
skógur geti þrifízt. Svo virðist sem
þetta geti átt við um tíunda hluta
Islands, 10.000 ferkílómetra eða
eina milljón hektara,“ segir í
ábendingum Veðurstofunnar. „Ef
2.500 plöntur þarf á hektara
mætti klæða þessa 10.000 ferkíló-
metra skógi með því að gróður-
setja 25 milljónir tijáa á ári í eina
öld. Það væri haegt með því að
100.000 manns legðu árlega fram
eitt dagsverk hver. Sú hugmynd
Líkan af fyrirhugaðri kirkju-
byggingu, Vídalínskirkju.
Fyrsta skóflu-
stunga Vída-
línskirkju
FYRSTA skóflustunga að hinni
nýju Vídaiínskirkju, sem fyrir-
hugað er að rísi við safnaðar-
heimilið Kirkjuhvol í Garðabæ,
verður tekin í dag, laugardag,
kl. 14.00.
Formaður sóknamefndar, Bene-
dikt Bjömsson, mun taka skóflu-
stunguna en sóknarprestur Garða-
sóknar, séra Bragi Friðriksson,
helga staðinn með stuttri athöfn,
segir í fréttatilkynningu frá sóknar-
nefnd.
■ SÝNING Þórdísar Öldu Sig-
urðardóttur í Ásmundarsal við
Freyjugötu lýkur um helgina.
Opið er laugardag og sunnudag
frá kl. 14 tii -18.
hefur þó komið fram að til þessa
þyrfti margfalt færri plöntur, ef
þær væra settar í dreifða lundi
og sjálfgræðsla látin sjá um að
fylla upp í ijóðrin á milli þeirra.
Þetta gæti hentað þar sem ætlun-
in er að hafa skógana til land-
græðslu, landbóta og yndisauka
fremur en til viðarframleiðslu.“
Jón Sigurðsson iðnaðarráðherra ávarpar ársfund Orkustofnunar.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Qrkumálastjóri á ársfundi Orkustofnunar:
Raforkunotkun í landínu gæti
tífaldast á næstu fjörutíu árum
Söluverð raforkunnar gæti orðið um 45 milljarðar króna árið 2030
ÁRSFUNDUR Orkustofnunar var haldinn á fimmtudag. Jakob
Björnsson orkumálastjóri brá þar upp framtíðarsýn um orkubúskap
Islendinga, sem hann sagði vera einn margra hugsanlegra mögu;
leika ef stefna stjórnvalda ber svipaðan árangur og að er stefnt. í
þeirri sviðsmynd, sem Jakob brá upp, er orkunotkun í landinu árið
2030 alls 42,9 TWh (TeraWattstundir) á ári, samanborið við 4,4 TWh
á árinu 1990. Gert er ráð fyrir að útflutningur verði um þriðjungur
af heild, almenn notkun rúmlega tíundi hluti og notkun orkufreks
iðnaðar rúmlega helmingur. Jakob sagði að sölutekjur af raforku í
heildsölu og til stórnotenda gætu orðið um 45 milljarðar króna árið
2030 á núverandi verðlagi.
Orkumálastjóri sagði þessa sviðs-
mynd einungis taka til raforku,
ekki varmaorku frá jarðhita, en
hann reiknaði með að rúmlega
fjórðungur raforkuvinnslunnar,
26%, komi frá háhita árið_ 2030,
samanborið við um 5% nú. I sviðs-
mynd þessari er gert ráð fyrir bæði
vexti í raforkufrekum iðnaði í
landinu og útflutningi raforku um
sæstrengi auk almennrar notkunar.
Orkumálastjóri gerði ráð fyrir að
orkufrekur iðnaður notaði 23,1
TWh á ári. Hann sagði óteljandi
svör vera við spumingunni um
hvers konrir iðnaður notaði orkuna.
Einn möguleikinn væri að 700 þús-
und tonna árleg álframleiðsla not-
aði 10,4 TWh, vetnisframleiðsla til
annarra eldsneytisþarfa íslendinga
en á bíla og flugvélar notaði 9,2
TWh og framleiðsla á öðram orkuf-
rekum afurðum notaði 3,5 TWH. í
þessu dæmi annaði vetni 56% af
heildarþörf landsmanna fyrir elds-
neyti eins og ætla mætti að hún
yrði árið 2030.
Gert er ráð fyrir að almenn orku-
notkun verði 4,8 TWh á ári árið
2030, samanborið við 2,2 TWh árið
1990, eða ríflega helmingi meiri.
Hlutfall almennrar notkunar af
heild árið 2030 yrði þá 11,2%. Raf-
orkufrekur iðnaður notaði 53,9%
og til útflutnings um sæstrengi
færa 15,0 TWh, eða 34,9%.
Til þess að ná þessari raforku-
framleiðslu sagði Jakob að árið
2030 yrðu allir helstu yirkjunar-
staðir vatnsorku að vera komnir i
notkun og jarðgufuorkuver yrðu að
hafa risið í Krýsuvík, Trölladyngju,
Henglinum, við Torfajökul, í Öxar-
fírði og á Þeistareykjum, auk Kröflu
og Nesjavalla.
Orkumálastjóri taldi að sölutekj-
ur af raforku í heildsölu og til stór-
notenda gætu orðið nálægt 45 mill-
jörðum króna árið 2030 á núver-
andi verðlagi. Hann minnti á að
venjan er að .afskrifa vatnsafls-
stöðvar á 40 áram, en að þær gætu
með hæfilegu viðhaldi enst upp
undir hundrað ár eða lengur, það
er veralega fram yfír afskrifta-
tímann. Jarðgufustöðvar væra af-
skrifaðar á 30 árum en gætu einn-
ig enst fram yfir afskriftatímann.
Þegar kæmi fram á síðari hluta 21.
aldar og virkjanir sem reistar hefðu
verið um aldamótin og á fyrri hluta
aldarinnar hefðu verið afskrifaðar,
gætu hreinar tekjur þjóðarbúsins
af nýtingu orkulindanna fram um
2030 numið 30 til 40 milljörðum
króna á núveraridi verðlagi. „Það
er að vísu langt að bíða eftir þessu,
en hugsum okkur að forfeður okkar
og formæður í byijun þessarar ald-
ar hefðu skilið okkur eftir þvílíka
tekjulind," sagði orkumálastjóri.
Hann ræddi síðan um þær undir-
búningsrannsóknir sem þyrfti fýrir
nýtingu orkulindanna í þeim stíl
sem hann hafði rætt um. Þær væru
mikið verk og sérstaklega væra þær
tímafrekt verk sem ætla yrði góðan
tíma og vinna skipulega með hæfí-
legum hraða, „en ekki í æðibunu-
gangi með framkvæmdamennina á
hælunum." Jakob sagði ekki veita
af að byija rannsóknimar tíman-
lega. Það átak í vatnsorkurann-
sóknum 1991 til 1995 sem nú væri
í undirbúningi væri fyrsta skrefíð í
slíkum skipulegum undirbúningi
stórfelldrar nýtingar orkulindanna
í framtíðinni,_ í samræmi við stefnu
stjórnvalda. í undirbúningi í Orku-
stofnun, en skemmra á veg komið,
sagði Jakob Björnsson vera tilsvar-
andi átak í rannsókn háhitasvæða
til undirbúnings raforkuvinnslu þar
í stórum stíl.
Jón Sigurðsson iðnaðarráðherra:
Einkavæðing orkufyr-
irtælda kemur til greina
JÓN Sigurðsson iðnaðarráðherra segist telja skynsamlegt að kanna
vel möguleika á að gera einkaaðilum kleift að fjárfesta í raforku-
vinnslu í tengslum við enn frekari nýtingu orkulinda landsins til
stóriðju. Ráðherrann segir nauðsynlegt að efla samkeppni í raforku-
vinnslu og -sölu, til hagsbóta fyrir orkunotendur.
„Við þurfum að ræða skapa
aðstæður til virkrar samkeppni í
raforkuvinnslu og raforkusölu -
aðstæður sem ekki era fyrir hendi
nú. Þannig verður hagur neytenda
bezt tryggður. Á það ber að líta,
að raforkudreifing hlýtur að
nokkru leyti að búa við náttúralega
einkasölu, en eftir að lokið var við
samtengingu raforkukerfa lands-
ins er slík einokunaraðstaða ekki
fyrir hendi varðandi raforku-
vinnslu,“ sagði Jón Sigurðsson á
ársfundi Orkustofnunar á fimmtu-
dag.
Hann sagði að tryggja þyrfti að
samkeppnin leiddi ekki til lakari
þjónustu við neytendur eða minna
öryggis, og þar gætu Islendingar
lært mikið af nágrannaþjóðum
sínum. Ráðherrann nefndi þar til
sögunnar Bretland, þar sem ra-
forkukerfið hefur nú verið einka-
vætt. Einnig talaði hann um Evr-
ópubandalagið, þar sem raforku-
framleiðendum er opnaður að-
gangur að raforkulínum keppina-
uta sinna og annarra aðila, og loks
Noreg, þar sem lög hafa verið sett
til að greina á milli þeirra þátta
raforkumála, þar sem samkeppni
getur ríkt, og þeirra þátta þar sem
óumflýjanleg einokun ríkir.
„Hér á landi er verðlagning á
innlendri orku til notenda að miklu
leyti í höndum kjörinna fulltrúa
þeirra, þ.e. sveitarstjómarmanna.
Þó era frávik frá þessu eins og
kunnugt er. Ekki er víst að aðhald
kjósenda í þessu tilviki jafnist á
við aðhald markaðarins í fijálsri
samkeppni," sagði Jón. „Fijáls
samkeppni er æskilegri til aðhalds
en opinberar eftirlits- og verðlags-
nefndir. Áratugareynsla hefur í
ýmsum greinum sýnt okkur ða
slíkar nefndir gera sáralitlar kröfur
um hagræðingu í rekstri."
Ráðherrann nefndi lífeyrissjóð-
ina sem dæmi um einkaaðila, sem
gætu fjárfest í raforkuvinnslu
vegna nýrrar stóriðju. „Átök síðstu
mánaða um frekari uppbyggingu
orkufrekrar stóriðju hafa vissulega
sannfært mig enn betur en áður
um það, að það era alvarlegir gall-
ar á skipulagi raforkuiðnaðarins
hér á landi og að „de facto“ einok-
un Landsvirkjunar á sviði raforku-
framleiðslu er ekki alls kostar
heppileg, að minnsta kost þegar
henni er beitt í þágu pólitískra
bolabragða. Það væri vissulega
athugandi að stofna sérstakt fyrir-
tæki um þær virkjanir sem kæmu
í næsta stóráfanga á eftir þeim sem
nú er fyrirhugaður og gefa inn-
lendum og erlendum fjárfestum
kost á því að leggja fram fé til
þess með þeim kjöram að eftir
ákveðið árabil féllu öll mannvirki
án endurgjalds til íselnzka ríkisins.
Fordæmi fyrir slíku fyrirkomulagi
höfum við frá Noregi, þar sem
markar vatnsaflsvirkjanir vora
byggðar með slíku fyrirkomulagi,"
sagði Jón Sigurðsson.