Morgunblaðið - 14.09.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARD'AGUR 14. SEPTEMBER 1991
PERLAN
eftir Jóhannes Zoéga
Margt misjafnt hefur verið sagt
um Perluna, útsýnishús Hitaveitu
Reykjavíkur á Oskjuhlíð, síðustu
vikurnar. Tilefni þess er að smíða-
kostnaðurinn hefur farið langt
fram úr áætlunum, einkum á þessu
ári, á lokasprettinum.
Eg er einn þeirra sem ábyrgur
er, þar sem ég hafði umsjón með
hönnun hússins og fylgdist með
framkvæmdum fyrir Hitaveituna.
Þess vegna vil ég reyna að gera
grein fyrir nokkrum ástæðum þess,
að kostnaður við smíði Perlunnar
hefur farið svo mjög fram úr áætl-
un.
Það er reynsla manna við gerð
sérkennilegra mannvirkja, sem
ekki eiga sér fyrirmyndir, að erfitt
er að áætla byggingarkostnað
þeirra. Með hveijum áfanga kemur
margt nýtt í ljós, sem ekki var séð
fyrir, og kostnaðaráætlun hækkar
ár frá ári.
í Perlunni eru áhrif þessara
þátta mest á undanförnu ári. Rót-
tækar breytingar urðu á skipan
veitingarekstrar í húsinu, þegar í
fyrrahaust var gerður samningur
við veitingamann, sem gjörbreytti
þessum meginþætti hússins og
margfaldaði hann. Allar voru þess-
ar breytingar til stórbóta og gerðu
húsið meira aðlaðandi.
Nógu erfitt er að áætla kostnað
við mannvirkjagerð þegar teikn-
ingar og nákvæmar lýsingar liggja
fyrir, eins og mismunur tilboða í
útboðsverk sýnir oft og tíðum.
Margfalt erfiðara er þó að áætla
verk, sem ekki eru vel skilgreind,
eins og hér, þar sem forsendur
áætlunar voru aðeins orð á blaði.
í samningi við veitingamanninn
var gert ráð fyrir að veitingarekst-
ur gæti hafist fyrir mitt ár 1991,
svo að lítill tími var til stefnu.
Jóhannes Zoéga
„Perlan er fyllilega
virði þess fjár, sem til
hennar hefur verið var
ið. Hún er fögur bygg-
ing, sem er þjóðinni til
sóma.“
Mjög hefur verið vandað til
verka og efnisvals í Perlunni, þótt
alltaf megi betur gera, og ég hygg
að samræmi sé milli verks og
kostnaðar.
Talað er um, að þessi óvænti
kostnaðarauki sé mikið áfall fyrir
Hitaveituna, sem nú þurfi að fresta
viðbótarplássi við skrifstofu sína.
Auðvelt ætti að vera að fá skamm-
tímalán til að létta á kassanum,
þar sem Hitaveitan er stórt og
velstætt fyrirtæki með litlar skuld-
ir, þrátt fyrir miklar framkvæmdir
og lágt verð á heita vatninu. Auð-
vitað hefði verið æskilegra að
dreifa framkvæmdum og þar með
byggingarkostnaðinum á lengri
tíma, en eins og hér hefur verið
rakið var það ekki hægt, nema
með því að fresta opnun hússins
um heilt ár.
Eins og áður segir er erfitt að
gera sér fyrirfram rétta grein fyrir
kostnaði við gerð sérkennilegra
mannvirkja, svo erfitt að ég veit
þess engin dæmi að það hafi tek-
ist. Má nefna nýleg dæmi svo sem
Listasafn ríkisins, Borgarleikhús,
Leifsstöð og breytingar á Þjóðieik-
húsi, og ekki skulu menn missa
stjórn á sér þegar útvarpshús, ráð-
hús og Þjóðarbókhlaða verða full-
gerð. Því má svo bæta við, að sama
lögmál virðist einnig gilda í öðrum
löndum.
Nýi borgarstjórinn, Markús Örn
Antonsson, stöðvaði framkvæmdir
við Perluna á meðan staðan var
könnuð. Kostnaðartölur hafa verið
birtar og engu leynt. Ég þykist
þess fullviss að brátt verði aftur
hafist handa og verkinu lokið hið
fyrsta.
Ekki má láta hjá líða að geta
hinnar hjörtu hliðar, viðbrögðum
almennings við framtaki borgar-
innar á Óskjuhlíð. Perlan nýtur
mikilla vinsælda. Gestir hafa orðið
miklu fleiri en menn þorðu að bú-
ast við, og jákvæðar umsagnir
koma víða fram. Þær eru ekki eins
háværar og gagnrýnin, sem ég hef
hér gert að umtalsefni, en allar á
einn veg.
Ég læt nægja að vitna í smá-
kafla úr ágætu viðtali við Vilborgu
Dagbjartsdóttur rithöfund í Morg-
unblaðinu á sunnudaginn var:
„ ... Og svo varð ég hrifin af
Perlunni — ég hafði óskaplega
gaman af að koma í þetta fallega
hús. Öll þessi ávölu form, allt þetta
mikla rými. Það sem hrífur mig
hvað mest er að mér finnst Perlan
minna mig á nýja öld .. .á geim-
inn. Það er eitthvað hnattrænt við
hana. Maður á að þakka fyrir það
sem vel er gert. Karlskömmin hann
Davíð er búinn að ergja okkur
nóg. En þetta hefur hann vel gert.
Og hugsaðu þér, útsýnispallurinn
er eini staðurinn í Reykjavík þar
sem Hallgrímskirkja er ekki skökk.
Ef maður er andófsmaður á manni
ekki að finnast svona . . .“
Perlan er fýllilega virði þess fjár,
sem til hennar hefur verið varið.
Hún er fögur bygging, sem er þjóð-
inni til sóma, og hún mun verða
Reykvíkingum og gestum í borg-
inni til ánægju og yndisauka um
ókomin ár.
Höfundur er fyrrverandi
hitaveitustjóri.
— Nú hefur þú gert töluvert
af því að kenna börnum sem eru
á einhvern hátt fötluð, auk þess
sem þú ert kennari í Bústaða-
skóla. Hvernig er búið að fötluð-
um listamönnum?
„í raun og veru engan veginn.
Ég vann að sýningu fatlaðra, „Úr
hugarheimi," í fyrra. Sú vinna
var mjög lærdómsrík og gefandi
— því meðal fatlaðra era margir
úrvals listamenn. Eftir það velti
ég því oft fyrir mér að hér þyrfti
að vera til staður fyrir fatlað fólk
sem hefur þessa sérstæðu og
miklu hæfni til að tjá sig með
myndmálinu. Bæði staður þar
sem hægt er að þjálfa þessa lista-
menn, gefa þeim svigrúm til
vinnu og til að sýna verk þeirra."
Alda hefur haldið einkasýning-
ar víða um land og í Reykjavík,
og eina sýningu í Koblenz í
Þýskalandi, auk þess sem hún
hefur tekið þátt í farandsýningu
sem fór um öll Norðurlönd. Hún
hefur haldið áfram að sækja tíma
í Myndlistarskólanum í Reykja-
vík, sem hún talar um sem ein-
staklega skemmtilegan skóla, þar
sem traust og virðing ríki. En
kennslan virðist eiga huga henn-
ar í jafn ríkum mæli og myndlist-
in.
„Já,“ segir Alda, „ég hef oft
velt því fyrir mér að hætta að
kenna — allavega þeim sem eru
fatlaðir eða eiga við vandamál
að stríða. En ég get það ekki,
ekki ennþá. Það er oft erfitt, en
það er gefandi og í staðinn fyrir
þreytu fæ ég mikla orku í kennsl-
unni. Hver vottur af framför hjá
þessum krökkum, sem hafa sætt
meðferð sem ekkert barn á skil-
ið, er svo mikill sigur að allur lúi
rýkur út í veður og vind. Ég er
bara heppin að geta haft hvort
tveggja, kennsluna og myndlist-
ina.“
ssv
Konan, vitundin o g orkan
Rætt við Oldu Ármönnu Sveinsdóttur sem opnar sýningu í Hafnarborg í dag
KONUR hafa löngum verið viðfangsefni listamanna. Aðallega
karllistamanna. Á seinni árum hefur það færst í vöxt að konur
máli konur. Sumir vilja meina að það standi í nánum tengslum
við vitundarvakningu konunnar. Kvenlistamenn séu með þessu
að kanna sjálfar sig og vitund sína, spyija spurninga á borð
við, „hver er ég?“ Þeir sem aðhyllast dulspekigreinar halda því
fram að á okkar tímum sé að bijótast fram mikil kvenleg orka
og því sé óhjákvæmilegt að hið kvenlega sé ríkjandi í listum.
Alda Ármanna Sveinsdóttir
opnar í dag sýningu í Hafnarborg
í Hafnarfirði, olíumálverk og
vatnslitamyndir, og myndefnið
er nánast undantekningarlaust
konur. Litríkar konur, ungar kon-
ur, fullorðnar konur, mæður.
— En hvers vegna heil sýning
af konum?
„Það vildi svo til,“ segir Alda,
„að fyrir ekki alls löngu slasaðist
sonur minn alvarlega. Það var
allt mjög erfitt í kringum það,
vegna þess að hann rekur fyrir-
tæki — sem auðvitað þurfti að
halda áfram að reka. Konan hans
varð mjög hrædd um að ég ætl-
aði að fara að stjórna því og
heimilinu. Hún varð mjög hrædd
um sína stöðu og vildi mig hvergi
nálægt. En ég hafði pantað mér
ferð til Þýskalands og þangað fór
ég. Þetta var kannski ekki besti
tíminn til að fara, en ég ákvað
að sýna þeim að ég vildi gefa
þeim frið og hafði ekki hugsað
mér að stjórna. Það var nóg af
fólki til að sinna þeim.
í Þýskalandi skoðaði ég mikið
af kirkjum og þar vora það Ma-
ríumyndirnar sem fönguðu mig.
Ég varð alveg heilluð af þeim.
Þegar ég kom heim höfðu önn-
ur tengdadóttir mín og dóttir
báðar eignast börn. Ég var í sum-
arfríi frá kennslu og hafði hugsað
mér að mála. Ég byijaði að mála
þær og það var mjög skemmti-
legt. Og ég hélt áfram að mála
konur. Mér fannst gott að hitta
aðra manneskju á meðan ég vann
og spjalla um heima og geima,
um konur — baráttu þeirra og
stöðu — um sjálfsrækt og dulræn
málefni og um heimilið, fjölskyld-
una og öll þessi hversdagslegu
mál. Þetta er leið sem ég fann
óvart og hún hefur gefið mér
mikið.“
Þú fórst seint í Myndlista- og
handíðaskólann, ekki satt?
„Jú, ég hóf námið þar árið
1983, - eftir að hafa þvælst í
Hamrahlíð, þaðan sem ég lauk
stúdentsprófi. En ég var með
seinni skipunum þar, því ég var
áram saman húsmóðir á Norð-
firði. Eftir að ég flutti til Reykja-
víkur hafði ég unnið lengi með
fötluðum og á barnageðdeildinni
við Dalbraut. Þegar ég svo fór í
Hamrahlíð ætlaði ég að gerast
félagsráðgjafí — en hugsaði einn
daginn, „nei, það er komið nóg
af vandamálum, ég ætla að gera
eitthvað sem mig langar til að
gera — eitthvað fyrir sjálfa mig.“
Ég innritaðist því í Myndlistar-
skólann. En ég var hikandi og
fór í kennaradeild í staðinn fyrir
Alda við eitt verka sinna.
málaradeild, sem mig þó langaði
mest til að gera. Ég var með ein-
hverfan son minn á heimilinu og
ákvað að reyna þó að skapa mér
atvinnuöryggi, þótt ég væri að
gera það sem mig langaði mest
til. Þegar ég byijaði í Hamrahlíð
kom mér á óvart hversu mikla
aðstoð ég gat fengið. Þeirri að-
stoð hafði ég ekki átt kost á þeg-
ar ég var heimavinnandi, en það
var stutt við bakið á okkur,
mæðrum fatlaðra, þegar við vild-
um læra. Þessi staða er nokkuð
mikið breytt í dag, en þó held
ég að betur þyrfti að huga að
þeim sem eru heima með fötluð
börn. Þetta er' svo mikið álag.
En ég er þakklát fyrir alla þá
aðstoð sem ég fékk.“