Morgunblaðið - 10.11.1991, Blaðsíða 8

-8 C
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 1991
L
r
SÁLARFRÆDI/ Er sálarlíf mannsins einskonar orkukerfi?
Yarnarhættir
NOKKURRA áratuga gamalt nýyrði í orðasafni sálfræðinga
er hugtakið varnarhættir. Það er þýðing á þýska orðinu Abewe-
hremchanismen sem Freud notaði um tiltekin fyrirbæri í starf-
semi sálarlífsins.
Freud gerði ráð fyrir því að
sálarlíf mannsins væri eins
konar orkukerfi. Og orkan birtist
sem tilfmningar af ýmsu tagi.
Margt af þessum tilfinningum
er mönnum
meðvitað og háð
misgóðri stjórn
skynsemi og sið-
gæðisvitundar.
En tilfinningalíf
mannsins er
fjölbreytilegt.
Sumar tilfinn-
ingar eru næsta
frumstæðar, aðrar vel þroskaðar.
Sumum fylgir sársauki og þján-
ing, kvíði og sektarkennd. Yfir-
leitt er það svo að menn reyna
að bægja frá sér óþægilegum
tilfínningum og halda þeim burtu
frá meðvitund sinni. Til þess
höfum við ýmis úrræði og eru
þau einu nafni nefnd varnar-
hættir. í kjölfar kenninga Freuds
hafa fræðimenn talið sig geta
gremt sundur eina 10-12 mis-
munandi varnarhætti og hefur
hver þeirra sitt sérstaka nafn.
Öllum varnarháttum er sameig-
inlegt að þeir eru ómeðvitaðir,
þó að meðvitaðar hliðstæður
þeirra finnist einnig. Einn þekkt-
asti og mest umtalaði varnar-
háttur er svonefnd bæling, sem
felst í því, eins og nafnið bendir
til, að. óæskilegum tilfinningum
og kenndum er beinlínis ýtt djúpt
niður í myrkur sálarlífsins. En
þetta er aðeins ein aðferð af
mörgum og ekki sú algengasta,
þó að hér verði ekki farið út í
nánari útlistun.
Mikilvægt er að gera sér grein
fyrir því að starfsemi varnar-'
hátta er eðlilegur og heilbrigður
hluti sálrænnar starfsemi. Án
þeirra væri maðurinn illa settur
og svo sannarlega langt frá því
að vera heilbrigður. Það kemur
stundum fyrir að varnarkerfið
bilar eða hluti þess og er það
merki mikils sjúkleika. En einnig
getur það gerst að eins konar
ofvöxtur hlaupi i varnarhættina,
venjulega sem afleiðing mikils
kvíða, og er það einnig vottur
sálrænna vanheilinda.
Eins og ég nefndi áðan hefur
verið greint á milli allmargra
mismunandi varnarhátta. Starf-
semi þeirra lýsir sér á ýmsa vegu
í skapferli og hegðun og setur
svipmót sitt á persónuleika fólks.
Menn hafa jafnvei talið sig geta
eftir Sígurjón
Björnsson
greint sundur tilteknar gerðir
persónuleika með hliðsjón af
notkun varnarhátta. Ég býst nú
raunar varla við því að þetta
geti talist sérlega nákvæm vís-
indi enda er hér ekki verið að
fjalla um áþreifanlega hluti held-
ur tilgátur sem að vísu eru studd-
ar-sterkum rökum og athugun-
um.
En hvað sem þessu líður er
skilningur Freuds á varnarkerfi
sálarlífsins eitt af því sem býsna
vel hefur staðist tímans tönn og
menn hafa talið gagnlegt að
styðjast við allt til þessa dags.
<?
vVORÆrr/ HÁs'f-°
Síðasti söludagur
í D-flokki
á morgun.
-T-fr • M f >.
Milljónir dregnar út
þriðjudagskvöld.
SPENrampi i
- efþú átt miða!
LÆKNISFRÆÐI.t ^ k oma í hreibur oghrogn koma í tjöm
Sitthvað um fijósemi
ÞEGAR stúlka verður kynþroska
eru samtals um 400 þúsund egg-
móðurfrumur í báðum eggja-
stokkum hennar. Þær voru fimm
sinnum fleiri þegar hún fæddist;
sumar hafa visnað og horfið en
aðrar þroskast og búið sig undir
lífið og starfið.
Tblf eða þrettán sinnum á ári
allt frá kynþroskaskeiði og
fram undir fimmtugt gera nokkur
hundruð egg, kannski eitt þúsund,
sig líkleg til að fara að heiman
og freista gæfunnar. Eitt þeirra,
fremst meðal jafningja, sprengir
sér leið út í kviðarholið og þá draga
eftir Þórarin Guðnason
öll hin sig í hlé
og eru úr leik
fyrir fullt og
allt, hrörna og
verða að engu.
í næsta mán-
uði fer allt á
sömu lund og
gengur því
heldur en ekki
á birgðirnar
þegar árin
líða. Vafalaust
er þetta ein af
ástæðunum
fyrir því hve
mjög dregur
úr fijósemi
kvenna þegar
tíðahvörf nálg-
ast. Önnur er
sú að eggin í
stokkunum
eldast eins og
konan og það
er aldur þeirra
en ekki hennar
sem hér skiptir
máli; sé egg
úr ungri konu
fijóvgað og
gefið annarri á
fímmtugs- eða
jafnvel sex-
tugsaldri eru
allmiklar líkur
til þess að úr
verði barn.
Eggjastokkar
standa á göml-
um merg og
búa að sínu en
eru ekki verk-
smiðja í stöð-
ugum gangi
eins og kyn-
kirtlarnir í hin-
um helmingi
mannkynsins.
Algengast er
að hraustur
karlmaður á
besta aldri
framleiði um
eitt þúsund