Morgunblaðið - 04.10.1991, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. OKTÓBER 1991
Þýskaland:
Nýnasistar varpa skugga
á sameiningarafmælið
Hamborg. Reuter.
ÞJÓÐVERJAR héldu í gær upp á eins árs afmæli sameinaðs Þýska-
lands en ái'ásir nýnasista á innflytjendur vörpuðu skugga á hátíðarhöld-
in. Skráði lögregla tólf árásir á flóttamannaheimili aðafaranótt fimmtu-
dagsins.
Um 30 ungir nýnasistar ollu í gær
miklum skemmdum á gistiheimili í
bænum Luckenwald, í austurhluta
Þýskalands, sem hafði hýst 32
Ghana-búa er höfðu sótt um hæli í
landinu. Afríkumennirnir höfðu
skömmu áður verið fluttir á öruggan
stað. Þá fengu tvö líbönsk börn, fimm
og níu ára, alvarleg brunasár þegar
eldsprengju var kastað inn í athvarf
fyrir flóttamenn í Huenxe, norðvest-
ur af Dusseldorf.
Um fjörutíu hægi’iöfgasinnar
kveiktu í húsi þar sem flóttamenn
Noregur:
Kynskiptingur fær ekki
inni í fyrirsætuskóla
Ósló. Frá Jaii Gunnar Furuly, fréttaritara Morgunblaðsins.
KVENMAÐUR, sem þar til fyrir
ári síðan var karlmaður, setti sig
nýlega í samband við verðlags-
stofnunina í Bergen og sagði sig
hafa verið svívirta og beitta hróp-
legu misrétti. Hafði henni verið
neitað að taka þátt í fyrirsætu-
námskeiði hjá fyrirtæki sem hefur
aðsetur í Bergen.
Kristij Kruger, stjómandi fyrir-
tækisins, staðfesti að hún hefði feng-
ið fjölda fyrirspurna frá kynskipt-
ingnum. „Fyrsta símtalið kom í vor
frá manneskju méð karlmannsrödd,
sem kynnti sig með kvenmanns-
nafni, og sagðist vera 170 sm á hæð
og vega 100 kíló. Sagðist hún vilja
taka þátt í fyrirsætunámskeiði okk-
ar. Greindi ég henni frá því að það
gætu verið vandkvæði á því, fyrir
hana sem dömu, að taka þátt í nám-
skeiði með ungum táningsstúlkum,"
sagði Kruger. „Kynskiptingar hafa
þurft að komast yfir mjög erfiðan
hjalla, jafnt líkamlegan sem sálræn-
an, og þurfa oft aukaaðstoð og at-
hygli til að geta komist í gegnum
skóla á borð við okkar.
Konan brást hin versta við og
spurði hvort hún væri ekki „nógu
góð kona“ fyrir fyrirsætuskólann.
Eftir þetta samtal hefur Kruger
fengið fjölda upphringinga til viðbót-
ar frá konunni reiðu. Ónnur kynskipt
kona, vinkona þeirrar fyrri, sett sig
í samband við skólann. Eftir það sím-
tal bauðst Kruger til að halda
sémámskeið fyrir þær tvær en af
því hefur enn sem komið er ekki
orðið.
höfðust við og grýttu lögreglubíla á
Eystrasaltseyjunni Rúgen. Særðust
tveir flóttamenn í árásinni. í Bremen
þurfti að leggja tvo flóttamenn inn
á spítala eftir að bensínsprengju
hafði verið kastað inn um glugga og
í Karlsruhe handtók lögregla fimm
ungmenni eftir að þau höfðu reynt
að henda bensínsprengjum á flótta-
mannahæli.
Stjórnmáiamenn, sem tóku þátt í
afmælishátíðinni í Hamborg, for-
dæmdu árásirnar. „Við verðum að
hafa í huga að árásir á flóttamenn
og útlendinga í Þýskalandi vekja ótta
í öðrum löndum vegna fortíðar okk-
ar,“ sagði Rita Sússmuth, forseti
þýska Sambandsþingsins. Henning
Voscherau, borgarstjóri Hamborgar
og forseti Sambandsráðsins, hvatti
Þjóðverja til að sýna fimm milljónum
útlendinga í Þýskalandi virðingu.
„Við getum ekki liðið útlendingahat-
ur, kynþáttafordóma eða árásir á
fólk frá öðrum löndum, einkum þó
hér í Þýskalandi," sagði hann.
Nýr forsætisráðherra í Rúmeníu:
Efnahagslegar endur-
bætur aðalverkefnið
Búkarest. Reuter.
THEODOR Stolojan, sem tekið hefur við af Petre Roman sem for-
sætisráðherra Rúmeníu, sagði á miðvikudag, að efnahagsleg endur-
reisn í landinu yrði meginverkefni nýrrar stjórnar. Er búist við, að
hann velji sér samstarfsmenn og ráðherra á næstu dögum en hann
leggur áherslu á samstarf við fulltrúa allra flokka á þingi.
Petre Roman neyddist til að segja
af sér embætti eftir að þúsundir
námamanna höfðu staðið fyrir mót-
mælum og óeirðum í höfuðborginni,
Búkarest, í heila viku en hann hélt
því fram, að uppþotin hefðu verið
liður í valdaránstilraun kommúnista.
Ion Iliescu, forseti Rúmeníu, til-
kynnti fyrir viku, að Roman hefði
sagt af sér en hann neitaði því í
fyrstu en bað síðan forsetann að
skipa Stolojan í sinn stað.
Stolojan, sem er 47 ára að aldri,
er ekki félagi í Endurreisnarráðinu,
stjórnarflokknum, sem hefur 65%
sæta á þingi, en gegndi þó fjármála-
ráðherraembætti í stjórn Romans þar
til í mars í vor, að hann sagði af
sér. Þótti honum illa ganga að koma
á umbótum í efnahagslífinu, sérstak-
lega verðlagsmálum. í sumar kom
hann svo aftur til liðs við Roman og
sá um framkvæmd einkavæðingar-
áætlunar stjórnarinnar.
Heita má, að verðlag sé nú alveg
fijálst í Rúmeníu og niðurgreiðslur
hafa verið afnumdar að mestu.
Fyrstu áhrifin eru líka þau, að vöru-
verð hefur hækkað um 200% á 10
mánuðum og hefur það valdið mikl-
um þrengingum meðal almennings.
Reuter
Nadine Gordimer.
Bókmenntir:
Gordimer hlýtur
Nóbelsverðlaunin
Stokkhólmi. Reuter.
TILKYNNT var í gær að suður-afríski rithöfundurinn Nadine Gordi-
mer hlyti bókmenntaverðlaun Nóbels í ár fyrir skáldsögur, sem
lýsa af sálfræðilegu innsæi áhrifum kynþáttaaðskilnaðarins á suður-
afrískt samfélag.
Gordimer er fyrsta konan sem
hefur hlotið verðlaunin frá því
þýsk-sænski rithöfundurinn Nelly
Sachs fékk þau árið 1966. Aðeins
einn rithöfundur frá Afríku sunnan
Sahara, Nígeríumaðurinn Wole
Soyinka, hefur orðið þessa heiðurs
aðnjótandi áður.
Gordimer hefur vakið athygli á
kynþáttaaðskilnaðinum í Suður-
Afríkp í þrjátíu ár með beinskeytt-
um skáldsögum og smásögum.
Nokkrar af bókum hennar voru
bannaðar þar um tíma. „Þið getið
ekki ímyndað ykkur hversu hissa
ég varð þegar ég heyrði tíðihdin,"
sagði rithöfundurinn, sem er í fyrir-
lestraferð um Bandaríkin. „Ég hef
verið í hópi líklegra verðlaunahafa
svo lengi að ég hafði gefið upp
vonina,“ bætti hún við.
í greinargerð sænsku bók-
menntaakademíunnar segir að
Gordimer hafi hlotið verðlaunin
„fyrir mikilfengleg sagnaskrif sem
hafa orðið mannkyninu að miklu
gagni - eins og Alfred Nobel orð-
aði það“. Þar er ennfremur sagt
að skáldsagan „A Guest of Hono-
ur“ (Heiðursgestur, 1970) hafi
markað tímamót á fyrri hluta rit-
höfundarferils Gordimer. Einnig er
farið lofsamlegum orðum um þijár
af síðari skáldsögum hennar; „The
Conservationist“ (Náttúruvemdar-
sinninn, 1974), „Burger’s Daug-
hter“ (Dóttir borgara, 1979) og
„July’s People" (Júlífólkið, 1981).
Mál og_ menning gaf í fyrra út
þýðingu Ólafar Eldjárn á „Heimi
feigrar sléttu“ eftir Gordimer. Bók-
aforlagið hyggst gefa út nýjustu
skáldsögu rithöfundarins, Saga
sonar míns („My Son’s Story",
1990), í þýðingu Ólafar í næsta
mánuði.
Nadine Gordimer er 67 ára að
aldri og fæddist í Springs, litlum
námubæ í grennd við Jóhannesar-
borg. Faðir hennar, sem starfaði
við skartgripasmíðar, var gyðingur
og innflytjandi frá Litháen. Móðir
hennar var ensk. Hún er félagi í
Afríska þjóðarráðinu, helstu sam-
tökum suður-afrískra blökku-
manna, og býr í Jóhannesarborg
með kaupsýslumanninum Reinhold
Cassirer, sem hún giftist árið 1954.
T
Nýr forsætisráðherra Svíþjóðar:
Engir sæludagar bíða
bókaormsins Carls Bildts
FYRSTI hægrimaðurinn til að gegna embætti forsætisráðherra í Sví-
þjóð í sex áratugi, Carl Bildt, er einungis 42 ára gamall. Hann er
fæddur og uppalinn í héraðinu Halland eins og errin í talanda hans
bera ótvírætt merki. Menn bera Bildt misjafnlega söguna. Hann er
almennt ekki talinn vera mjög „spennandi" eða „karísmatískur" stjórn-
málamaður en hins vegar afburðagreindur, víðlesinn og með djúpan
söguskilning. Er hann jafnvel stundum gagnrýndur fyrir að bera meiri
ást til bóka en mannfólks.
Carl Bildt er ekki fyrsti forsætis-
ráðherrann í ættinni. Langalangafi
hans, Gillis, var það einnig en einung-
is í eitt ár - 1888-1889. Hafa niðjar
hans í beinan karllegg þaðan í frá
ekki tengst stjómmálum heldur
sænska hernum. Langafi hans var
æðsti maður sænska hersins í kring-
um aldamót, afi hans var ofursti og
faðir hans majór. Bildt, sem talinn
er vera sá sænski stjórnmálamaður
sem hvað víðtækasta þekkingu hefur
á utanríkis-, varnar- og öryggismál-
um á því ekki langt að sækja þá
þekkingu.
Þegar sem barn sýndi hann varn-
armálum mikinn áhuga. Tindátar
hans, sem ávallt börðust undir merkj-
um Bandaríkjamanna, háðu mikil-
fenglegar orrustur við tindáta félag-
anna, sem urðu að láta sér nægja
hið vonlausa hlutskipti öxulveldanna.
Er líka'sagt að hann hafi getað þekkt
flest allar tegundir herflugvéla á
vélarhljóðinu einu saman.
Pólitískur áhugi Bildts virðist hafa
vaknað fyrir alvöru í upphafi háskól-
aferils hans þegar Víetnam-stríðið
stóð sem hæst. Er óhætt að segja
að Bildt hafi ákveðið að sigla gegn
meginstraumum tíðarandans. Hann
tók upp baráttu gegn hinni vinstri-
sinnuðu stúdentahreyfingu sem þá
tröllreið háskólum Evrópu og leiddi
m.a. til þess að stúdentar „hernámu"
fjölda sænskra háskóla. Á árunum
1973-1974 var Bildt formaður félags
sænskra íhaldssamra stúdenta og var
um það leyti einnig ráðinn sem hægri
hönd Gösta Bohmans, þáverandi
formanns Hægriflokksins. Átti hann
mikinn þátt í stefnumótun flokksins
þegar á þeim tíma. Síðar giftist Bildt
Míu, dóttur Bohmans, og er það
annað hjónaband hans.
Bildt, sem setið hefur á þingi síðan
1979, komst fyrst í sviðsljósið fyrir
alvöru eftir ferð sem hann fór tiL
Washington árið 1983 þarsem hann
átti fundi með bandarískum stjórn-
mála- og embættismönnum. þetta
var á þeim tíma er fregnir af sovésk-
um kafbátum í sænska skeijagarðin-
um voru daglegt brauð og átti Bildt
sæti í svokallaðri „kafbátanefnd"
þingsins. Réðst Olof Palme, þáver-
andi forsætisráðherra Svíþjóðar,
mjög harkalega að honum eftir að
hann kom heim úr ferðinni og hélt
því fram að Bildt hefði látið leyni-
þjónustu bandaríska hersins í té leyn-
ilegar upplýsingar. Þetta mál vakti
mikla athygli í Svíþjóð og varð til
þess að Palme hætti að heilsa Bildt
og sænskir hægrimenn fóru að velta
honum fyrir sér framtíða leiðtoga.
Carl Bildt í kosningabaráttunni,