Morgunblaðið - 20.09.1991, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1991
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTÚDAGUR 20. SEPTEMBER 1991
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Enn eitt reiðarslagið
Niðurstaða seiðarannsókna
Hafrannsóknastofnunar
er enn eitt reiðarslagið, sem
ríður yfír íslenzkan þjóðarbú-
skap á skömmum tíma. Hún
gefur til kynna, að þorskár-
gangurinn 1991 verði sá sjötti
í röð lélegra árganga. Fiski-
fræðingar telja, að þessi lélega
nýliðun þorskstofnsins þoli ekki
nema 250 þúsund tonna afla
næstu árin. Þetta boðar áfram-
hald þess mikla samdráttar,
sem ákveðinn var í þorskveið-
um í kjölfar skýrslu og tillagna
Hafrannsóknastofnunar í júlí-
mánuði sl. um ástand hrygn-
ingarstofnsins.
Þorsteinn Pálsson sjávarút-
vegsráðherra ákvað að heimila
265 þúsund tonna þorskveiði á
nýbyijuðu kvótaári, en Haf-
rannsóknastofnun lagði til að
aflinn yrði 250 þúsund tonn.
Aflaskerðingin nemur um 55
þúsund tonnum frá því sem
áætluð þorskveiði var á sl.
kvótaári. Það er gífurlegur
samdráttur og að sönnu reiðar-
slag, eins og Kristján Ragnars-
son formaður LÍÚ komst að
orði.
Fiskifræðingar segja, að nið-
urstaðan úr seiðarannsóknun-
um sé vísbending en ekki end-
anleg, því ýmsir þættir geti
breytt myndinni um stærð
hrygningarstofnsins t.d. þorsk-
göngur frá Grænlandi. Það er
samt full ástæða til þess að
taka þessa vísbendingu alvar-
lega og gera ráðstafanir tíman-
lega til að snúast til vamar.
Þjóðhagsstofnun telur, að
tekjur sjávarútvegsins muni
m'innka um 6-7 milljarða króna
á ári næstu árin miðað við 250
þúsund tonna þorskveiði. Það
þýðir fyrirsjáanlega stöðnun í
mikilvægustu atvinnugrein
landsmanna, sem hefur haldið
uppi þeim lífskjörum, sem Is-
lendingar em orðnir vanir og
gera kröfur um.
Það blasir við, að stjórnvöld
og hagsmunaaðilar í sjávarút-
vegi grípi til aðgerða til að
veijast áfallinu. I fyrsta lagi
verður að gera ráðstafanir til
að styrkja hrygningarstofninn.
I því sambandi hefur formaður
LIÚ bent á, að til greina komi
að friða hrygningarslóðir
þorsksins við Suðurströndina
og banna dragnóta- og neta-
veiðar á hrygningartímanum.
Jakob Jakobsson, forstöðumað-
ur Hafrannsóknastofnunar,
hefur tekið vel í þessa hug-
mynd.
Augljóst er, að sjávarútvegs-
ráðherra er opinn fyrir nýjum
hugmyndum eins og sjá má af
eftirfarandi ummælum hans í
Ríkisútvarpinu í fyrrakvöld:
„Ég held að það fari ekkert
milli mála, að við þurfum að
hugsa ýmislegt upp á nýtt. Við
þurfum að skoða alveg frá
grunni ýmis álitamál, sem
menn hafa verið að deila um
og þræta um, eins og friðun
ákveðinna svæða, notkun veið-
arfæra og þar fram eftir götun-
um. Ég held, að eftir upplýs-
ingar af þessu tagi þá verði
ekki hjá því komizt að skoða
viðfangsefni af þessu tagi al-
gerlega frá grunni og meta upp
á nýtt.“
Þá ítrekaði Þorsteinn Páls-
'son enn einu sinni þau augljósu
sannindi, að sóknargeta fiski-
skipaflotans er meiri en af-
rakstursgeta fiskistofnanna.
Ráðherrann kvað nauðsyn að
fækka skipum og minnka til-
kostnað við veiðarnar verulega
til þess að unnt verði að njóta
hámarksarðsemi af sjávarút-
veginum.
Þetta hefur verið þungamiðj-
an í öllum opinberum umræð-
um um málefni sjávarútvegsins
um langt árabil en mikil tregða
hefur verið á að hrinda mark-
vissum áætlunum í fram-
kvæmd til að ná árangri. Það
verður að fækka fiskiskipum,
það verður að fækka frystihús-
um til að ná þessu marki. Ann-
að hvort verður að ná því með
sameiningu fyrirtækja og
skapa þannig öflugri og hag-
kvæmari rekstrareiningar eða
hreinlega að hætta rekstri
óarðbærustu fyrirtækjanna,
þeirra sem hefur verið haldið
gangandi ár eftir ár með opin-
beru fé.
Sjávarútvegurinn mun búa
við stöðnun og kyrrstöðu næstu
árin, ef fer fram sem horfir.
Hann mun engum hagvexti
skila í þjóðarbúið. Það er því
brýnni nauðsyn en nokkru sinni
fyrr að leita annarra leiða til
að vega upp á móti samdrættin-
um i efnahagslífinu. Margar
leiðir koma þar til álita, en stór-
virkust er hagnýting þeirra
miklu orkuauðlinda sem Islend-
ingar eiga. Horfur eru á því
að næsta stóra skrefið í þeim
efnum verið stigið með samn-
ingunum við Atlantál og virkj-
unarframkvæmdir geti hafizt á
næsta ári. Niðurstöður Haf-
rannsóknastofnunar sýna ljós-
lega, að ekki má láta þar við
sitja.
Pétur Friðrik við tvö verka sinna.
Morgunblaðið/RAX
Listamiðstöðin Hafnarborg í Hafnarfirði:
Þingvellir og Heiðmörk
eru mér kær myndefni
- segir Pétur Friðrik sem opnar sýningu um helgina
Pétur Friðrik Sigurðsson, listmálari, var í óða önn að undirbúa
myndlistarsýningu sína í Hafnarborg þegar blaðamann bar þar
að garði. Fjöldi uppstillinga og Iandslagsmynda þakkti veggina
en hlaðar af myndum báru vott um að enn væri nokkuð verk fyr-
ir höndum. Þegar undirbúningi lýkur verða 60 akrýl-, olíu- og
vatnslitamyndir eftir Pétur til sýnis í Hafnarborg. Sýningin verð-
ur opnuð á laugardaginn kl. 14 og stendur yfir til sunnudagsins
6. október. Hafnarborg er opin daglega milli kl. 14 og 19 nema
á þriðjudögum en þá er menningar- og listastofnunin lokuð.
Pétur Friðrik byijaði að mála
með olíulitum 12 ára gamall. Hann
settist á skólabekk í Myndlista-
og handíðaskólanum en 17 ára
gamall hélt hann sína fyrstu mál-
verkasýningu. „Eg hélt sýningu í
gamla Listamannaskálanum og
seldi verk fyrir uppihaldi mínu þá
þrjá vetur sem ég stundaði nám í
listaháskólanum í Danmörku. Pen-
ingamir komu í góðar þarfir því
að á þessum tíma vom engin
námslán og því urðu menn annað
hvort að halda sér uppi sjálfir eða
treysta á ávísanir að heiman. For-
eldrar mínur þurftu hins vegar
ekki að láta eyri af hendi rakna,“
segir Pétur Friðrik.
Hann rifjar upp hvernig var að
koma til Kaupmannahafnar í nám
árið 1946 eftir Seinni heimsstyij-
öldina. „Mikill skortur var í borg-
inni. Margar búðir tómar og
skammtað kjöt. Þó var nóg til af
grænmeti. Við komum nokkrir frá
Islandi þennan vetur því einhveijir
höfðu þurft að fresta námi vegna
stríðsins. Meðal íslendinganna
voru Karl Kvaran, Veturliði Gunn-
arsson, Einar G. Baldvinsson og
Hrólfur Sigurðsson. Sumir bjuggu
við slæman kost. Jafnvel í húsum
þar sem ekki var upphitin því ekki
voru öll hús hituð upp í Kaup-
mannahöfn á þessum tíma en ég
var svo heppin að vera á góðu
pensionati."
„Ég var í Kaupmannahöfn í 3
ár en veturinn 1948, frá hausti og
fram að áramótum, skoðaði ég
söfn í París þar sem var hópur
íslendinga. Þeirra á meðal voru
Örlygur Sigurðsson, Thor Vil-
hjálmsson, Gunnar Elísson, Hall-
dór Þorsteinsson og Hörður Ág-
ústsson. Hópurinn hélt til á
Montmartre. Hann(var ágætur og
ansi gaman að vera í París á þess-
um tíma,“ segir Pétur. Þó segir
hann að lítið hafi verið um góða
listakennslu í París á þessum
árum. Fólk hafi fengið að teikna
módel fyrir aur en enginn leiðbein-
andi hafí verið til staðar.
Eftir námsárin í Kaupmanna-
höfn hélt Pétur Friðrik til íslands
þar sem hann hefur búið síðan.
„Ég hélt ekki áfram námi en hef
farið í einstaka námsferðir eftir
það. Til dæmis til Bandaríkjanna
og Hollands. Mér finnst alltaf jafn
gaman að koma þangað og skoða
verk Rembrandts, Van Goghs og
fleiri hollenskra meistara," segir
Pétur. Aðspurður segist hann ekki
geta neitað því að fínna megi áhrif
frá Van Gogh í myndum eftir hann
en bætir við að fínna megi áhrif
frá listamanninum hjá fleiri ís-
lenskum málurum. Megi þar nefna
Kjarval og Ásgrím Jónsson.
Elsta myndin á sýningunni er
andlitsmynd frá árinu 1951 en
yngstu myndimar eru frá því í ár.
Nokkrar eru af gömlum húsum í
Hafnarfírði þar sem Pétur Friðrik
bjó í um 20 ár. Þá eru nokkrar
uppstillingar en landslags myndir
eru í miklum meirihluta. „Ég á
mér ekki neinn einn uppáhaldss-
stað en Þingvellir og Heiðmörk eru
mér kærir. Fleiri staði á landinu
hef ég líka reynt að fanga í
myndefni."
Pétur segist vinna jöfnum hönd-
um með olíu, vatnsliti og akrýl. „
Stundum hef ég bæði með mér
olíu og vatnsliti. Ef er bjart úti
og létt mála ég með vatnslitum
en annars með olíulitum.“ Ef Pétur
kemst ekki út í náttúruna málar
hann uppstillingar heima í vinnu-
stofu sinni á Amarnesinu. „Ég
mála líka stundum út í garði.
Meira að segja stundum í stof-
unni,“ segir Pétur Friðrik en hann
hefur séð sér farboða með mál-
verkum sínum undanfarin ár.
Fæst verkanna á sýningunni
hafa verið sýnd almenningi áður.
Nokkur hafa þó verið sýnd á er-
lendri grund en Pétur Friðrik hefur
tekið þátt í ljölda samsýninga hér-
lendis og erlendis. Hann hefur
haldið einka sýningar í New-York,
Lúxemborg og Köln.
Arkitektar frá New
York í Asmundarsal
í SAMVINNU Arkitektafélags fs-
lands og Menningarstofnunar
Bandaríkjanna hefur borist hing-
að alþjóðlega farandsýningin
„New York Architects" og hefst
Fimmta bók-
in komin út
í ritsafni
Laxness í
Þýskalandi
SKÁLDSAGAN Gerpla eftir Hall-
dór Laxness er komin út hjá bóka-
forlaginu Steidl í Göttingen í
Þýskalandi og er hún fimmta bók-
in sem það forlag gefur út eftir
Nóbelsskáldið. Hinar fyrri eru
Vefarinn mikli frá Kasmír, Atóm-
stöðin, Kristnihald undir Jökli og
smásagnasafnið Sjö töframenn.
Gerpla ber í þýsku útgáfunni heit-
ið Die Gliicklichen Krieger. Hér er
um að ræða endurskoðaða gerð þýð-
ingar sem Bruno Kress gerði á sínum
tíma. Umsjónarmaður útgáfunnar
Hubert Seelow bjó bókina til prent-
unar eins og hinar fyrri og ritar eftir-
mála en Seelow þýddi sjálfur Vefar-
ann mikla frá Kasmír og Sjö töfra-
menn.
Samkvæmt upplýsingum frá
Vöku-Helgafelli sem annast útgáfu-
réttarmál fyrir Halldór Laxness
gagnvart erlendum bókaforlögum,
er nú unnið að nýrri þýskri þýðingu
íslandsklukkunnar til útgáfu hjá
Steidl-forlaginu jafnframt endur-
skoðun þýðinga nokkurra annarra
bóka sem ákveðið er að komi í rit-
safninu á næstu árum.
hún nk. laugardag kl. 17.00 í Ás-
mundarsal.
Sýningin er þverskurður af verk-
um síðmódernískra arkitekta frá
New York; teikningum þeirra, ljós-
myndum og líkönum Qg spannar vítt
svið frá hönnun húsgagna til háhýsa.
I fréttatilkynningu Arkitektafé-
lags Islands segir: „Meginhugmyndir
arkitektanna tuttugu og tveggja er
mynda sýningarhópinn endui-spegla
einkum ríka tilhneigingu til áfram-
halds nútímastefnunnar í arkitektúr
þessarar aldar og ummyndun þeirra
hefða sem henni hafa fylgt. Þó má
einnig greina vangaveltur um hversu
mikinn slagkraft þessi stefna hefur
enn í dag og hvort orka hennar og
aðferðir nægi til viðhalds þeirri
gagnrýni og sköpun sem til áhrifa
þarf í síbreytilegri veröld og þá sérs-
taklega New York.
Það má segja að sýning þessi sé
jafnframt því að koma hugmyndum
og gangrýni á framfæri viðleitni til
að koma á mótvægi við arkitektúr
glanstímaritanna, hvort sem um er
að ræða afturhvarfssinnaðan og
klisjugjarnan eftirmódernisma eða
uppsprengdan þyrilhvít framúrstefn-
unnar.
Helsti forsprakki sýningarinnar,
Rúmeninn Livio G. Dimitriu, hefur
ritað inngangsorð í sýningarskrá og
kennir þar margra grasa um jafn
ólík efni og Richard Meier og spá-
dóma Nostradamusar, byggingarlist
rúmenska myndhöggvarans Const-
antin Brancusi og ofanvarpsteikn-
ingar Dr. Alberto Sartoris og túlkun
hans á gildi þeirra sem ópersónulegs
verkfæris í afstæðri veröld."
Sýningin er opin daglega frá
14.00-18.00 og 14.00-20.00 á laug-
ardögum og sunnudögum. Henni
lýkur 2. október.
(Fréttatilkynning)
Tveir myndlistarmenn
sýna á Kjarvalsstöðum
Myndlistarmennimir Grétar Reymsson og Guðjón Ketilsson opna
sýningar í austursal Kjarvalsstaða á laugardaginn kl. 16. Báðir útskrif-
uðust þeir frá Myndlista- og handiðaskóla Islands árið 1978. Þetta er
í fyrsta sinn sem þeir félagar sýna verk sín saman, þ.e. tvær einkasýn-
ingar í sömu salarkynnum.
Guðjón stundaði framhaldsnám í
Kanada og hefur síðan haldið átta
einkasýningar og tekið þátt í sam-
sýningum á Islandi, í Kanada, Finn-
landi, Svíþjóð og Sviss. Á sýning-
unni á Kjarvalsstöðum sýnir Guðjón
málverk og tréskúlptúra sem hann
hefur unnið síðastliðin þijú ár.
Grétar dvaldi í Hollandi að loknu
námi hér á landi. Þetta er níunda
einkasýning Grétars en einnig hefur
hann tekið þátt í samsýningum bæði
hér heima og erlendis. Grétar hefur
einnig gert á þriðja tug leikmynda
í leikhúsum Reykjavíkur. Á sýning-
unni sýnir Grétar ný myndverk sín
með olíu, akríi og blýanti á krossvið,
striga, jám og pappír.
Sýningar Grétars og Guðjóns á
Kjarvalsstöðum em opnar daglega
kl. 10-18 og standa til 6. október.
Borgarstjóri heimsæk-
ir Víking í Sljömugróf
Iþróttahús félagsins vígt 2. nóvember
EFTIR rúmar sex vikur verður íþróttahús Víkings við-SIjörnugróf i
Fossvogi tekið í notkun, en fyrirhugað er að vígja húsið 2. nóvember.
Framkvæmdum hefur miðað vel áfram og í vikunni var byijað að leggja
grind undir beykiparket á gólf salarins.
Fyrstu skóflustungu að húsinu tók
Davíð Oddsson, þáverandi borg-
arstjóri, í byijun marzmánaðar á síð-
asta vetri. Reykjavíkurborg styrkir
byggingu íþróttahússins og frágang á
vallarhúsi og félagsheimili á myndar-
legan hátt og í vikunni heimsótti
Markús Öm Antonsson, borgarstjóri,
höfuðstöðvar Víkings í Stjörnugróf.
Að lokinni skoðunarferð um íþrótta-
húsið og félagsheimilið var sest niður
og málefni félagsins rædd. Fram-
kvæmdir við nýjan knattspyrnuvöll
voru ofarlega á baugi í þeim umræð-
um, en einnig fjölgun bílastæða við
íþróttamannvirkin og leiga á tímum í
íþróttahúsinu.
Gert er ráð fyrir alhliða íþrótta-
starfsemi í íþróttahúsinu, en gólfflötur
þess er 44x33 metrar. Sæti verða
fyrir um 1.200 manns í húsinu, en
einnig er hægt að skipta því með tjaldi
í tvo íþróttasali. Félagsheimilið bætir
úr brýnni þörf Víkinga, en félagið
hefur verið á hrakhólum með félagsað-
stöðu frá því að heimilið við Hæðar-
garð var selt borginni fyrir tæpum
þremur árum.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Forystumenn Víkings og borgarstjóri skoða nýja íþróttahúsið. Frá vinstri Kristján Oskarsson, Þórður
Bergmann, Jón Kr. Valdimarsson, Aðalsteinn Helgason, Hallur Hallsson, Ómar Einarsson, framkvæmnda-
stjóri Iþrótta- og tómstundaráðs, Markús Orn Antonsson, borgarstjóri, Eysteinn Helgason, Ágúst Ingi Jóns-
son og Ólafur Jónsson, upplýsingafulltrúi Reykjavíkurborgar.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
GUÐMUNDUR SV. HERMANNSSON
Atvinnutryggmg-
arsjóður umdeild-
ur allt frá stofnun
BYGGÐASTOFNUN hefur sent ríkisstjórninni 1,4 milljarða króna
reikning vegna skuldbindinga Atvinnutryggingarsjóðs á næsta ári.
Samkvæmt því staða sjóðsins mun verri en skýrslur Ríkisendurskoð-
unar hafa gefið til kynna. Þessi sjóður hefur verið umdeildur frá
því hann var stofnaður og ljóst að svo verður áfram í ljósi þessarar
stöðu. Hér á eftir verður stiklað á stóru í sögu Atvinnutryggingar-
sjóðs.
Atvinnutryggingarsjóður atvinn-
ugreinanna var settur á stofn með
bráðabirgðalögum, sem ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar setti
þegar hún tók við 28. september
1988. Sú ríkisstjórn tók við á miðju
kjörtímabili, eftir að stjórn Þor-
steins Pálssonar sprakk vegna
deilna um efnahagsaðgerðir.
Þá um sumarið var ljóst að mikl-
ir erfíðleikar voru yfirvofandi í sjáv-
arútvegi og raunar öðrum útflutn-
ingsgreinum. Ráðgjafaniefnd um
efnahagsaðgerðir, undir stjórn Ein-
ars Odds Kristjánssonar forstjóra á
Flateyri, hafði lagt til að farin yrði
svonefnd niðurfærsluleið, þ.e. verð-
lag og laun yrðu lækkuð með stjóm-
valdsaðgerðum til að draga úr
kostnaði fyrirtækja og verðbólgu.
Ríkisstjómin náði ekki samkomu-
iagi um þá leið. Sjálfstæðisflokkur-
inn vildi þá fella gengið, en hinir
tveir sjómarflokkarnir, Alþýðu-
flokkur og Framsóknarflokkur,
höfnuðu því og vildu frekar fara
einskonar millifærsluleið, þ.e. að
færa fjármuni til útflutningsgrein-
anna gegnum skattheimtu og
skuldbreytingu.
Atvinnutryggingarsjóðnum var
ætlað að leysa úr fjárhagsvanda
fyrirtækja íútflutningsgreinum með
lánum og skuldbreytingum. Sam-
kvæmt bráðabirgðalögunum átti
sjóðurinn að fá tvo milljarða króna
til ráðstöfunar á næstu tveimur
ámm. Þar af átti milljarður að koma
sem framlag úr ríkissjóði, en millj-
arð átti að taka að láni í útlöndum.
Þá var sjóðnum heimilt að hafa
milligöngu um skuldbreytingu á allt ‘
að 5 milljarða af lausaskuldum út-
flutningsfyrirtækja, með því að taka
við skuldabrfum frá fyrirtækjum
íútflutningsgreinum og gefa á móti
út skuldabrf til lánardrottna þeirra.
Formannssæti úthlutað í
stjórnarmyndunarviðræðum
Sjóðurinn varð umdeildur áður
en hann var stofnaður, því í stjóm-
armyndunarviðræðunum var
ákveðið að formannssæti í stjórn
sjóðsins kæmi í hlut stjórnmála-
samtaka Stefáns Valgeirssonar sem
var aðili að ríkisstjórninni.
Tilvonandi stjórnarandstaða gagn-
rýndi að stjóm sjóðsins væri versl-
unarvara í stjómarmyndunarvið-
ræðum og hafnaði síðar að skipa
menn í stjómina þótt það stæði
henni til boða. Stefán Valgeirsson
valdi Gunnar Hilmarsson sveitar-
stjóra á Raufarhöfn sem formanns-
efni sjóðsins.
Sjóðurinn fékk inni í Byggða-
stofnun fyrir starfsemi sína en
tengist henni ekki að öðru leyti. I
reglugerð sjóðsins, sem sett var
skömmu síðar er það sett sem skil-
yrði fyrir lánveitingau eða skuld-
breytinga, að grundvöllur teljist
vera fyrir rekstri þeirra að loknum
skipulagsbreytingum á fjárhag.
Þessu var síðar breytt þannig að
grundvöllur yrði að vera fyrir
rekstrinum þegar til lengri tíma
væri litið.
í reglugerðinni kom einnig fram
að skuldbreytingar hans áttu að
fara fram með þeim hætti, að fyrir-
tæki gæfu út skuldabrf til sjóðsins,
með þeirri íjárhæð sem lánar-
drottnar hefðu samþykkt að skuld-
breyta, allt til 10 ára. Atvinnu-
tryggingarsjóður gæfi síðan sðan
aftur út skuldabrf til lánardrottna,
allt til 6 ára. Vaxtamunur átti að
vera 1%, sjóðnum í hag.
Auglýst var eftir umsóknum um
skuldbreytingarlán og fjöldi fyrir-
tækja sótti um. Fyrsta afgi'eiðsla
sjóðsins var í lok nóvember, þá til
10 fyrirtækja. Á meðan voru bráða-
birgðalögin um sjóðinn enn óaf-
greidd á Alþingi þar sem óvíst var
hvort þau, og þar með ríkisstjómin,
hefðu tilskilinn meirihluta í neðri
deild.
Kvennalistinn og Sjálfstæðis-
flokkur lýstu yfír andstöðu við lögin
og Atvinnutrygingarsjóð sér-
staklega og lögðu til að í hans stað
yrði stofnuð srstök rekstrardeild við
Byggðastofnun, til að treysta
fjárhagsstöðu fyrirtækja íútflutn
ings- og samkeppnisgreinum. En
þegar fyrstu atkvæðagreiðslur um
lögin fóru fram á þingi rétt fyrir
jól, voru þau studd af einstökum
þingmönnum Borgaraflokksins og
þá varð ljóst að stjórnin héldi velli.
Sjóðurinn fær ríkisábyrgð
Bráðabirgðalögin voru ekki af-
greidd endanlega fyrr en í bytjun
mars, og í millitíðinni voru gerðar
á þeim nokkrar breytingar varðandi
Atvinnutryggingarsjóð. Ein kom í
kjölfar mikilla umræðna um hvort
skuldabréf sjóðsins væru nægilega
trygg, en í upphafi sagði í
bráðabirgðalögunum að sjóðurinn
bæri ábyrgð á útgefnum skulda-
bréfum með eignum sínum. Lífeyr-
issjóðum og bönkum þótti þetta
ekki nægileg trygging og til að
koma í veg fyrir há afföll af skulda-
bréfunum, breytti ríkisstjórnin
bráðabirgðalögunum um miðjan
janúar þannig að tekin voru af öll
tvímæli um að rkissjóður ábyrgist
skuldbindingar sjóðsins og greiddi
þær ef eignir og tekjur hrykkju
ekki til.
Þá var Hlutafjársjóður settur á
stofn með breytingu á bráðabirgða-
iögunum í febrúar. í janúarlok var
ljóst að eiginfjárstaða margra fyrir-
tækja var svo slæm að þau fengju
ekki fyrirgreiðslu J Atvinnutrygg-
ingarsjóði. Ríkisstjórnin lagði þá til
að stofnaður yrði sjálfstæður
hlutafjársjóður vegna þeiiTa fyrir-
tækja sem Atvinnutryggingarsjóður
vísaði frá. Sjóðurinn átti m.a. að
kaupa hlutabréf í staifandi fyrir-
tækjum og hafa milligöngu um að
breyta skuldum í hlutafé.
Hugmynd um hlutafjársjóð hafði
komið fram í nefndaráliti Sjálfstæð-
isflokks og Kvennalista fyrr um
veturinn, e þar var lagt til að stofn-
aður yrði hlutafjársjóður við Byggð-
astofnun, sem keypti hlutabrf í fyr-
irtækjum í tengslum við fjár hags-
lega endurskipulagningu þeirra eða
samruna fyrirtækja. En þegar ríkis-
stjórnin lagði svo fram tillögu um
stofnun sjálfstæðs hlhtafjársjóðs á
Alþingi um miðjan febrúar lýstu
taismenn stjórnarandstöðuflokk-
anna því yfir að með henni væri
verið að gera hlutafjársjóð að rusla-
kistu fyrir þá sem ekki uppfylltu *
skilyrði Atvinnutryggingarsjóðs.
400 fengu 8,7 milljarða
Haustið 1989 var Atvinnutrygg-
ingarsjóði heimilað að taka 900
milljóna króna erlent lán til viðbótar
því sem lög um hann sögðu fyrir
um. í febrúar 1990 skilaði Ríkis-
endurskoðun skýrslu um sjóðinn,
þar sem talið var að um 15-20%
útlána sjóðsins, eða 1,5 til 2 millj-
arðar króna, gætu verið tapað fé.
Þá væru greiðsluerfiðleikar fyrir-
sjáanlegir, jafnvel þótt engin útlán *
töpuðust, vegna þess tímamunar
sem var á skuldabrfunum, sem
sjóðurinn gaf út, og bréfunum sem
sjóðurinn tæki við. Gunnar Hilm-
arsson véfengdi þessar tölur og
sagði trygg veð vera fyrir útlánum.
Um síðustu áramót hætti At-
vinnutryggingarsjóður starfsemi og
Byggðastofnun tók við innheimtu á
útlánum hans, um leið og sjóðurinn
var gerður að deild í
Byggðastofnun. Alls fengu 398
fyrirtæki og einstaklingar lán úr
sjóðnum, samtals að fjarhæð 8,7
milljarðar. I sumar skiiaði Ríkis-
endurskoðun svo annari skýrslu um
sjóðinn, þar sem kom fram, að
vanskil á endurgreiðslun lántaka til ,
sjóðsins væru tæplega 50% þótt þær
endurgreiðslur fælust að langmestu
leyti einungis í vaxtagreiðslum þar
sem lánin voru afborgunarlaus
fyrstu tvö árin.
Ríkisendurskoðun áætlaði að af-
skrifa mætti um 1,8 milljarða af
lánum sjóðsins, sem svarar til
15-20% útlánanna. Miðað við það
taldi Ríkisendurskoðun, að greiðslu-
staða sjóðsins yrði sámtals neikvæð
um nálægt 500 milljónir króna og
við það mætti bæta 400 milljóna
króna stofnframlagi ríkissjóðs
þannig að heildartap sjóðsins yrði
um 900 milljónir króna.
Ríkisendurskoðun taldi að sjóð-
urinn, sem nú var orðinn atvinnu-
tryggingardeild Byggðastofnunar,
myndi þurfa á viðbótarfjármagni
að halda til að mæta greiðsluvanda
á næstu árum, m.a. vegna mismun-
andi lánstma og afborgunarskil-
mála inn- og útlána Atvinnutrygg-
ingarsjóðs, jafnvel þótt gert sé ráð
fyrir að allir lánþegar sjóðsins
standi í skilum. Væri tekið mið af
áætluðu útlánatapi myndi greiðslu-
staðan versna enn frekar.
Byggðastofnun tók undir þessar
niðurstöður Ríkiendurskoðunar í
greinargerð sem send var forsætis-
ráðherra 5. september sl. Þar kom .
fram að þörf væri á 1,4 milljarða
króna framlagi úr ríkissjóði þegar
á næsta ári til að mæta skuldbind-
ingum sjóðsins. Þá sé ólíklegt að
vaxtamunur sjóðsins verði jákvæður
þegar fram í sækir, og því verði tap
ríkisins vegna sjóðsins meira en
Ríkisendurskoðun reiknaði með.