Morgunblaðið - 24.07.1991, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. JÚLÍ 1991
13
Verkin slæm, en
skýringin verri
eftir Jakob F.
*
Asgeirsson
Manni að nafni Stefáni Þórarins-
syni þótti ógóð frásögn mín í sunnu-
dagsblaði Morgunblaðsins þann 7da
júlí sl. af þeirri fyrirætlan Exþert-
Ice, sem einnig ber íslenska nafnið
„Heillaráð", að reka fiskveiðifyrir-
tæki í Búrma, vitandi að almennt
á Vesturlöndum vildu menn ekkert
nálægt ofbeldisstjóminni þar koma,
hvorki fyrirtæki né ríkisstjórnir.
Stefán kallar frásögn mína „raka-
lausan þvætting" og fer um mig
hinum verstu orðum. Ég hvorki hef
löngun til né get svarað illyrðum
hans í sömu mynt — ég veit ekkert
um manninn.
Stefáni segist svo um gang mála
hjá fyrirtækinu Heillaráði og her-
foringjastjórninni í Búrma:
„Fyrirtækið kannaði að beiðni
erlendra aðila þátttöku í fiskveiði-
verkefni þar í landi snemma á síð-
asta ári þegar framundan voru
kosningar og svo virtist sem lýð-
ræðisöflin í landinu ætluðu að sigra.
Allar þær hugmyndir sem að baki
verkefninu lágu miðuðu við að
stjórnarhættir þróuðust í átt til lýð-
ræðis. Svo fór ekki og því varð
ekkert úr verkefninu.“ Og ennfrem-
ur: „Heillaráð hf. hætti endanlega
öllum athugunum á þessu verkefni
í október á síðasta ári enda gmnd-
völlur fyrir því brostinn."
Það er rétt hjá Stefáni að það
er ofsagt í minni grein að fram-
kvæmdir hafi raunverulega hafist
við fyrirhugað fiskveiðiverkefni
Heillaráðs í Búrma. Heimild mín
var frétt í News From Iceland í
febrúar sl. þar sem vitnað var hvort
tveggja til framkvæmdastjóra fyrir-
tækisins og Morgunblaðsins og ekki
annað að ráða af frásögninni en
að framkvæmdir væru í þann mund
að hefjast.
Tilraun Stefáns til að gera sem
minnst úr þessu Búrma-ævintýri
þeirra Heillaráðsmanna nær hins
vegar engri átt.
í fjögurra dálka frétt á baksíðu
Morgunblaðsins þann 26da október
sl. sem bar yfirskriftina „íslenskt
fyrirtæki ráðleggur Búrma um sjáv-
arútveg“, skýrðu Sigfús Jonsson,
framkvæmdastjóri fyrirtækisins og
Sveinn Ingólfsson, stjórnarformað-
ur þess, frá fyrirhuguðum fram-
kvæmdum Heillaráðs í Búrma. Þar
kemur fram að fyrirtækið var
„stofnað utan um þetta Búrma-
verkefni" eins og Sigfús Jónsson
kemst að orði. Tildrögin voru þau
að „heimamenn", þ.e. herforingja-
óþokkarnir í Búrma, og ótilgreindir
Bandaríkjamenn settu á fót sér-
stakt • „samstarfsfyrirtæki“, sem
„fékk“ fískveiðiréttindi undan
ströndum Búrma. Bandaríska fyrir-
tækið samdi síðan um „ráðgjöfína
við okkur en með vitund og vilja
heimamanna“, sagði Sigfús. „Við
stjórnum verkefninu," bætti hann
við, og „ef Bandaríkjamenn og
Búrmamenn vilja, finnum við skip
í þetta.“ Þá er haft eftir Sveini Ing-
ólfssyni að búið sé „að eyða 5 millj-
ónum og 8 mánaða vinnu í þetta
Búrma-mál“.
Það var því um annað og meira
að ræða en að fyrirtækið hafí að-
eins „kannað að beiðni erlendra
aðila þátttöku" í fiskveiðum í búrm-
askri lögsögu. Heillaráð var beinlín-
is stofnað í því skyni að hafa yfír-
umsjón með framkvæmdum „fisk-
veiðiverkefnisins" í Búrma, starfs-
menn fyrirtækisins unnu í átta
mánuði samfellt við undirbúning og
þegar framkvæmdir voru í þann
mund að hefjast boðuðu forsvars-
menn fyrirtækisins til blaðamanna-
fundar þar sem þeir gerðu sinn hlut
sem stærstan í þessum fram-
kvæmdum. „Þetta verkefni fer ekki
af stað án okkar,“ var haft eftir
framkvæmdastjóra fyrirtækisins.
Þá er næst að lfta á þá fullyrð-
ingu Stefáns Þórarinssonar að
stjórnarumbætur í lýðræðisátt hafi
frá upphafi verið forsenda þess að
Heillaráð hefði afskipti af atvinnu-
málum í Búrma. Hvernig var
ástandið í Búrma „snemma árs“
1990 þegar Stefán segir að Heilla-
ráðsmenn hafí farið að leita hóf-
anna til stofnunar fiskveiðifyrir-
tækis þar í landi?
Aung San Suu Kyi, foringi lýð-
ræðissinna, hafði þá setið í stofu-
fangelsi í meira en hálft ár og ver-
ið bannað allt samneyti við sitt
nánasta fólk, stofnað hefði verið
sérstakt herráð sem átti að hafa
stjóm á lýðnum, gefín höfðu verið
út lög þar sem dómstólar þeir sem
fyrir vom skyldu aflagðir, fleirum
en fjórum mönnum bannað að safn-
ast saman, lögreglu heimilað að
fangelsa fólk án réttarhalda, milli
tíu og fímmtán þúsund manns höfðu
verið myrtir á fjórum mánuðum —
og í þennan mund lýstu yfirvöld því
yfír að það gilti einu hvernig kosn-
ingarnar færa, stjórnin myndi ekki
afsala sér völdum til sigurvegar-
anna.
Það er við þessar aðstæður sem -
Heillaráðsmenn tóku að leggja drög
að umsvifum sínum í Búrma, af því
að þeim „virtist að lýðræðisöflin
væra að sigra“! Allir sem læsir era
á útlend mál og fylgjast með alþjóð-
amálum vissu að það vora hverf-
andi líkur fyrir því að lýðræðisöflun-
um tækist að velta herforingjunum
úr valdastóli. Það var samdóma álit
vestrænna stjórnarerindreka í
Rangoon og fjölmiðla fyrri hluta
árs 1990 að herforingjamir myndu
ekki efna loforð sitt um frjálsar
kosningar í maí 1990. Það.hafði
ríkt ógnarstjórn í landinu allt frá
sumri 1989 og jafnvel hugrökkustu
andófsmenn áræddu ekki að láta á
sér kræla. Kosningamar voru því
haldnar öllum að óvöram og er það
álit fréttaskýrenda að herforingj-
arnir hafí talið að grimmdai’verk
þeirra undangengna mánuði hefðu
gengið svo nærri þjóðinni að hún
treysti sér ekki til að kjósa gegn
ríkjandi yfírvöldum. Það kom svo á
daginn þegar úrslit kosninganna
vora ljós að herforingjaklíkan hafði
aldrei ætlað sér að taka kosningarn-
ar alvarlega, nema því aðeins að
hún sjálf færi með sigur af hólmi.
Hörður Helgason
sendiherra - Kveðja
Það hefur verið_ trú manna að
ekki væri hægt að eignast trúnaðar-
vini eftir að táningsáram lyki. Eng-
in regla er án undantekninga, og
1960 hittust tveir ungir menn þá
tæplega fertugir og skipti engum
togum, að upphófst áratuga löng
vinátta, sem entist á meðan báðir
lifðu. Annar þessara ungu manna
var Hörður Helgason frá Isafirði
og París en hinn sjómaður sá sem
þetta ritar. Sameiginlegur vinur
okkar beggja, sem hafði átt samflot
með Herði í París í ellefu ár, sagði
mér, að af öllum þéim ungu mönn-
um, sem á fjörur hans hafði rekið,
væri Hörður afbragð annarra og
einn sá viðmælanlegasti starfsfélagi
og tómstundavinur sem jafnframt
væri samviskusamur afkastamaður
í starfi og hinn allra sæmilegasti
brennivínsberserkur þess utan.
Þessi góði kostur Harðar eftir á
að hyggja, held ég að hafi í upp-
hafi dregið okkur saman sem og
hitt, afbragðssamstarf, sem tókst
með okkur við heimkomu hans. Mér
þótti það með fádæmum, hvílíkt
traust hann sýndi mér á starfsvett-
vangi, og verður minnisstætt til
æviloka. Síðan gerði Hörður mér
að vísu þann grikk að láta sitt
gamla mottó lönd og leið að „af
alle de letta franska vinana tænker
jeg best om Martell". Hann var þá
nýbúinn að koma mér á bragðið á
Jack Daniels sem hann hafði kynnst
eitthvað í dvöl sinni á Duke, en þar
uppgötvaði hann einmitt einnig
engil sinn Sörah Ross sem gaf hon-
um fallega barnahópinn þeirra
ásamt öðrum dýrmætum sem hún
átti og bjuggu í öllu fari hennar.
Hún er heimsmanneskja eins og
bóndi hennar og börn. Guð blessi
hana og þau öll.
Þegar Jack Daniels hvarf með
svo skjótum hætti af skjá okkar
átti ég í pússi mínu eina stóra og
óátekna, og við Hörður ákváðum,
að þegar við værum orðnir gamlir
rauparar myndum við á ný taka
upp þráðinn og gera flöskunni virð-
ulega útför. En nú eru þau plön
út og suður, og mun virðulegur
starfshópur verða fenginn til að
gera tillögur um áframhaldið. Hörð-
ur var víðlesinn, kunni tilsvör við
öllum hlutum, og varð mér fávísum
og ólesnum uppspretta nýrrar þekk-
ingar. Hann kenndi mér það, sem
mér er tiltækt að mæla á frakk-
neska tungu og sýnir það öðra
fremur snilld hans, því ég þótti aldr-
ei merkilegur skólamaður og var í
raun slæmur nemandi. Til viðbótar
kenndi hann mér að koma auga á
það í eigin fari, sem betur mátti
fara, en að gera spaug að sjálfum
sér var hans sérfag. I síma sagði
hann eitt sinn við mig, en hann var
þá aðalfulltrúi íslands hjá Samein-
uðu þjóðunum, að honum hefði eig-
inlega aldrei verið það ljóst fyrr en
þá, þegar ungur upprennandi
starfskraftur í utanríkisþjónustunni
var nýkominn að heiman til liðs við
hann, hve fínn maður hann eigin-
lega væri, „og det var alvor mann“.
Nú era siglingaljósin slokknuð í
bili og Herði hefur verið veitt lausn
í náð. Við hjónin og fjölskyldan
sendum elsku Söruh og bömunum
innilegar samúðarkveðjur og óskum
Herði fararheilla á fund Guðs síns
að afhenda honum trúnaðarbréfið.
Um borð í Aski RE 33 á
6605898N og 2252563V
T.T.
Jakob F. Ásgeirsson
„Ileillaráðsmenn hafa
nú tækifæri til að sýna
í verki meinta um-
hyg-gju sína fyrir lýð-
ræðisöfiunum í Búrma.
Þeir hafa undir hönd-
um mikilsverðar upp-
lýsingar um viðskipta-
hætti herforingjaklík-
unnar.“
Það fer því ekkert á milli mála
að Heillaráðsmenn tóku upp samn-
inga við hina alræmdu einræðis-
stjórn og standa í þeim samningum
þegar sem mest gekk á fyrir herfor-
ingjaklíkunni í fangelsunum og
manndrápum.
Ekkert er að finna um lýðræðis-
hugmyndir þeirra félaga í fyrr-
nefndri Morgunblaðsfrétt af um-
svifum Heillaráðs í Búrma. Ég get
engu neitað um hugsanir stjórnar-
manns fyrirtækisins, en óneitanlega
hefðu þær borið vott um æði mikla
glámskyggni, eins og ástandið var
í Búrma allt árið 1990.
Það virðist ekki einungis um að
ræða glámskyggni þeirra Heilla-
ráðsmanna á ástandið í Búrma,
heldur verulega skekkju í hugsana-
ganginum um framtíð fyrirtækisins
undir „væntanlegri" lýðræðisstjóm.
Heillaráðsmenn semja við herfor-
ingjastjórnina og ætla sér að koma
fyrirtækinu á fót undir þeirra forsjá
og það sé þá til staðar þegar lýðræð-
isöflin sigri og geti þar með hjálpað
lýðræðisstjóminni til að rétta við
flárhag landsins! Gerðu Heillaráðs-
menn raunverulega ráð fyrir að
fyrirtæki sem stofnað var undir
herföringjaklíkunni yrði vel séð af
„væntanlegri“ lýðræðisstjórn?
Hefði stjórnarandstaðan tekið gild-
ar leyndar hugsanir stofnenda
Heillaráðs?
ÚRVALS LEÐURFATNAÐUR
Laugavegi 28, sími 25115
Vissulega fínnst mér leitt að mér
skyldu ekki vera kunnar ofannefnd-
ar hugsanir Heillaráðsmanna, en
þeir geta varla ásakað mig þung-
lega fyrir það þar sem þær verða
ekki lýðum ljósar fyrr en ég birti
frásögn mína, og hlýtur því skýring
Stefáns að teljast fremur síðbúin.
Heillaráðsmenn hafa nú tækifæri
til að sýna í verki meinta umhyggju
sína fyrir lýðræðisöflunum í Búrma.
Þeir hafa undir höndum mikilsverð-
ar upplýsingar um viðskiptahætti
herforingjaklíkunnar. Ef þeir leggja
öll plögg á borðið gefst tækifæri
til að skera úr um með óyggjandi
hætti hvort þær ásakanir stjórnar-
andstöðunnar eigi við rök að styðj-
ast að einræðisstjómin selji útlend-
ingum aðgang að náttúraauðæfum
landsins á spottprís (til að afla er-
lends gjaldeyris til vopnakaupa).
Stjómarandstaðan í Búrma myndi
fagna því af heilum hug ef hún
fengi í hendur skjalfestar sannanir
um viðskiptahætti herforingjaklí-
kunnar. Ég þykist jafnframt viss
um að ritstjórar Morgunblaðsins
muni fúslega ljá rúm í blaði sínu
undir birtingu slíkra heimilda — og
sjálfur er ég í góðri aðstöðu til að
koma þeim á framfæri við talsmenn
stjómarandstöðunnar í Búrma.
Ég get ekki leynt því, og sé enga
ástæðu til að leyna þeirri hugsun
minni, að ástæðan fyrir því að ekk-
ert varð úr þessu Búrma-ævintýri
eftir átta mánaða undirbúnings-
vinnu sé einfaldlega sú að Heilla-
ráðsmönnum og hinu búrm-
aska/bandaríska „samstarfsfyrir-
tæki“ hafi ekki tekist að fjármagna
fyrirtækið þegar til stykkisins kom,
herforingjastjórnin sjálf peninga-
laus og fjármagn á Vesturlöndum
ekki auðfengið til neinna fram-
kvæmda í Búrma svo illa þokkaðir
sem valdhafar landsins era.
Ég virði það við Stefán Þórarins-
son að hann skammast sín fyrir
samskipti Heillaráðs við morðingja-
stjórnina í Búrma. En á móti gerir
það hans hlut verri að ljúga upp
skýringu og fylgja henni eftir með
svívirðingum um mig sem var að
segja sannleikann. Það er smánar-
legt, eins og ég komst að orði, að
íslenskt fyrirtæki skuli um átta
mánaða skeið standa í samninga-
viðræðum við fulltrúa herforingja-
klíku sem fyrirlitin er um allan hinn
siðmenntaða heim fyrir morð og
grimmdarverk á saklausum al-
menningi.
Oxford, 19da júlí.
Höfundur er rithöfundur og
stundar nú doktorsnám í
stjórnmákifnedi í Oxford.
ajungilak.
IGLOO
SVEFNP0KINN
MEST SELDI POKINN í EVRÓPU
SUMARTILBOÐ
KR. 10.990 STGR.
I
SKATABÚDIN
-SKAWK fKAMÚK
SNORRABRAUT 60, SÍMI 12045