Morgunblaðið - 12.09.1991, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBÉR 1991
Tölvuvetrarskóli 10-16 ára
Frábært 12 vikna námskeiö fyrir börn og unglinga 10-16 ára! v
© Sæti laus 13-16 á laugardögum og 10-13 á sunnudögum!
Næstu námskeiö hefjast 20. og 21. september.
&O Tölvu- og verkfræöiþjónustan
&0 Grensásvegi 16 - flmm ór í forystu
KVIÐANAMSKEIÐ
Námskeið um stjórnun streitu, kvíða
og spennu í mannlegum samskiptum.
Kenndar eru og æfðar aðferðir til að
fyrirbyggja og takast á við þessi ein-
kenni.
Upplýsingar um helgar og öll kvöld
í síma 39109.
Oddi Erlingsson, sálfræðingur.
4 eða 6 nætur. takmarkaður sætafjöldi.
Kr. 29.900.- nn.iinn.i.
Brottför fimmtudaga og föstudaga
í september, október og nóvember.
Gisting á Scandic Crown, i miðbæ
Amsterdam. Veitingastaðir á heimsmæli-
kvarða og heimstískan á frábæru verði. AUSTURSTRÆT117 • SÍM 622200
HRAÐLESTRARNAMSKEIÐ
* Vilt þú margfaida lestrarhraðann og bæta eftirtektina?
* Vilt þú verða mikið betri námsmaður og auðvelda þér nám-
ið með auknum iestrarhraða og bættri námstækni?
* Vilt þú lesa meira af fagurbókmenntum?
* Vilt þú hafa betri tima til að sinna áhugamáiunum?
Svarir þú játandi, skaltu skrá þig strax. Næsta námskeið hefst
miðvikudaginn 18. september. Skráning í síma 641091.
Ath.: Óbreytt verð frá síðasta vetri. VR og mörg önnur félög
styrkja félaga sína til þátttöku á námskeiðunum.
HRAÐLESTRARSKÓLINN E | 10 ÁRA '35
.... J'.. ' ■
Stœrðir: 13xl8cm.
18 x 24 cm,
24 x 30 cm.
Myndir sem birtast í Morgunblaðinu,
teknar af Ijósmyndurum blaösins
fást keyptar, hvort sem er
til einkanota eöa birtingar.
UÓSMYNDADEILD
„SALA MYNDA"
Aðalstrœti 6, sími 691150
101 Reykjavík
Hvað hefur áumiist gegn
kransæðasjúkdómum?
eftir Gunnar
Sigurðsson
Að undanförnu hefur verið tals-
verð umræða um hversu dýr heil-
birgðisþjónustan á íslandi sé og
óbeint vikið að því að hún svari
ekki kostnaði sem skyldi. í þessu
sambandi er því fróðlegt að huga
að hvað hefur átt sér stað á íslandi
undanfarin ár varðandi aðalmein-
vald okkar tíma, kransæðasjúk-
dóma í hjarta.
Mynd 1 sýnir aldursstaðlaða tíðni
kransæðadauðsfalla á íslandi
1951—1989. Nærri þreföld aukning
varð á tímabilinu 1951—1970 með-
al karla en tvöföldun meðal kvenna.
Eftir 1970 hélst tíðnin mjög svipuð
fram yfir 1980 en frá 1985 hefur
kransæðadauðsföllum fækkað um
nær 20% í báðum kynjum. Þessi
lækkun hefur einkanlega orðið í
aldurshópum undir 75 ára, til dæm-
is í aldurshópi 45—64 ára hefur
lækkunin orðið meiri en 30% en á
sama tíma hefur ekki orðið nein
lækkun í aldurshópnum yfir 75 ára.
Hér hefur því orðið 5—10 ára hliðr-
un í afleiðingum kransæðasjúk-
dóma til eldri aldurshópa. Til að
gera sér grein fyrir stærðargráð-
unni hérlendis sýnir tafla I fjölda
dauðsfalla 1981 í samanburði við
1988 í aldurshópnum undir 75 ára,
leiðrétt fyrir fólksfjölgun á tímabil-
inu. Samkvæmt þessu eru nú nær
70 færri kransæðadauðsföll árlega
í aldurshópi undir 75 ára heldur en
gera hefði mátt ráð fyrir að
óbreyttri dánartíðni frá 1981.
Hóprannsókn Hjartaverndar hef-
ur gefið miklar og fróðlegar upplýs-
ingar um algengi helstu áhættu-
þátta kransæðasjúkdóms og hvaða
breytingar hafa orðið á þeim allt
frá árinu 1968. Nýbirtar niðurstöð-
ur þessarar rannsóknar benda til
þess að veruleg breyting til hins
betra hafi orðið á öllum þremur
helstu áhættuþáttum kransæða-
sjúkdóms síðustu tvo áratugina.
Meðalblóðþrýstingur miðaldra Is-
Iendinga hefur til dæmis lækkað
um meira en 10% samfara því að
sá hundraðshluti sem tekur blóð-
þrýstingslækkandi lyf hefur meira
Gunnar Sigurðsson
„Þrátt fyrir að veruleg-
ur árangur hafi náðst í
baráttunni gegn krans-
æðasjúkdómum er þó
vert að hafa í huga að
þessir sjúkdómar eru
enn algengir á íslandi
og við erum nú á svip-
uðu stigi og um miðjan
7. áratuginn.“
en tvöfaldast. Þessi blóðþrýstings-
lækkun á einnig vafalaust þátt í
því að tíðni heilablóðfalla hérlendis
hefur stórlækkað á síðastliðnum
tuttugu árum en heilablóðföll eru
mjög tengd háum blóðþrýstingi.
Meðalgildi kólesteróls (blóðfita) í
íslendingum hefur lækkað um
6—10% frá 1968 sem skýrist að
verulegu leyti af minni neyslu feit-
metis en áður, jafnframt tilkomu
kólesteróllækkandi lyfja, enn er þó
íslenskt mataræði verulega of feitt
samkvæmt nýbirtri könnun Mann-
eldisráðs. Reykingar í heild hafa
dregist all; okkuð saman á síðustu
árum en þó er áhyggjuefni að sá
hundraðshluti fólks sem reykir
meira en einn pakka af vindlingum
á dag hefur haldist óbreyttur. Reyk-
ingar eru því væntanlega sá
áhættuþáttur kransæðasjúkdóma
sem beijast þarf kröftuglega gegn
á næstu árum, jafnframt því sem
fituneyslan þarf að minnka.
Þesar rannsóknir Hjartaverndar
benda því til að þessar æskilegu
breytingar á áhættuþáttum krans-
æðasjúkdóms, sem bæði eru afleið-
ingar af betri lífsháttum samfara
eðlilegri notkun lyfja, eigi stóran
þátt í minnkaðri tíðni kransæða-
sjúkdóma á íslandi.
Frekari rannsókn Hjartaverndar
á afdrifum fólks sem fengið hefur
kransæðastíflu bendir einnig til
þess að verulega færri fái nú annað
tilfelli en fyrir nokkrum árum.
(MONICA-rannsókn). Einnig virð-
ist bætt meðferð á hjartadeildum
spítalanna á allra síðustu árum vera
farin að bera árangur í lægri dán-
artíðni þeirra sem fá kransæða-
stíflu. Þessi æskilegi árangur for-
varna og meðferðar, bæði innan og
utan spítala, á því sjnn þátt í því
að æviííkur fertugra íslendinga eru
nú 2—3 árum lengri en var í kring-
um 1970 þegar kransæðafaraldur-
inn var í hámarki.
Ein afleiðing þessa er þó sú að
fjöldi aldraðra eykst sífellt og ell-
inni fylgir óhjákvæmilega aukin
sjúkdómatíðni, þar með talið krans-
æðasjúkdómar og afleiðingar
þeirra, svo sem hjartabilun. Meðal-
aldur sjúklinga sem leggst inn með
kransæðastíflu á sjúkrahúsin er því
stöðugt að hækka og heildarálag
sjúkrahúsanna af völdum þessara
sjúkdóma er því síst minna en áð-
ur. Þetta er vert að hafa í huga
þegar rætt er um sparnað í heil-
brigðiskerfinu og dæmi um að góð-
ur árangur forvarna þarf ekki að
leiða til sparnaðar fyrir heilbrigðis-
kerfið í heild enda þótt það skili
miklu fyrir þjóðina.
Minnkandi tíðni kransæðasjúk-
dóma er því gott dæmi um rnikinn
árangur sem náðst hefur vegna
margþættra áhrifa breyttra lifnað-
Kransæðadauðsföll á Islandi 1951-1989
Karlar
Konur
1951-5 1956-60 1961-5 1966-70 1971-5 1976-80 1981-5 1986-9
Aldursstöðluð tíðni karla og kvonna / 100.000 heildaríbúafjölda / ár, 95% vikmörk