Morgunblaðið - 26.01.1992, Page 6

6 C MOKGUNBLAÐIÐ MAIMNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 26. JANÚAR 1992
LÆKNlSFBÆÐl/F/jótt fljótt, segja
frœdin
Hraðlækning
fyrír sálaiietrið
ÞÁ SÖGU KUNNA MENN AF
þeim Sigmund Freud og Gustav
Mahler að tónskáldið leitaði ráða
hjá taugalækninum vegna skorts
á kyngetu. En Mahler var önnum
kafinn við hljómsveitarstjórn og
tónasmíð og fannst hann enga
frjálsa stund eiga til þess að hitta
lækninn í ró og næði, Freud hafði
auðvitað ráð undir rifi hverju og
stakk upp á að þeir fengju sér
göngutúr og spjölluðu vítt og
breitt á meðan. Hvort sem heilsu-
bótargöngurnar urðu fleiri eða
færri er ekki annars getið en
lækningin hafi borið árangur.
En öllum spássértúrum frægari
er legubekkurinn sem sál-
könnuður lætur sjúklinga sína hvíl-
ast á meðan þeir opna harðiæstar
grafhvelfingar hugans. Þegar
bekkinn þann ber
á góma eða hann
biasir við á mynd-
um hugsa víst
flestir sem svo:
Þama flatmaga
þau eins og selur
eftir Þórarin á steini og láta
Guónason rekja úr sér garn-
irnar viku eftir
viku eða mánuð eftir mánuð. En
þeir sem til þekkja vita betur.
Reynslan sýnir nefnilega að einn
af hverjum þrem, sem koma í við-
tal hjá sálfræðingi eða geðlækni,
mætir ekki á tilsettum tíma öðru
sinni og lætur helst aldrei sjá sig
meir. Af þeim sökum kappkosta
ýmsir sálgræðarar að nýta fyrsta
viðtalstímann sem allra best; hann
kynni líka að verða sá síðasti.
Margir þessara sjúklinga halda því
fram að fyrsta og eina viðtalið
hafí gert þeim kleift að þreifa sig
út úr öngstrætinu án frekari að-
stoðar. Meira að segja skipuleg
könnun sem gerð var á vegum
breskrar lækningastofnunar leiddi
í ljós að rösklega helmingur þeirra
sem komu í aðeins eitt viðtal vegna
geðrænna vandamála töldu sig
hafa fengið bata sem entist þeim
í allt frá tveimur árum upp í tíu.
Slík vitneskja hefur eflt mönnum
trúna á gildi skammtímameðferðar
af þessum toga en gamlar og víð-
frægar langlegur á bekknum góða
hafa að sama skapi úrelst. Og
reynslan hefur kennt að „margur
hugarvandinn — þörfín fyrir að
vera sjálfstæður, að vera metinn,
að vera elskaður, svo að þijú dæmi
séu nefnd — leysist ekki með við-
tölum og gildir þá einu hvort þau
eru eitt eða fimm hundruð“ segir
Moshe Talman, sálfræðingur og
höfundur nýrrar bókar um SST
(sjá síðar). Og öllu eru takmörk
sett. Alvarlegir geðsjúkdómar láta
sér ekki heldur bregða við þær
lækningar sem hér hefur verið
drepið á og raunar ekki gjarnan
þótt gripið sé til annarra enn til-
þrifameiri ráða.
Við lifum á öld hraðans. Hversu
oft höfum við ekki heyrt þessu
varpað fram, ýmist með stolti yfír
tækni tímanna eða hryllingi vegna
mannlegrar skammsýni sem þeytir
okkur áfram í linnulausri eftirsókn
eftir vindi? En hefur
manneskjan ekki ævin-
lega verið að hraða sér
í hinsta náttstað? Þýska
átjándu aldar skáldið
Christian Gellert orti
sálm sem hefur verið
þýddur á íslensku og
byijar svona: Mín lífstíð
er á fleygiferð, ég flýti
mér til grafar. — Eini
munurinn er sennilegast
sá að margur maðurinn
af okkar kynslóð á hæg-
ara um vik en fólk fyrri
tíma að nota sólarhring-
inn til margs og stytta
sér ýmsar leiðir. Við get-
um svifið heimsálfa milli
á hálfum degi og ef við
höfum ekki eirð til að
bíða eftir að suðan komi
upp á fiski og kartöflum
er örbylgjuofninn til
taks. Hví ekki að stytta
þá líka kúrinn hjá sál-
fræðingi eða geðlækni
niður í eina klukkustund,
ef það gefur jafngóða
raun og gamla lagið? En
um það eru ekki allir
sannfærðir. Sálarhnútar
eru stundum rembihnút-
ar og ekki endilega auð-
velt að greiða úr þeim.
„Ef lífið væri svo einfalt“
segir Robert Wall-
enstein, fyrrum prófess-
or í San Francisco
,ja...þá væri gaman að lifa því.“
Þar í landi heitir stuttaralega
fyrirkomulagið Single-Session
Therapy og eins og nærri má geta
þykir þeim enskumælandi sjálfsagt
að skammstafa - SST. Við sem
búum hér við ystu höf förum ekki
varhluta af skammstöfunarveir-
unni og mundum því sennilega velja
nafn við hæfí: Heillar klukkustund-
ar lækning, skammstafað HEKL.
STANGVEIDI
/Liggja stang-
veidimenn í dvala
á vetumaf
Vetur
MARGIR ÆTLA að áhugamálið
stangveiði sé aðeins bundið sum-
armánuðunum þegar farið er út
með stöng og agn og kastað fyr-
ir sporðfráan fisk. Jafnvel að
stangveiðimenn leggist í dvala
yfir veturinn.
etta er síður en svo reyndin.
Veturinn er þroskatími stang-
veiðimannsins. Þá leggst hann undir
feld og stundar heimspekilegar
vangaveltur um listina að veiða.
Farið er yfir merk-
ustu veiðiviðburði
sumarsins, afdrifa-
rík mistök sem
gerð voru og ollu
því að fískur tapað-
ist. Hvað fór úr-
skeiðis, var tekið
of fast á honum
eða var honum gef-
inn of laus taumur? Rökin eru vegin
og metin, reynt að læra af reynsl-
unni og móta sér kenningar. Veiði-
menn eru yfirleitt miklir bjartsýnis-
menn og kenningasmiðir og því
sannfærðir um að þeir geti leyst
hveija veiðigátu og næst gangi allt
að óskum.
Veturinn er því fijór tími fyrir
þennan stóra hóp manna sem þreyir
skammdegi og þorra en sér alltaf
djarfa fyrir bjarma vorsins þegar
eftir Gylfa
Pólsson
VNÍHVEBFlSNlAL/Ergamansemi
fullgild baráttuaöferbf
í DANMÖRKU eru miklar og almennar um-
ræður um umhverfismál enda eru umhverfis-
spjöll þar orðin alvarleg eins og reyndar víða
í þróuðum iðnaðarlöndum þar sem þéttbýli
er mikið. Þar er líka almennur áhugi á að
leiða umhverfismál til betra horfs jafnvel
þótt kosta þurfi töluverðu til. Því til sönnun-
ar hve áhugi almennings á þessum málum
fer stöðugt vaxandi má benda á að í Dan-
mörku eru fleiri meðlimir umhverfisverndar-
samtaka en flokksbundnir meðlimir allra sljórnmálaflokkanna sam-
anlagt þar í landi- eða yfir 500.000 talsins. Þessi aukning hefur orðið
samfara því að fólk gerir sér Ijósa grein fyrir þeim spjöllum sem
þegar hafa orðið.
Dönskú náttúruverndarsamtök-
in töldu t.d.12.000 meðlimi
árið 1960, árið 1970 voru þeir
50.000, árið 1980 100.000 og í lok
ársins 1990 töldust þeir 270.000.
Þetta eru athygl-
isverðar tölur.
Margt hefur líka
verið gert þar í
landi til að vekja
athygli á ástand-
inu og gera fólk
ábyrgt og virkt
gagnvart um-
hverfísvernd.
Upplýsingaflæði er jafnt og þétt
og margar aðferðir notaðar til að
ná eyrum fólks með alvarlegum
áminningum, skýrslum, tölum og
línuritum. Ein aðferðin er líka sú
að beita fyrir sig gamansemi. Slík
vopn geta verið áhrifarík sé þeim
rétt beitt.
í nýlegum bæklingi sem ber hei-
tið: „Jörðin er indæl!“ er bent á 50
gullin ráð til að tryggja græna
framtíð. Grátt gaman, segir ein-
hver en hvað um það. Hér er örlít-
ið sýnishorn af þessari dönsku
kímni.: (l.mynd)
Oftast er best að leiðrétta verði
manni á að gera villu, til dæmis í
vélritun. Ekki er þó sama hvernig
að því er staðið. Varast ber að
nota Ieiðréttingavökva með þríklór-
íð. Það getur verið skaðlegt bæði
að því er varðar eigin heilsu og
andrúmsloftið allt um kring. Þáð
veldur særindum í hálsi og lungna-
skaða, höfuðverk, ógleði og sviina
andi menn þessu að sér í nokkrum
mæli. Þríklóríð eyðir líka ozon-lag-
inu í margfalt meira mæli en hið
margumtalaða freon. Hér er þvf
um að ræða skaðvald fyrir notand-
ann og umhverfið í víðara sam-
hengi.
(2.mynd) Hreinsivökvi, lím,
lökk, málning, kveikiefni, þynnir,
terpentína o.fl. upplausnarefni
valda hættulegri mengun í and-
rúmsloftinu. Sérfræðingar segja að
þau séu skaðleg heilsu manna, valdi
minnisleysi og heilaskemmdum hjá
þeim sem umgangast slíkt að ein-
hveiju ráði. Notið því slík efni spar-
lega, hafíð ekki meira undir hönd-
um en nota á strax, lokið vel ílátum
eftir Huldu
Valtýsdóttur