Morgunblaðið - 08.09.1991, Blaðsíða 16

1MÖRÖ0NB1L1D1Ð SONNUmGURIS; 9EITEMBER 19.91
Tll6
NÝR FLOKKUR VELDUR ÓVISSU
í KOSNING UNUM EFTIR VIKU
eftir Guðm. Halldórsson
MARGT bendir til þess
að þrátefli geti orðið eftir
kosningarnar í Svíþjóð
um næstu helgi. Jafnaðar-
menn kunna að tapa fylgi
og óvíst er að þeir geti
myndað nýja stjórn eftir
kosningarnar. Líkur á að
borgaraflokkarnir myndi
samsteypustjórn hafa
stöðugt aukizt, en ef þeir
fá ekki hreinan meirhluta
getur reynzt erfitt að
mynda stjórn vegna
óánægjuframboðsins
Nýttlýðræði, sem reynir
að komast í stjórn en aðr-
ir flokkar segjast ekki
vilja starfa með.
Skoðunakönnunum ber
ekki saman, en sam-
kvæmt könnun Temos-
stofnunarinnar eru
gömlu borgaraflokk-
amir á góðri leið með
að sigra í kosningunum.
Könnunin bendir til
þess að 49,5% kjósenda
styðji þá — þar af 22%
Hægri flokkinn (Moderatena), 9%
Þjóðarflokkinn (ftjálslynda) 8,5%
Miðflokkinn og 10% Kristilega
flokkinn.
Jafnaðarmenn og Vinstri flokk-
urinn fá 38,5% ef marka má þessa
könnun, en Nýtt lýðræði 8,5%. Þar
með mundi fylgi jafnaðarmanna
einna minnka um 10%. miðað við
síðustu kosningar í september 1988
þegar þeir fengu 43,2% atkvæða.
Samkvæmt annarri skoðana-
könnun frá Sifo-stofnuninni fengju
jafnaðarmenn 37%, en fjórflokkam-
ir 48,3% og Nýtt lýðræði 6%, Fjór-
flokkarnir fengju þrjá þingmenn
umfram jafnaðarmenn og Vinstri
flokkinn, sem hefur varið stjórn
þeirra falli, og 22 þingmenn, sem
Nýtt lýðræði mundi fá, gætu ráðið
úrslitum í þinginu. Rúmlega 15%
kjósenda gáfu ekki upp hvaða flokk
þeir mundu kjósa.
Jafnaðarmenn hafa verið við völd
í tæp 60 ár að stjórnarárum borg-
araflokkanna 1976-1982 undan-
skildum. Síðan 1932 hafa jafnaðar-
menn alltaf fengið yfir 40% at-
kvæða í kosningum, en í vor var
fylgi þeirra komið niður í 30% sam-
m Befria
i Sverige. ■ /
Iswlwilsre
w&tw i
Hv ot
SvetigGt tw

I Befria
Sverige.
n

f réti ftykttn$haf
tutim.

„Frelsio Svi-
þjóð“: Kosninga-
spjöld frá Þjóð-
arflokknum.

eister;

s‘- hann í
°ddaað
stoðu?
kvæmt skoðana-
könnunum. í kosn-
ingunum 1988
fengu jafnaðar-
menn og kommún-
istar 49% at-
kvæða, en sam-
kvæmt síðustu
skoðanakönnun
Sifo styðja
42,1% jafnaðar-
menn og
Vinstri flokk-
inn.
í kosninga-
baráttunni hafa jafnaðarmenn var-
að kjósendur við því að borgara-
flokkarnir kunni að leggja velferð-
arkerfið í rúst og grafa undan rétt-
indum launþega. Andstæðingar
jafnaðarmanna hafa sagt að „þriðja
leið“ þeirra milli kommúnisma og
kapitalisma hafi beðið skipbrot —
efnahagslegt, pólitískt og siðferði-
legt — og þeim hafí ekki tekizt að
móta nýja stefnu.
Á síðasta áratug reyndu jafnað-
armenn að auka umsvif í atvinnu-
lífi og sparnað á fjárlögum um leið,
en dæmið gekk ekki upp. Gengið
var lækkað um 16% 1982 og reynt
var að komast hjá niðurskurði á
framlögum til velferðarmála og
skerða ekki réttindi, sem launþegar
höfðu tryggt sér. Verkalýðshreyf-
ingin sætti sig við ráðstafanirnar,
þótt hún væri treg til þess og hefði
ákveðið að berjast fyrir því að kom-
ið yrði á fót launþegasjóði, sem virt-
ist eiga að taka við stjórn atvinn-
ulífsins.
Jafnaðarmenn hafa deilt sín í
milli um hvort fylgja skuli hefð-
bundinni stefnu eða reyna nýjar
leiðir, en síðan Kjell Olof-Feldt lét
af starfi fjármálaráðherra 1990
hafa áhrif verkalýðssambandsins
aukizt. Nú ríkir hálfgert kreppu-
ástand í sænska velferðarþjóðfélag-
inu og fátt bendir til að úr muni
rætast í bráð.
Ýmsir óttast að kreppan geti orð-
ið langvarandi, en Állan Larsson
núverandi ijármálaráðherra vill lítið
gera úr erfiðleikunum og virðist
telja að efnahagurinn sé á réttri
leið. Hann sagði í viðtali nýlega að
hann lofaði hvorki umbótum né
skattalækkunum og lykillinn að
hagvexti væri aukin framleiðni, en
ekki skattalækkanir.
Á einu ári hefur atvinnuleysi
aukizt um helming í hinu sænska
„fyrirmyndarríki" jafnaðarmanna,
en þó er það minna en víða annars
staðar. Jafnaðarmenn hafa ekki
viljað ræða til hvaða aðgerða verði
gripið gegn atvinnuleysinu fyrr en
ástandið hafi verið athugað nánar.
Laun hafa hækkað og gengið hefur
erfiðlega að halda verðbólgunni í
skeíjum.
Um leið hefur greiðsluhalli aukizt
og samkeppnisstaða Svía versnað.
Fjárfestingar hafa staðið í stað og
nú eru fjárfestingar sænskra fyrir-
tækja erlendis tíu sinnum meiri en
Ijárfestingar þeirra í Svíþjóð. Ríkis-
útgjöld eru meiri en í nokkru öðru
OECD-landi og sparnaður minni.
Miðað við hin aðildarlöndin hefur
hagvöxturinn í Svíþjóð verið í tæpu
meðallagi í 15-20 ár.
Jafnframt hefur hrun kommún-
ismans í austri komið sér illa fyrir
sænska jafnaðarmenn. Draumurinn
um sæluríki sósíalismans er að engu
orðinn og sænskir jafnaðarmenn
geta ekki lengur talað um millileið
milli kommúnisma og kapitalisma.
Viðbrögð þeirra við hruni kommún-
ismans hafa ekki alltaf verið í sam-
ræmi við almenningsálitið í Svíþjóð.
Sænska stjórnin þagði þegar
Berlínarmúrinn hrundi og lýðræðis-
stjórnir voru myndaðar í Austur-
Evrópu síðla árs 1989. Sænska ut-
anríkisráðuneytið lét ekki til sín
heyra fyrr en í janúar 1990, þegar
það gagnrýndi ástandið í Rúmeníu.
Ekkert var minnzt á Tékkóslóvakíu
eða Austur-Þýzkaland, en stefna
Bandaríkjanna í Panama, Namibíu
og á Filippseyjum var gagnrýnd í
fréttatilkynningum.
Afskipti Svía af sjálfstæðisbar-
áttu Eystrasaltsþjóðanna hófust
með því að Sten Andersson utanrík-
isráðherra sagði að innlimun þeirra
í Sovétríkin 1940 hefði ekki verið
ólögleg. Ummæli hans vöktu reiði
í Svíþjóð og síðan hefur allt önnur
stefna verið tekin upp.
Afstaða sænskra jafnaðarmanna
til Evrópubandalagsins (EB) hefur
gerbreytzt. í júlí var ákveðið að
sækja um aðild, enda höfðu Hægri
flokkurinn og Þjóðarflokkurinn sett
það mál á oddinn þegar þeir lögðu
fram drög að sameiginlegri stefnu-
skrá í október í fyrra. Því er haldið
fram að samkeppnisstaða Svía
muni batna við aðildina og auðveld-
ara verði að rökstyðja sparnaðar-
ráðstafanir. Erfiðara verði fyrir
Svía en áður að fara eigin leiðir í
efnahagsmálum.
Atburðirnar í austurhluta álfunn-
ar kunna að hafa ýtt undir aukna
andúð á kerfi því sem veldi sæn-
skra jafnaðarmanna hefur byggzt
á. „Straumar einstaklingshyggj-
unnar hafa náð til Svíþjóðar á síð-