Morgunblaðið - 01.11.1991, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. NÓVEMBER 1991
19
Minning’:
Per Olof Forsell
sendiherra
Per Olof Forshell er látinn, langt
um aldur fram. Hans er sárt sakn-
að í fjölmennum vinahópi hér á
landi.
Síðastliðin fjögur ár var hann
sendiherra Svíþjóðar á íslandi og á
þeim árum vann hann ötullega að
því að styrkja tengslin milli íslands
og Svíþjóðar. Samskiptin milli þjóð-
anna hafa aldrei verið öflugri; fleiri
Islendingar eru nú búsettir í Sví-
þjóð en nokkru sinni fyrr og
straumur ferðamanna frá Svíþjóð
fer ört vaxandi. Við slíkar aðstæð-
ur er starf sendiherra mjög mikil-
vægt. Per Olof (Pelle) Forshell var
réttur maður á réttum stað. Hann
lagði sig allan fram, langt umfram
það sem skyldan bauð, og gladdist
yfir því að sjá samskipti þjóðanna
fara svo ört vaxandi.
Forseti íslands, frú Vigdís Finn-
bogadóttir, kemst svo að orði í
formála að einni af mörgum bókum
um ísland, sem út hafa komið í
Svíþjóð á undanförnum árum: „Ég
hugsa alltaf með mér, þegar ég tek
á móti erlendum sendiherrum, hve
spennandi það hljóti að vera fyrir
þá að fá að búa hér í nokkur ár!”
Per Olof Forshell kunni vel að
meta það tækifæri og til að endur-
gjalda það gerði hann sér far um
að vekja áhuga Svía á íslandi.
Áhugi hans sjálfs á íslandi vaknaði
snemma, er faðir hans átti þátt í
byggingu Sænska frystihússins í
Reykjavík, og hann mat það mikils
að fá að ljúka ferli sínum í sænsku
utanríkisþjónustunni sem sendi-
herra á Islandi.
Per Olof Forshell átti frumkvæði
að gerð nýrrar íslensk-sænskrar
orðabókar, en þörfm fyrir slíka
orðabók var orðin brýn, m.a. vegna
síaukinna samskipta þjóðanna.
Hann náði einnig að safna umtals-
verðum fjárframlögum til þess að
af útgáfunni mætti verða. Þetta
verkefni var honum einkar hugleik-
ið og því verður vonandi haldið
áfram í anda Pelle.
Pelle og kona hans Lena styrktu
tengslin milli íslands og Svíþjóðar
á mörgum sviðum. Þau höfðu bæði
lifandi áhuga á íslenskri menningu,
sögu, náttúru og lífskjörum og voru
óþreytandi að miðla af þekkingu
sinni, sænskum gestum sínum til
ánægju og fróðleiks.
En vettvangur þeirra og vina-
hópur náð langt út fyrir samskiptin
milli íslands og Svíþjóðar. Þau
komu oft í Norræna húsið, jafnt á
virkum degi og við hátíðleg tæki-
færi og ávallt voru þau aufúsugest-
ir. Þau tóku þátt í starfsemi húss-
ins af lífí og sál, ekki aðeins því
sem laut að Svíþjóð. Pelle og Lena
eignuðust marga vini, sanna vini,
meðal starfsfólks Norræna hússins.
Pelle hafði yndi af svo mörgu; að
leika sér með tölur, orð og orða-
leiki, tungumál — og hann elskaði
að syngja. Það var varla til það lag
eða sá texti sem Pelle kunni ekki
— Bellman, Taube ... Ef vísna-
söngvari missti þráðinn var oftast
nær hjálpar að vænta hjá sendi-
herranum á fremsta bekk. Það er
sárt til þess að hugsa að við eigum
ekki eftir að sitja öll saman í Norr-
æna húsinu og syngja Taube á ís-
lensku og njóta þess að horfa á
geisla kvöldsólarinnar leika um
snævi þakta Esju ...
Pelle Forshell var einlægur,
glaður, örlátur og gestrisinn - og
við fjölskyldan eigum honum marg-
ar ánægjustundir að þakka þau ár
sem við nutum samvista við hann
í Reykjavík.
Vinir sendiherrans í Norræna
húsinu þakka honum samfylgdina.
Það gera einnig samlandar í
Reykjavík, sænska kólonían; Pelle
Forshell var sendiherra sem við
erum stolt af.
Christina og
Lars-Áke Engblom.
Sendiherra Svía á íslandi, Per
Olof Forshell, er allur, langt um
aldur fram. Hann varð sendiherra
hér árið 1987 og kynni hans við
Islendinga urðu því stutt en engu
að síður náin. Fundum okkar bar
fyrst saman á útmánuðum árið
1988, er hann kom í kurteisisheim-
sókn á Hagstofuna eins og sumra
erlendra sendimanna er siður. Við
slík tækifæri er mest rætt um upp-
lýsingar, sem koma megi sendi-
mönnum að gagni. Þegar sænski
sendiherrann kom í heimsókn var
lítið talað um þetta, því hann hafði
þegar flest á reiðum höndum í þess-
um efnum. Þess í stað töluðum við
um Sænska frystihúsið, upphaf þess
og sögyi, sem hann hafði mikinn
áhuga á vegna tengsla afa síns og
föður við fyrirtækið. Ennfremur
spjölluðum vi_ð um íslendinga í Sví-
þjóðj Svía á íslandi en þó mest um
þá Islendinga, sem verið höfðu í
Svíaríki, snúið heim á nú og höfðu
áhuga á að halda við tengslum sín-
um við Svía og ýmislegt það sem
sænskt var. Ekki svo að skilja að
slíkt samband við Svía sé svo sér-
stakt né merkilegra en það sem
myndast við aðrar þjóðir og aðra
þjóðsiði; hér er einfaldlega um það
að ræða að þeir sem búa um skeið
með annarri þjóð en sinni eigin og
líður skikkanlega, komast ekki hjá
því að tileinka sér ýmislegt í fari
gestgjafanna. Þeir læra að meta
siði og venjur, læra tungumálið,
kynnast bókmenntum, listum, fræð-
imennsku, stjórnmálum, daglegu
amstri, afþreyingu og svo mætti
lengi telja. Þessi kynni eru mikils-
verð og skemmtileg, þeim vilja
menn halda og gildir þá oftast einu
hvaða þjóð á í hlut.
Við Per Olof eða Pelle, eins og
hann vildi láta kalla sig og var jafn-
an nefndur af kunningjum, ræddum
um þetta og tengsl Svía og íslend-
inga. Ég hafði stundað nám í heima-
landi hans og hafði að auki nýlega
tekið við formennsku í Islensk-
sænska félaginu. Hann hafði þá
þegar kynnst félaginu nokkuð, en
vildi vita meira og sérstaklega vildi
hann tala um starfsemi þess og
samband við sendiráðið. Ekki var
þetta afskiptasemi, heldur einlægur
áhugi, velvilji og hvatning. Hann
kvaðst álíta það hluta af skyldum
sínum sem sendiherra að standa
vörð um þessi tengsl þjóðanna og
styðja eftir mætti starfsemi áhuga-
mannafélaga á borð við íslnesk-
sænska félagið. Og þessi skylda
væri ekki léttvægust né leiðinleg-
ust. Þvert á móti teldi hann að fátt
stuðlaði betur að góðu sambandi
þjóðanna en að þau tengsl héldust,
sem mynduðust við dvöl með frænd-
þjóðinni, og að þeim væri hlúð af
þess háttar félögum. Og hann hafði
einfaldan boðskap að flytja félag-
inu, að hann sem sendiherra væri
reiðubúinn til þess að veita því það
lið sem í hans valdi stæði, hvort sem
væri í stóru eða smáu. Auk þess
bað um að verða tekinn á félaga-
skrá og rukkaður um félagsgjald.
Allt gekk þetta eftir. Pelle var
jafnan boðinn og búinn til að ljá
félaginu lið, hann virtist alltaf hafa
tíma til þess að ræða hvaðeina, sem
upp kom og leysa þurfti, og studdi
félagið í einu og öllu. Hann og
Helena kona hans komu ævinlega
á samkomur félagsins og tóku þátt
í þeim af lífi og sál. Þau féllu vel
inn í hópinn og raunar í íslenskt
þjóðfélag, bæði voru þau alþýðleg,
alúðleg, glaðleg og áttu auðvelt
með að kynnast fólki. Bæði voru
vel gefin og vel gerð, einlæg og
laus við alla uppgerð. Þau voru fá-
gætir fulltrúar þjóðar sinnar sem
best kom fram í því að naumast
varð greint á milli skyldna þeirra
og frístunda, milli hinna opinberu
sendifulltrúa og þeirra sjálfra. Vin-
afjöldi þeirra hjóna hér á landi eft-
ir aðeins skamma dvöl, ber og
mannkostum þeirra fagurt vitni.
Við Pelle áttum sameiginlegt
áhugamál - jafnvel ástríðu þegar
verst lét - sænskar vísur. Svíar
eiga afar sérstæða og langvinna
vísnahefð. Af einhverjum dularfull-
um ástæðum hefur það reynst al-
gengt að Islendingar, sem dveljast
meðal Svía, verði gagnteknir af
sænskum vísum, læri þær utan að
í löngum bunum og rauli við hin
ólíklegustu tækifæri, rétt eins og
Svíar og stundum raunar gott bet-
ur. Þetta er og sú skemmtan sem
algengust er á samkomum íslensk-
sænska félagsins, en þar kyija
menn löngum stundum Bellman,
Sjöberg, Taube o.fl. Þegar Pelle fór
að sækja þær samkomur bættist
okkur sannarlega liðsmaður. Hann
var ekki einasta söngvinn heldur
kunni hann urmul laga og ljóða og
söng af innlifun. Fátt er betur til
þess fallið að vekja samkennd með-
al manna en söngur og samhljóm-
ur. Því var það engin furða þótt
Pelje nyti sín í hópi Svíþjóðarvina
á íslandi og okkur fyndist hann
eiga heima meðal okkar. Og víst
er það að söngur okkar í Islensk-
sænska félaginu er allur þróttminni
og þynnri þegar Pelle nýtur ekki
lengur við.
Per Olof Forshell var sendiherra
Svía á íslandi þann tíma sem ég
gegndi formennsku í Islensk-
sænska félaginu. Fyrir hönd félags-
ins vil ég þakka honum liðsinni
hans, veru hans í hópi okkar og
vináttu alla. Sjálfur hef ég misst
vin og söngfélaga sem ég minnist
með söknuði. Helenu konu hans og
Ijölskyldu þeirra Pelle sendi ég
dýpstu samúðarkveðjur.
Hallgrímur Snorrason
Það er með sorg og söknuði sem
við sænskukennarar kveðjum
sænska sendiherrann Per Olof
Forshell sem nú er látinn langt fýr-
ir aldur fram.
Frá því að Per Olof tók við störf-
um sem sendiherra hefur hann sýnt
mikinn áhuga á þeirrri sænsku-
kennslu sem stendur íslenskum
nemendum til boða í grunn- og
framhaldsskólum landsins. Hann
skildi hversu mikilvæg þau menn-
ingartengsl eru, sem hafa skapast
í hugum þeirra mörg þúsund íslend-
inga, er hafa dvalist í Svíþjóð í
námi eða starfi á síðustu áratugum.
Hjá mörgum sænskunemum hefur
jafnvel sænsk tunga verið fyrsta
málið í æsku.
Per Olof Forshell stóð ekki við
orðin tóm; hann lét verkin tala. Ófá
eru þau skiptin sem hann kallaði
saman sænskukennara í Reykjavík
til að fá ráðleggingar um á hvern
hátt sendiráðið gæti sem best stutt
við bakið á íslenskum sænskunem-
um og kennurum hvað snerti náms-
gögn, kynningu á sænskri tungu
og menningu eða annað er viðkom
kennslu.
Það er honum að þakka að bóka-
kostur sem heyrir undir sænsku-
kennsluna hefur stórlega aukist, að
kennarar hafa fengið ferðastyrki til
námskeiða. Og það var fyrir til-
stuðlan hans sem sendiráðið lagði
fram fjármagn til kaupa á sænskum
bíómyndum og fræðslumyndum af
ýmsu tagi, en þær verða verulegur
hluti af því myndbandasafni sem
verið er að koma á fót í Norræna
húsinu og eiga eftir að gagnast í
skólum hér á landi.
í vor þegar Per Olof kom heim
úr næstsíðustu för sinni til Svíþjóð-
ar kom hann færandi hendi. Hafði
hann sjálfur komið við í bókaverslun
og keypt með sér orðabækur ásamt
ýmsu öðru til afnota fyrir sænsku-
nema.
Hér hefur aðeins verið minnst á
eina hlið á fjögurra ára starfi hans
hér á landi, en hún sýnir vel atorku
hans og næman skilning á þeim
sterku tengslum sem fjölmargir Ís-
lendingar eru bundnir Svíþjóð.
Það er mikill missir að Per Olof
Forshell fyrir okkur íslendinga. Og
mikill og sár er missirinn fyrir eigin-
konu hans, Helenu, sem ávallt stóð
við hlið hans. Það var leit að sam-
hentari hjónum. Við vottum Helenu
og börnum þeirra hjóna innilega
samúð.
Fyrir hönd sænskukennara.
Sigrún Helgadótttir Hallbeck
og Ingegerd Narby
Stjórnarerindrekar í þjónustu ut-
anríkissamskipta eiga oft einkenni-
lega ævi. Þeir vinna sína vinnu fjarri
sinni ættjörð og þó alltaf með hana
í huga. Jafnframt eignast þeir mörg
fósturbörn; það fer varla hjá því
það móti andlega vakandi fólk að
búa langtímum með erlendum þjóð-
um. Og þá er sú kvöð, að ekki má
maður sem starfsmaður síns utan-
ríkisráðuneytis gerast of handgeng-
inn gistiþjóðinni; þess vegna m.a.
eru settar þær reglur, að skipt sé
með reglulegu bili um lönd og störf.
Þetta getur haft í för með sér
ákveðið rótleysi. Kannski missa
menn tengsl við þá sem þeir hafa
bundist vináttuböndum ungir eða í
skóla, en sú vinátta stendur oft
annars hvað sterkustum fótum;
stundum kostar það að börnin verða
landlaus og týnast í þjóðahafinu.
Og úr nýjum vináttuböndum, sem
stofnað er til þann tíma sem þessi
stjórnarerindrekar gegna sínu starfi
í hinu eða þessu landinu, vill oft
rakna von bráðar.
Þau hjón Helena og Per-Olof
Forshell voru þó ekki alveg rótlaus
á íslandi. Þó að Lena, sem er forn-
leifafræðingur, gæti ekki sinnt sín-
um málum sem skyldi vegna starfs
þeirra hér, hygg ég þau hafí unað
sér vel á íslandi. í hans tilviki lágu
og persónulegar forsendur, sem
gerðu það að verkum, að honum
fannst hann eiga rætur hér. Þannig
var, að faðir hans og ég hygg afi
voru í hópi þeirra, sem stóðu fyrir
því að koma upp og reka Sænska
frystihúsið og komu því oft hingað
til lands. Fjölskyldan hafði því taug-
ar til íslands og íslendinga frá fornu
fari.
Atvik höguðu því þannig, að und-
irritaður gegndi formennsku í Is-
lensk-sænska félaginu, þegar
Forshell-hjónin komu hingað til
starfa. Það lá því í hlutarins eðli
að við kynntumst fljótt og ég man
að þessi tengsl við Sænska frysti-
húsið var eitt hið fyrsta, sem hann
sagði mér frá og þótti til um. Þetta
var á frásagnakvöldi í félaginu, þar
sem einir 15 íslendingar fluttu
stuttar (og skemmtilegar) frásagnir
af veru sinni í Svíþjóð. Síðan var
borðuð baunasúpa og drukkið púns
og sungið. Auðvitað skildu þau hjón
ekki mikið í þessum frásögnum en
ljóst var, að þau myndu ekki láta
slíkt hindra sig lengi í því að taka
fullan þátt í góðum samskiptum
Svía og íslendinga. Enda fór svo,
að brátt náðu þau bæði góðu valdi
á íslensku, ekki síst Lena sem talar
orðið reiprennandi. Allir vita, hve
miklu slíkt skiptir í sendiherra-
starfi. Jafnframt þóttist ég skynja
þegar þetta fyrsta kvöld, að Pelle,
eins og hann var nefndur í kunn-
ingjahópi, hafði ekki alveg lagt á
hilluna glaðværð og sönghneigð
stúdentsáranna. Það kom og síðar
í ljós. Það var sérlega gaman að
vera gestur þeirra hjóna, á heimili
þeirra ríkti í senn menningarlegt
yfirbragð og óþvinguð glaðværð -
og oft tekið lagið.
Aðrir menn, sem betur þekkja
til, segja mér, að Per-Olof Forshell
hafi verið nákvæmur og vandaður
embættismaður í sínum daglegu
störfum. Ég þekki einkum þá hlið-
ina er snýr að menningarskiptum
landanna, en þar lögðu þau hjón
bæði mikið af mörkum og voru
ævinlega boðin og búin að veita
góðum málum stuðning.
Per-Olof Forshell fæddist í
Gjiutaborg 1928. Hann lauk lög-
fræðiprófi frá Stokkhólmsháskóla
1954. Nokkru áður eða 1951 hafði
hann gengið að eiga konu sína
Helenu Lundin, sem er MA og hef-
ur fast starf við Livrustkammaten
í Stokkhólmi. Þeim varð 6 barna
auðið. Sama ár og hann lauk prófi
gekk hann í utanríkisþjónustuna. Á
ferli sínum þar kom hann víða við,
auk starfa í utanríkisráðuneytinu í
Stokkhólmi, starfaði hann í Róm,
Genf, Minneapolis, fyrir fastanefnd
hjá Sameinuðu þjóðunum og í
OECD-sendinefndinni í París.
Reykjavík varð hans endastöð á
þessum starfsferli og þó að Per-
Olof hafi kennt sér meina undan-
farna mánuði, mun fáa hafa grunað
að dauða hans bæri svo brátt að í
miðjum verkum.
Eftir lifir orðstírinn. Það munu
víst flestir mæla, að Per-Olof Forsh-
ell hafi verið góður og verðugur
fulltrúi lands síns og aflaði sér virð-
ingar og vinsælda. Á þeim árum,
sem þau Lena hafa dvalist hér hafa
þau því eignast álitlegan hóp kunn-
ingja, ég vil segja vini. Per-Olofs
Forshells er því sárt saknað á ís-
landi eigi síður en í Svíþjóð.
Sveinn Einarsson
MODEL >1Y\D
Tísku- og módelskóli
Nýtt námskeið að hefjast.
Innritun hafin í alla hópa
í síma 677799.
Afhending skírteina
laugardaginn 2. nóv. kl. 14-16.
Kennarar: Kolla og Snúlla
7-9 ára 10-12 ára
13-14 ára 15-20 ára
eldri
Ath.: Munið Barnabæ á daginn í Kringlunni.
Allt fýrir barnið í dansi, leiklist, söng o.fl. o.fl.
Frá 5 ára aldri.
Kringlunni,
3. hæð.