Morgunblaðið - 29.06.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29: JUNI 1991
Hafskip — „mesta fjársvikamál aldarinnar“:
„Hvað varð um tutt-
ugu þúsund kaUinn?“
Varaformaður Siðanefndar Blaðamannafélags íslands hefur talað
eftír Sverri
Arngrímsson
Hæstiréttur íslands hefur sagt
síðasta orðið í Hafskipsmálinu
landsfræga, sem setti þjóðina á
annan endann fyrir fimm árum,
þegar fólk hélt að mesta fjársvika-
mál aldarinnar væri til umfjöllunar.
Málið reyndist við nánari skoðun
einungis vera stormur í vatnsglasi,
efasemdir eru um að Hafskip hafi
í raun verið gjaldþrota og sú „rann-
sóknarblaðamennska“, sem setti
svip sinn á upphaf málsins, var
ekki annað en illkvittið fjölmiðlafár,
sem hrundið var af stað af deyjandi
sorpblaði, Helgarpóstinum.
Ekki er ætlunin að riija upp þá
hörmung sem málsmeðferð þessa
upphlaups einkenndist af. íslenskt
réttarfarskerfi brást í veigamiklum
atriðum. Menn þekkja mistakaferil-
inn: Embætti skiptaráðanda, Rann-
sóknarlögregla, saksóknari, sér-
stakur saksóknari (þegar sá fyrri
reyndist vanhæfur) og enn annar
saksóknari (þegar sá sérstaki sagði
af sér eftir ósigur sinn). Þá hefur
Sakadómur Reykjavíkur fjallað um
málið og nú loks Hæstiréttur.
Ákæruvaldið náði fram 2-3%
Niðurstaðan er sú, eftir að 17
menn voru ákærðir, að þrír fá væga
dóma og einn fær sekt samkvæmt
endanlegri niðurstöðu Hæstaréttar.
Þegar Hallvarður Einvarðsson
ákærði voru ákæruatriðin 450.
Hann var dæmdur frá málinu,
reyndist vanhæfur - Hallvarður
gegnir reyndar enn embætti sak-
sóknara ríkisins! Ákæruatriði sér-
staks saksóknara, Jónatans Þór-
Uppboð
á íslensk-
um frí-
merkjum
UPPBOÐSHALDARINN
Lars Tore Eriksson heldur
uppboð á frímerkjum á
Holiday Inn í dag. Frímerk-
in eru einkum íslensk en
einnig verða erlend
frímerki í boði. Þetta er í
fyrsta sinn sem erlendur
uppboðshaldari heldur
uppboð á Islandi.
í samtali við Morgunblaðið
sagðist Lars Tore Eriksson
búast við því að selja fyrir
u.þ.b. 5-6 milljónir á þessu
uppboði. Þetta er lítið uppboð
á evrópskan mælikvarða en á
stærstu uppboðum Erikssons
er selt fyrir 30-40 milljónir.
Að sögn Erikssons eru
íslensk frímerki vinsæl og auk
þeirra sem verða á staðnum
mun verða boðið í gegnum
síma frá Bandaríkjunum og
Japan. Eriksson heldur yfír-
leitt tvö frímerkjauppboð á ári
og hann er þekktur fyrir að
selja íslensk frimerki. Þeir sem
hafa áhuga á þeim reyna því
alltaf að fylgjast með uppboð-
um Erikssons.
Uppboðsfyrirtæki Eriks-
sons er orðið 15 ára og nýtur
talsverðrar virðingar. Hann
hefur selt frímerki í 11 ár.
mundssonar, voru 225. Hæstiréttur
sakfelldi vegna 20 árkæruatriða.
Þess ber að gæta að vægi ákæruatr-
iðanna er mjög mismunandi og var
sakfellt vegna mjög léttvægra atr-
iða miðað við heildina. Ætla má að
vægi þess sem ákæruvaldið náði í
Hæstarétti sé ekki meira en 2-3%
af þeim ákæruatriðum sem Jónatan
Þórmundsson kom fram með.
Þegar þessi niðurstaða liggur
fyrir, ber svo við að vikublaðið
Pressan, arftaki Helgarpóstsins,
leiðir fram Halldór Halldórsson,
fyrrum ritstjóra Helgarpóstsins og
upphafsmann óhróðursherferðar-
innar í garð Hafskips. Lítið hefur
farið fyrir Halldóri hin síðari ár.
Hann hætti á Helgarpóstinum eftir
að blaðið hafði fjallað um Hafskips-
málið í 55 tölublöðum, en blaðið
varð sjálft gjaldþrota um þær
mundir. Halldór mun vinna við er-
lendar fréttir hjá Rikisútvarpinu og
er sagður fást við að þýða frétta-
skeyti frá Reuter. Það er mjög at-
hyglisvert að sjá hvað þessi fyrrum
„rannsóknarblaðamaður“ hefur um
allt þetta stóra mál að segja að leið-
arlokum.
200 villur - ekki svo slæmt!
í sakadómi kom fram hjá Jóni
Magnússyni, lögmanni, að Helgar-
pósturinn hafi fjallað um Hafskips-
málið í 55 tölublöðum á 84 efnis-
síðum og að 200 villur eða rangar
ályktanir hafi verið í þessu efni.
Um þetta segir Halldór: „Þetta ger-
ir rúmlega tvær villur á síðu, eða
það sem Jón kallar rangar ályktan-
ir. Það er hreint ekki svo slæmt...“
Þessi viðurkenning segir mikið
um vinnubrögð og hugarfar Helgar-
póstsritstjórans fyrrverandi. Hon-
um þykir í góðu lagi að hafa birt
200 villur eða rangar ályktanir í
umijöllun um þetta mál. Einkum
er þetta athyglisvert í ljósi þess að
þessi sami maður á sæti í Siðanefnd
Blaðamannafélags íslands og gegn-
ir þar varaformennsku, en Siða-
nefndinni er einkum ætlað að fjalla
eftír Leif Sveinsson
i
íslendingar biðu með mikilli eftir-
væntingu eftir 17. júní-ræðu Davíðs
Oddssonar. En mikil voru vonbrigð-
in, þegar „Kaffípokaræðunni" lauk.
250 gramma Ríókaffipakki
lofttæmdur kostar í Hagkaupum
kr. 102.00. Braggar þeir, sem
Reykvíkingar nefna nú „Camp
David“, en Davíð og dvergamir níu
kalla ráðhús, hafa nú farið kr.
1250.000.000.00 fram úr áætlun.
Þetta gerir í mælieiningu Davíðs:
um og fordæma sóðaleg vinnubrögð
blaðamanna þar sem villur og rang-
ar ályktanir skaða þá aðila sem
ljallað er um.
Þarna höfum við á hreinu þær
gæðakröfur sem varaformaðurinn
gerir í blaðamennsku hér á landi.
Það er mikill hnekkir fyrir jafn
virt félag og Blaðamannafélag ís-
lands að Halldór Halldórsson, sem
af ýmsum er talinn rugludallur
íslenskrar blaðamennsku, skuli eiga
sæti í Siðanefnd félagsins, sem hef-
ur það hlutverk að vanda um fyrir
þeim blaðamönnum sem hrasa á
vegi vandaðra vinnubragða.
Síðar í viðtalinu nefnir Halldór
að úti í heimi vetji „gæðablöð“, sem
vilja standa undir nafni, meiri pen-
ingum í þann hóp sem stundar
„rannsóknarblaðamennsku“ en
flest önnur verkefni. Varaformann-
inum er bent á það að „gæðablöð"
sætti sig ekki við 200 villur eða
rangar ályktanir blaðamanna á 84
síðum.
Um hvað snerist
Hafskipsmálið?
En þegar litið er á sjálfa umijöll-
un Halldórs um Hafskipsmálið í
viðtalinu, verður heldur fátæklegt
um að litast. Á sínum tíma hrópaði
hann út að hér væri á ferðinni
mesta ijársvika- og glæframál
íslenskrar viðskiptasögu, þar sem
borið var á borð fyrir lesendur að
forráðamenn Hafskips hafi svikið
út úr félaginu hundruð milljóna
króna. En hvaða atriði tínir Halldór
til í viðtalinu, þegar hann fjallar
um „sukkið“ og „viðskiptasvikin"
hjá félaginu. Hver eru þessi stóru
mál sem settu þjóðina á annan end-
ann, hvernig líta þau út þegar öll
kurl eru komin til grafar? Gefum
Halldóri orðið:
„Tveir alþingismenn fengu t.d.
þannig góðan fjárstuðning í próf-
kjörsbaráttu."
„Á sama hátt gaf Hafskip banka-
stjórum Útvegsbankans jólagjafir:
foiystumenn Sjálfstæðisflokksins,
12.254.902 kaffipakka - Tólf-
milljóntvöhundruðfímmtíuogfjögur-
þúsundníuhundruðogtvo.
Er ég fór í gegnum Múlagöngin
í mars sl. sagði Norðlendingar við
mig: „Göngin okkkar kostuðu 1250
milljónir, en nú er ráðhúsið ykkar
fyrir sunnan komið 1250 milljónir
fram úr áætlun, okkur finnst þetta
mikið, hvað um ykkur Reyk-
víkinga?" Davíð Oddsson var varað-
ur við að byggja ráðhús á sandi.
En rökheldur maður tekur ekki
sönsum og þó ... I kaffipokaræð-
unni virðist vera von um bata, því
þar segir hann: „Auðvitað hljótum
Sverrir Arngrímsson
„í blaðamannastétt hér
á landi eru margir
ábyrgir og sómakærir
menn, þar á meðal
„gamlir haukar“. Þess-
ir menn ættu að sjá
sóma sinn og stéttar
sinnar í því að hrista
af sér fólk á borð við
Halldór Halldórsson,
sem kemur óorði á
stéttina. Alla vega ættu
þeir ekki að sætta sig
við að láta hann gegna
trúnaðarstörfum í Siða-
nefnd Blaðamannafé-
lags Islands.“
sem voru fyrirtækinu óviðkomandi,
fengu líka gjafir frá fyrirtækinu.
Meira að segja Alþýðublaðið fékk
„styrk“. Þarna var auðvitað verið
að kaupa sér velvild.“
Halldór ijallar einnig um „fram-
lag til líknarmála", þegar Hafskip
og Eimskip lögðu til 60.000 kr.
hvort félag í þeim tilgangi að
styrkja Guðmund J. Guðmundsson,
formann Dagsbrúnar, til utanferðar
í heilsubótarskyni. Albert Guð-
mundsson hafði milligöngu um
þetta. í meðferð málsins bar Guð-
murtdur að hann hafi einungis tekið
við 100.000 kr. en ekki 120.000
kr. Þetta telur Halldór mál sem til-
efni sé til að rifja upp við leiðarlok
við þó að kannast við að sumt sé
byggt á sandi.“
II
Sýndarmennskumusterið á
Öskjuhlíð hefur nú verið vígt. Ekki
var leitað til dómprófasts að blessa
húsið, heldur leitað til Bakkusar um
þá athöfn. Manndrápsperlan með
dauðalyftunni kostaði 1300 milljón-
ir = 12.745.089 kaffipakka.
Hitaveita Reykjavíkur var
neydd út í þetta ævintýri vegna
þess, að ef hún seldi Reykvíking-
um heitt vatn á réttu verði,
myndu aðrir íbúar landsins, sem
Hafskips- og Útvegsbankamálsins
eftir 5-6 ára baráttu: „Hvað varð
um tuttugu þúsund kallinn sem upp
á vantaði?
Ritsljóri Helgarpóstsins lét
Hafskip ívilna sér
En varaformanni Siðanefndar er
trúlega eitthvað tekið að förlast
minni, þegar hann riljar upp þessi
dæmi um „innanhússsukk“ og „við-
skiptasvik“ hjá Hafskip, því hann
gleymir aðalmálinu. Hann gleymir
að minnast á það sukk sem upp
komst hjá félaginu í desember
1986, þegar sannaðist að Hafskip
hafði fellt niður gjald vegna búslóð-
arflutninga fyrir félaga Halldórs,
Ingólf Margeirsson, meðritstjóra
hans hjá Helgarpóstinum. Það er
auðvitað ekkert annað en sukk að
ívilna ijölmiðlamönnum með þeim
hætti og var fyrirtækinu ekki til
sóma.
Það var auðvitað félaga Hall-
dórs, Ingólfi Margeirssyni, til enn
minni sóma, einkum og sér í lagi
vegna þess að hann hafði haldið
því blákalt fram í Morgunblaðs-
greinum að hann hafi greitt búslóð-
arflutninga sína sjálfur. Hann lagði
meira að segja fram villandi „gögn“
því til „sönnunar". Þegar upp komst
um Ingólf Margeirsson var hann
neyddur til að segja af sér starfi
ritstjóra á Helgarpóstinum.
Halldór Halldórsson hefði mátt
muna eftir þessu dæmi, þegar hann
fjallaði um „sukk“ í Pressuviðtalinu.
Fram kemur hjá Halldóri að hann
hefur áhyggjur af því að „rannsókn-
arblaðamennska" sé ekki stunduð
af nægum krafti hér á landi um
þéssar mundir og segir að það spilli
fyrir að gamlir haukar í blaða-
mannastétt viti ekki nákvæmlega
hvað „rannsóknarblaðamennska“
sé. „Þannig hefur þetta hugtak oft
verið haft í flimtingum og gert lítið
úr því,“ segir Halldór.
Burt með rusladallinn
I blaðamannastétt hér á landi eru
margir ábyrgir og sómakærir menn,
þar á meðal „gamlir haukar". Þess-
ir menn ættu að sjá sóma sinn og
stéttar sinnar í því að hrista af sér
fólk á borð við Halldór Halldórsson,
sem kemur óorði á stéttina. Alla
vega ættu þeir ekki að sætta sig
við að láta hann gegna trúnaðar-
störfum í Siðanefnd Blaðamannafé-
lags íslands.
Á meðan svo er, geta þeir ekki
vænst þess að Blaðamannafélag
íslands sé tekið alvarlega.
búa við nýrri hitaveitur, gera
uppreisn.
III
Vonandi verður þetta síðasta
þjóðhátíðarræðan, sem Davíð Odds-
son flytur. Þjóðin kærir sig eki um
forsætisráðherra, sem rassskellir
sjálfan sig á sjálfan 17. júní. Ég
treysti svo frænda mínum Eyjólfi
Sæmundssyni forstöðumanni
Vinnueftirlitsins til þess að loka
Perlunni, áður en fleiri slys verða
í þessu óhappahúsi.
Höfundur er lögfræðingur í
Reykjavík.
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Camp David og Ríókaffipakki frá Hagkaup.
Kaffipokakempan frá Camp David