Morgunblaðið - 24.07.1991, Blaðsíða 16

16
IJm. >£ 'AL t>ACiI J»IV<.öM aiQAJai/rUOSOM
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. JÚEÍ1991
Fundur í Ölfusinu um réttargeðdeild:
Uppbygging er dýr og
þarf að gerast í áföngum
Fag-legur ágreiningur um það hvernig staðið er að málum
Selfossi.
Sogn í Ölfusi.
Morgunblaðið/Sig. Jóns.
OPINN fundur um réttargeð-
deild að Sogni var haldinn í sam-
komuhúsinu Básnum á Efsta-
landi s.l. mánudagskvöld. AIls
voru á fundinum um 60 manns,
þar af 25 Ölfusingar. Megin-
markmið fundarins var að upp-
lýsa heimamenn um rekstur rétt-
argeðdeildar á Sogni. Á fundin-
um skerptust línur á milli Láru
Höllu Maack réttargeðlænis og
ráðuneytismanna í heilbrigðis-
og dómsmálaráðuneyti. Greini-
legt er að ágreiningur þeirra
snýst um faglega þætti uppbygg-
ingar þessarar þjónustu heil-
brigðiskerfisins.
Það var hreppsnefnd Ölfus-
hrepps sem gekkst fyrir fundinum
eftir að ósk þar um barst henni frá
íbúum úr næsta nágrenni Sogns.
Þeir lýstu á fundinum áhyggjum
vegna hugsanlegs verðfalls á eign-
um og ótta vegna mögulegra brot-
alama í öryggisgæslu hættulegra
afbrotamanna sem vistaðir yrðu á
Sogni. Varast ber þó að alhæfa út
frá orðum þeirra sem tóku til máls
því vissa er fyrir að margir íbúa í
Ólfusinu og í næsta nágrenni Sogns
hafa ekki áhyggjur af þessari
breytingu á starfseminni.
Illa búið að afbrotamönnum
Sighvatur Björgvinsson heil-
brigðis- og tryggingaráðþerra
mætti á fundinn ásamt Olafi Ólafs-
syni landlækni og ráðuneytismönn-
um. Hann sagði að afbrotamenn
hefðu lengi verið homrekur í þjóð-
félaginu og allur aðbúnaður þeirra
algjörlega ófullnægjandi. Það hefði
lítið orðið úr framkvæmdum fag-
urra orða einkum vegna kostnaðar.
Hann gat þess að þær áætlanir sem
til væru sýndu að það væri um-
fangsmikið verk að útbúa full-
komna vistun fyrir geðsjúka afbrot-
amenn. í því efni mætti nefna 300
milljónir til framkvæmda og árleg-
ur rekstrarkostnaður gæti numið
150 milljónum.
„Við höfum vanrækt að veita
geðsjúku afbrotafólki tækifæri til
þess að ná heilsu á ný og verða
nýtir þjóðfélagsþegnar,“ sagði Sig-
hvatur. Hann sagði að með þeirri
ákvörðun að geðsjúkir afbrota-
menn heyrðu undir heilbrigðisráðu-
neytið en ekki dómsmálaráðuneytið
þá þýddi það að þeir yrðu með-
höndlaðir sem sjúklingar.
„Við núverandi aðstæður verð-
um við að leysa úr þessum málum
miðað við það svigrúm sem er til
lausna og verðum að sníða okkur
stakk eftir vexti,“ sagði ráðherra.
Hann sagði að fyrsta skrefið væri
að útbúa vistunardeild fyrir ósak-
hæfa afbrotamenn sem ekki væru-
hættulegir umhverfí sínu miðað við
þá meðferð sem hentaði þeim.
Hann sagði að Sogn hefði orðið
fyrir valinu vegna þess að í ná-
grenni þess væru sjúkrastofnanir
sem gætu veitt réttargeðdeild þjón-
ustu. Mögulegt væri að vista þar
7 einstaklinga sem ekki þyrftu
ströngustu öryggisgæslu.
Myndaður hefur verið starfshóp-
ur um málið og hefur ráðherra
boðið hreppsnefnd að eiga þar full-
trúa. Hann kvaðst tilbúinn að gefa
út reglugerð sem gæfí yfírlækni
deildarinnar fulla heimild til að
ákveða hveijir yrðu vistaðir þar.
Þær ráðstafanir sem fyrirhugaðar
eru á Sogni gera ráð fyrir meira
öryggi en er í öllum fangelsum á
landinu að einangrunarfangelsinu
í Síðumúla undanskildu.
Húsnæðið gert manneskjulegt
Gestur Ólafsson arkitekt hefur
unnið að breytingum á húsnæðinu.
Hann sagðist vera sannfærður um
að þessi starfsemi gæti farið fram
í húsinu. Breytingarnar á því yrðu
fyrst og fremst manneskjulegar en
fyllsta öryggis yrði gætt. Gert
væri ráð fyrir vistun á annarri hæð
en á neðri hæðinni yrði þjónustu-
rými ýmis konar. Hann kvaðst von-
ast til þess að sem fyrst yrði ráðinn
forstöðumaður fyrir starfsemina
svo hann gæti farið yfir teikning-
arnar í smáatriðum svo laga mætti
hlutina sem best að starfsháttum
fagfólksins við meðferð vistmanna.
Öryggi gagnvart umhverfinu
Þorsteinn A. Jónsson frá dóms-
málaráðuneytinu sagði að frá 1970
hefðu 17 einstaklingar verið dæmd-
ir í öryggisgæslu. Hann sagði að
það væri mjög mismunandi mat á
því hversu hættulegir afbrotamenn
væru. Þeir dæmdu hefðu yfírleitt
AF INNLENDUM
VETTVANGI
HJÁLMAR JÓNSSON
Breyttur grunnur lánskjaravísitölu;
Stj órnmálamenn töldu viðmiðun
við launavísitölu nauðsynlega
LÁNSKJARAVÍSITALAN hefur verið rót mikilla deilna í íslensku
þjóðlífi allt frá því hún var tekin upp árið 1979 í kjölfar mikillar
og stöðugar verðbólgu allan áttunda áratuginn. Verðbólgan olli gífur-
legri tilfærslu eigna í íslensku þjóðfélagi frá sparifjáreigendum til
lántakenda. Með lögunum sem voru nr. 13/1979 var heimilt að verð-
tryggja sparifé með lánskjaravísitölu, sem sett var saman úr fram-
færsluvísitölu að % og byggingarvísitölu að Vá. Það olli því hins
vegar að misgengi varð á milli launa og lánslyaravísitölu þegar
verðtrygging launa var tekin úr sambandi vegna efnahagserfiðleika
á árunum 1983-85. Lánin hækkuðu miðað við lánskjaravísitölu í
verðbólgunni en launin sátu eftir. Þetta varð til þess að fjöldi fólks
lenti í greiðsluerfiðleikum og átti í vandræðum með að standa í
skilum með verðtryggð lán vegna húsnæðiskaupa.
Það er með þennan bakgrunn í
huga sem skoða ber aðdraganda
þess að launavísitala var tekin inn
í grunn lánskjaravísitölu i upphafí
árs 1989. Hún vó lh á móti bygging-
arvísitölu og framfærsluvísitölu
sem einnig vógu % hvor. Þá var
efnahagslægð á nýjan leik fram-
undan eftir uppgangsárin 1986-87
og í stjórnarsáttmála ríkisstjómar
Steingríms Hermannssonar, sem
tók við völdum haustið 1988, er
kveðið á um að launavísitala skuli
vega helming í lánskjaravísitölu og
að stefnt skuli að afnámi hennar
þegar verðbólga hefur verið undir
10% á sex mánaða tímabili. Raunar
hafði tillaga um að launavísitala
skyldi tekin inn í lánskjaravísitölu
og vega '/3 verið flutt af Þorsteini
Pálssyni á síðustu dögum ríkis-
stjómar hans 12. september. Það
gerði hann vegna ítrekaðra krafna
Framsóknarflokksins. „Varðandi
þessa breytingu er rétt að ég lagði
hana til í síðustu ríkisstjóm og þá
sem málamiðlunartillögu og svar
við kröfum Framsóknarflokksins.
Ég taldi á þeim tíma að veijandi
væri og réttlætanlegt að leggja
hana fram sem málamiðlun þótt
efnislega leysti hún ekki nein vand-
arnál," sagði Þorsteinn í samtali við
Morgunblaðið í ársbyijun 1989 eft-
ir að þessi breyting á lánskjaravísi-
tölunni hafði verið gerð.
Seðlabanki íslands brást heldur
treglega við boðuðum breytingum
á lánskjaravísitölunni í ríkisstjóm-
arsáttmálanum og taldi öll tormerki
á að þessar breytingar væru fram-
kvæmanlegar. Hann leitaði meðal
annars til Úrskurðarnefndar um
verðtryggingu en nefndinni ber
samkvæmt lögunum að úrskurða
um ágreining sem kann að rísa um
útreikning eða gmndvöll verðtrygg-
ingar. Nefndin komst að þeirri nið-
urstöðu að að ný vísitala verði ekki
að óbreyttum lögum tengd eldri
lánskjaravísitölu og geti því ekki
gilt gagnvart fjárskuldbindingum
sem stofnað hafí verið til fyrir
gildistöku hennar. í greinargerð
bankans til ríkisstjómarinnar segir
síðan orðrétt: „Á gmndvelli álits
hennar og skoðana sérfræðinga
bankans sjálfs á máli þessu telur
bankastjóm Seðlabankans með öllu
óráðlegt að breyta lánskjaravísi-
tölunni með þeim hætti sem lagt
hefur verið til og reyna að láta slíka
breytingu gilda um eldri lánssamn-
inga.“
Samtök sparifjáreigenda vom
stofnuð um þetta leyti. Á framhalds
stofnfundi í október 1988 var skor-
að eindregið á ríkisstjómina að
hætta við fyrirhugaðar breytingar
á lánskjaravísitölu ogtalað um hmn
peningalegs spamaðar að öðmm
kosti.
Reglugerðin um nýju lánskjara-
vísitöluna var sett 23. janúar og tók
vísitalan með nýja gmnninum, þar
sem launavísitala vó ‘A, gildi frá
1. febrúar. Jón Sigurðsson, við-
skiptaráðherra, sagði á blaðamann-
afundi þar sem breytingin var kynnt
að hún væri hugsuð til þess að
sætta sjónarmið í þjóðfélaginu og
koma í veg fyrir misgengi launa
og lánskjara. Fullt samkmomulag
væri í ríkisstjórninni um þessa nið-
urstöðu. Nýi grundvöllurinn væri
vægari skuldurum þegar verr áraði
og öfugt í góðæri en þegar til lengri
tíma væri litið jafnaði þetta sig út.
Hann benti á að aðdragandinn væri
í sjálfu sér langur. Þessi umræða
hefði komið upp þegar misgengið
varð á árunum 1983-84 og þá ekki
tekist samstaða um aðgerðir. Hins
vegar hefðu þá verið sett lög utn
greiðslujöfnun húsnæðislána til að
létta greiðslubyrðina.
Jón Sigurðsson sagði að þessi
breyting hefði ekki verið borin und-
ir launþegasamtökin, en rætt hefði
verið við einstaka forystumenn í
verkalýðshreyfíngunni. Aðspurður
sagði hann tilganginn ekki þann
að setja launþegahreyfínguna í
spennitreyju varðandi launakröfur.
Síðan segir orðrétt: „Hins vegar sé
ekki óeðlilegt að menn líti til þess
hvað geti fylgt í kjölfar samninga.
Hann bindi vonir við að forystu-
menn í verkalýðshreyfingunni hafí
í huga að peningaleg hækkun væri
ekki best til þess fallin að tryggja
betri lífskjör umbjóðenda þeirra."
Viðbrögð forystumanna verka-
lýðshreyfíngarinnar við þessari
breytingu voru neikvæð. Þeir eru
andvígir því að tengja laun lánskjör-
um með þessum hætti. Laun séu í
lágmarki og hljóti að hækka og þá
muni greiðslubyrði lána aukast.
Ásmundur Stefánsson, forseti Al-
þýðusambands íslands, sagði: „Það
er alveg ljóst að þessi breyting mun
torvelda kjarasamninga. Annars
vegar mun launafólk horfa til þess
með angist að launahækkun skrúf-
ar upp lánskjaravísitöluna í enn
meira mæli en nú er. Hins vegar
munu atvinnurekendur bregðast
harkalega við þegar þeir sjá fram
á að launahækkunin veldur jafn-
framt snöggri hækkun á fjármagns-
kostnaði.“
Sömu atriði koma fram í ályktun
miðstjórnar ASÍ daginn eftir setn-
ingu reglugerðarinnar. Þar segir
að þessi breyting muni auka
greiðslubyrði lántakenda til lengri
tíma. Orðrétt segir: „Tvöfaldað
vægi launa í lánskjaravísitölu setur