Morgunblaðið - 08.09.1991, Blaðsíða 24

24
iMORQUNHIaAöJp) SUAWWA5ÍÍJR Jfc SRf?TBMBE)R;J<9W
SAMKOMULAG UM SKOLAGJOLDIIM
Þaksettá
250 milljómr
■ LÁNASJÓÐUR NÁMSMANNA LÁN-
AR 400 MILUÓNIR VEGNA SKÓLA
GJALDA
■ HÆSTU SKÓLAGJÖLD HÉRLENDIS
NEMA 91.000 KRÓNUM
■ HÆSTU SKÓLAGJÖLD ERLENDIS
NEMA UM MILLJÓN KRÓNUM
eftir Pól Lúðvik Einarsson og Friðrik Indriðoson
SAMKOMULAG hefur nú náðst
innan ríkisstjórnarinnar um
skólagjöld þau sem svo mjög hafa
verið til umræðu undanfarna
daga. í grófum dráttum felur
# samkomulagið það í sér að ekki
verði um auknar fjárveitingar að
ræða til framhalds-og háskóla
hérlendis frá því sem var í síð-
ustu fjárlögum. Mismuninn sem
á vantar, og taiinn er vera um
250 milljónir króna, útvegi skól-
arnir sjálfir með hagræðingu,
sölu á þjónustu og skólagjöldum.
Jafnframt er sett þak á inn-
heimtu skólagjalda þannig að hún
fari ekki framúr 250 milljónum
króna. Slíkt þýðir að til jafnaðar
séu skólagjöld ekki hærri en
8.000 krónur fyrir nemendur í
framhaldsskólum og 17.000 krón-
ur fyrir nemendur í háskólum.
Innheimta nemendagjalda sé svo
fyrir utan þessar upphæðir. Fjár-
veitingar ríkissjóðs til háskólans
námu um 1,8 milljörðum króna á
síðasta ári og til framhaldsskóla
um 3,1 milljarði króna. Hér er
því ekki um að ræða nema brot
af þessum upphæðum.
Samkvæmt 8.
grein laga um
framhaldskóla
skulu skóla-
nefndir ákveða
upphæðina sem
nemendum er
gert að greiða
við innritun í
námsáfanga, s.s. innritunargjöld,
efnisgjöld, pappírsgjöld og nemend-
asjóðsgjöld. Hins vegar kveður 32.
grein sömu laga á um að ríkissjóð-
ur greiði rekstrarkostnað þeirra
framhaldsskóla sem ríkið reki eitt
sér eða í samstarfi við sveitai’félög.
Þau gjöld sem nemendur greiða eru
mismunandi milli framhaldsskóla
eða á bilinu 4.000 krónur til rúm-
lega 8.000 króna að Verslunarskól-
anum frátöldum þar sem gjöldin
nema nú 34.000 krónum. í háskól-
"^um eru gjöldin á bilinu 8.000 krón-
ur til 91.000 krónur. I öllum tilvik-
um rennur hluti þeirra til nemenda-
sjóða viðkomandi skóla en í mis-
miklum mæli þó. Sem dæmi um í
hvað skólagjöldin fara má nefna
Menntaskólann í Hamrahlíð og Fjöl-
brautaskólann í Breiðholti. Sam-
kvæmt upplýsingum frá MH renna
% hlutar þeirra 8.000 króna sem
innheimtar eru beint til nemendafé-
lagsins. Afgangurinn fer að hluta
til í pappírskostnað og að hluta til
aftur til nemenda á óbeinann hátt,
í>vo sem í formi styrkja til leikfélags
og kórs skólans og til að borga
fyrir fyrirlesara og listamenn á svo-
kölluðum lagningardögum skólans.
Samkvæmt upplýsingum frá FB
er þeim 8.200 krónum sem inn-
heimtar-eru- skipt þannig- að nem-
endafélagið fær 4.000 krónur en
4.200 renna til pappírs- og próf-
gjalda og að hluta til í efniskostn-
að. í skólanum er töluvert verknám
og dugir þessi upphæð fyrir um 30%
af efniskostnaði við það nám.
Þegar litið er á skiptingu innrit-
unar- eða skólagjalda í öðrum fram-
haldsskólum kemur í ljós að í flest-
um tilfellum fer helmingur, eða
rúmlega það, af upphæðinni til
nemendafélaga viðkomandi skóla.
Undantekningar eru skólar eins og
Iðnskólinn þar sem megnið af upp-
hæðinn fer í efniskostnað og Fóst-
urskólinn þar sem meira en helm-
ingur upphæðarinnar fer í efnis-
kostnað.
Hvað sérskólana varðar eins og
Verslunarskólann, Myndlista- og
handíðaskólann og tónlistarskóla
eru skólagjöldin mismunandi en
yfirleitt mun hærri en í öðrum fram-
haldsskólum enda standa þau í mun
meira mæli undir rekstri viðkom-
andi skóla. Skólagjöld í Verslunar-
skólanum nema nú 34.000 krónum.
Skólinn hefur þá sérstöðu að hann
er rekinn sem einkaskóli sem fær
ákveðið framlag úr ríkissjóði. Af
upphæðinni renna 3.000 krónur til
nemendafélagsins en annað til
reksturs skóians. I Myndlista- og
handíðaskólanum er um tvenns
konar gjöld að ræða. Annars vegar
svokallað skráningargjald sem nú
er 4.000 krónur og ætlað í þágu
nemenda. Hins vegar er efniskostn-
aður sem getur verið frá engu og
upp í 40.000 krónur á ári. Mestur
er efniskostnaður þeirra sem stunda
skúlptúrnám. Sem dæmi um skóla-
gjöld í tónlistarskólum má nefna
Tónmenntaskóla Reykjavíkur sem
fyrir forskóla upp í 38.000 krónur
fyrir eldri nemendur. Við þessar
upphæðir bætist.svo 3.000 króna
efniskostnaður.
Ef litið er á skólagjöld í háskólum
hérlendis eru þau sem fyrr segir
8.000 krónur við Háskóla íslands,
Kennaraháskólann, Tækniskólann
og Háskólann á Akureyri. Sam-
vinnuháskólinn í Bifröst sker sig
liins vegar nokkuð úr því þar eru
skólagjöldin í ár 91.000 krónur.
Jónas Guðmundsson aðstoðarrektor
segir að gjöld þessi beri nafnið „af-
notagjöld safns og tækja“ og standi
þau undir kostnaði við skólasafnið,
tækjakaupum til skólans og viðhaldi
á þeim. Sem stendur greiðir ríkið
75% af rekstrarkostnaði við skól-
ann, það eru laun og orkukostnað-
ur, en skólagjöldin standa undir
hinu. Af þessari upphæð renna svo
10% til nemendafélags skólans.
Um 400 milljónir í
skólagjöld erlendis
Þórður Gunnar Valdimarsson
vegna skólagjalda í erlendum há-
skólum á síðasta námsári.
Hann segir að af 2.500 nemendum
sem stunda nám erlendis og fengu
lán hjá lánasjóðinum var tekið tillit
til skólagjalda hjá 900 nemendum
og er áætlað að lánveitingar sjóðs-
ins vegna þessa nemi um 400 millj-
ónum. Tekið var tillit til skólagjalda
hjá 150 umsækjendum sem nema
við íslenskar menntastofnanir. Að
sögn Þórðar Gunnars Valdimars-
sonar er þar ekki um háar upphæð-
ir að ræða, trúlega á bilinu 7,5—10
milljónir íslenskra króna.
Uthlutunarreglur lánasjóðins
kveða á um að lán vegna skóla-
gjalda séu aðeins veitt til háskóla-
náms og sérnáms erlendis sem ekki
verði stundað á Islandi. Einnig eru
veitt lán vegna skólagjalda við við-
urkennda skóla á íslandi ef skóla-
gjöld eru 15 þúsundir króna eða
hærri. Þegar um er að ræða nám
sem verður að stunda utan land-
steinanna er hámarkslán vegna
skólagjalda í fyrrihlutanámi 5.000
ekki verið endurskoðuð. Skólagjöld
umfram þessa upphæð verða nem-
endur að fjármagna sjálfir. Lánveit-
ingar í öðrum gjaldmiðlum voru
fastákveðnar við gengi bandaríkja-
dalsins um þetta leyti, þannig að
nemendur í öðrum löndum eru ekki
háðir sveiflum á dollaragengi.
I framhaldsnámi á háskólaskóla-
stigi er lánað fyrir skólagjöldum.
Nú í sumar var sett hámark á þá
heildarupphæð sem sjóðurinn lánar
vegna skólagjalda; samalögð lán
þeirra vegna mega ekki nema meiru
en 27 þúsundum bandaríkjadala
(rúmlega 1,65 milljónir íkr.). En
áður höfðu ekki verið verið tak-
markanir á lánveitingum vegna
framhaldsnáms á háskólastigi, s.s.
doktorsnám og náms á „masters“-
stigj. Þeir námsmenn sem fengu lán
vegna hærri skólagjalda áður en
þessi regla var sett fá þó lán af-
greitt eftir gamla laginu til að ljúkja
námi.
Meira en milljón í skólagjöld
Skólagjöld sem eru innheimt í
háskólum í Bandaríkjunum eru
mjög mismunandi. Almennt má
segja að skólar sem reknir eru af
opinberum aðilum séu ódýrari held-
ur en þeir sem eru í hreinni einka-
eigu. Skólagjöld sem íslenskir
námsmenn greiða eru í mörgum
tilvikum innan settra marka lána-
sjóðsins. En oft eru þau mun hærri.
Nám í Harvard-háskólanum kostar
t.a.m. árlega 16.389 bandaríkjadali
(um ein milljón íkr.). Háskólinn í
Maiyland er trúlega ekki fjarri því
að teljast vera meðaldýr skóli, en
þár kbsfár- nám á' framKaldsstígT
4.791 til 6.303 bandaríkjadali
(293-386 þús íkr.). Háskólinn í
-eríhópr þeirra'-stærstu:~Þar_enr'
skólagjöldin mismunandi eftir aldri
nemenda eða frá 23.750 krónum
"fí'afnkværnðasfjóri'
lenskra námsmanna áætlar að sjóð-
urinn hafi lánað um 400 milljónir
‘ bandarikjadslir -árlega-
þús. íkr.). Þessi regla hefur gilt að
fullu síðan 1987 og fjárupphæðin