Morgunblaðið - 26.01.1992, Blaðsíða 12

12 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. JANUAR 1992
Kjartan Pierre Emilsson stundar nám
og rannsóknir við Háskólann í Nice í Frakklandi.
Hann hefur auk þess nýlega tekið við ritstjóm
bókar í tölvutæku formi.
í náttnrunní
nsökuð meö
ölvumyndum
Rætt við Kjartan Pierre
Emilsson eðlisfræðing
Morgunblaðið/Sverrir
Mynd sem Kjartan hefur sett á tölvutækt form.
KAOS, óreiða eða ringulreið
er sérstakt ástand sem
venjulega er talið hvimleitt
og illmögulegt að henda
reiður á. Eðlisfræðingar
reyna það þó og hafa nokkr-
ir íslendingar fengist við
slíkar rannsóknir. Einn
þeirra er Kjartan Pierre
Emilsson sem er að ljúka
doktorsnámi við Háskólann
í Nice í Frakklandi. Kjartan
lauk BS prófi í eðlisfræði frá
Raunvísindadeild Háskóla
íslands árið 1988 og hefur
síðan lengst af dvalið erlend-
is við nám og störf. En hvers
vegna velur hann þetta
frumlega rannsóknarefni?
Eg hef aðeins haldið mig við
rannsóknir á einu sviði sem
er kaos eða óreiða í náttúr-
unni. Rannsóknir á þessu
sviði eru tiltölulega nýjar af nálinni
og hófust fyrir 15 til 20 ámm en
þrátt fyrir það hefur mikið verið
gert á þessum tíma. Einn mikill
áhrifamaður í þessum fræðum er
franski stærðfræðingurinn Réné
Thom. Kringum 1970 setti hann
fram umdeildar en frumlegar kenn-
ingar um uppruna forms og form-
leysis. Segja má að þróun fræðinn-
ar hafi farið aðrar leiðir en hann
ímyndaði sér en engu að síður hef-
ur hann haft mikil áhrif á þá sem
stunda rannsóknir á þessu sviði.
Ástæðan fyrir vali mínu á þess-
ari grein fræðinnar er að hún sam-
einar margar ólíkar fræðigreinar
eins og Iíffræði, efnafræði, tölvu-
fræði og jafnvel hagfræði. Einnig
býr í óreiðunni það fallegasta sem
náttúran getur af sér og það er
mjög gefandi að fást við fallega
hluti. Ég hef unnið með mjög
skemmtilegum hópi í Nice og þarna
hefur valist saman fólk með mjög
mismunandi bakgrunn og mikla
starfsgleði sem gerir stemmningu
vinnustaðarins allsendis ólíka þeirri
sem við er að búast á venjulegum
stofnunum. Engu að síður er þama
stundað hefðbundið doktorsnám og
rannsóknir.
Óreiðan sett í líkön og jöfnur
Hvað geta menn rannsakað varð-
andi óreiðu í náttúmnni?
-Það er í raun og vem fjöl-
margt. Við höfum verið að reyna
að finna einföld líkön og jöfnur sem
lýsa myndun forms og mynsturs í
náttúrunni. Formin sem upp koma
geta verið allt frá því að vera ein-
föld eins og sexhyrningamynstur í
býkúpum upp í það að vera hið
flóknasta iðustreymi með dansandi
hvirflum.
Merkilegasta niðurstaða síðari
ára varðandi óreiðu er að oft er
unnt að gera grein fyrir gríðar flók-
inni hegðun með sáraeinföldum lík-
önum. Þetta opnar möguleika á að
rannsaka til að mynda lifandi kerfí
sem áður var talið óhugsandi. Þess-
ar niðurstöður hafa að mestu Ieyti
verið fengnar með hjálp tölva og
má segja að tölvubyltingin hafí
komið þessu öllu af stað, eins og
svo mörgu öðru. I þessu sam-
bandi minnist Kjartan á bók sem er
í smíðum sem hann og prófessor
hans eru að skrifa. Verður hér um
að ræða myndabók, hálfgerða lista-
verkabók. Þar er lýst ýmsum þeim
mynstrum sem þeir hafa grafíð upp
í rannsóknum sínum og sem líkjast
mjög náttúrulegum kerfum. Eitt
slíkt mynstur má sjá á myndinni
sem fylgir hér með. -Þetta er nátt-
úrlega engin sköpun hjá okkur og
álit myndlistarmanna sem við höf-
um rætt við skiptist mjög í tvo
hom. Sumum finnst þetta lítt
áhugavert og telja okkur einfald-
lega vera að enduruppgötva það
sem þeir hafa lagt stund á í þúsund-
ir ára. Öðmm fínnst þessi innkoma
eðlisfræðinnar í heim fagurfræðinn-
ar áhugaverð. Útreikningar þessar
mynda krefjast öflugustu tölva sem
til em í heiminum í dag og eru því
tiltölulega fáir hópar í heiminum
sem hafa aðstöðu til að gera slíkar
myndir. Hópurinn í Nice er með
þeim virkustu í Evrópu ásamt hópi
í Kaupmannahöfn.
Gæti nýst í hagfræði og
læknisfræði
Er fráleitt að spyija um notagildi
slíkra rannsókna?
-Nei, það er ekki fráleitt en hins
vegar er mér ekki ljóst hvað það
gæti helst orðið. Það er vel hugsan-
legt að slíkar athuganir geti fært
okkur betri skilning á einhveijum
flóknum kerfum, eins og til dæmis
sveiflum í verðbólgu í hagfræði eða
innri gerð hugsunar í sálarfræði og
læknisfræði. Ég býst samt við því
að það muni verða líffræðin sem
muni taka stakkaskiptum og í því
sambandi er rétt að minna á það
að Japanir hafa nú hafið rannsókn-
ir á lífrænum tölvum.
Grunnrannsóknir eru eins og
námugröftur, stundum fínnst náma
með góðmálmum en leitin getur
tekið langan tíma. Frönsk stjórn-
völd leggja talsvert fjármagn í
grunnrannsóknir og iðnfyrirtæki
hafa einnig stutt þær dyggilega.
Á síðasta ári fékk Kjartan heið-
ursverðlaun sem Háskólinn í Nice
veitti doktorsnemum í tilefni 25 ára
afmælis Háskólans. Hlaut hann þau
fyrir rannsóknir sínar á þessu sviði.
Á þessu ári tekur hann við ritstjóm
bókar á tölvutæku formi, eins konar
„multi-media“ bók, eða fjöl-(marg-
jmiðlabók sem mun fjalla um óreiðu
og gagnast jafnt sem kennslutæki
í fjarkennslu sem og hefðbundin
fræðibók fyrir eðlisfræðinga.
Franska ríkið ásamt Evrópubanda-
laginu styrkir þessa útgáfu í sam-
vinnu við 15 evrópska háskóla og
tölvufyrirtækið NEXT.
jt
í grillsteikum
Nautasteik.......kr. 790.
m/bak. kartöflu, kryddsmjöri og hrásalati
Lambagrillsteik...kr.790.
m/sama
Svínagrillsteik..kr.760.
m/sama
W
jarlínn
~VEtriNGASTOFA-
KRINGLUNNI - SPRENGISANDI
eftir Astrid Lindgren
Þýöandi: Vilborg Dagbjartsdóttir
Tónlist: Georg Riedel
Hljómsveitarstjóri: Jóhann G. Jóhannsson
Sviðshreyfingar: María Gísladóttir
Leikmynd og búningar: Karl Aspelund
Leikstjóri: Þórhallur Sigurðsson
Emil: Jóhann Ari Lárusson/Sturla Sighvatsson
ída: Anita Briem/Álfrún H. Örnólfsdóttir
í öðrum helstu hlutverkum:
Bessi Bjarnason, Margrét Pétursdóttir, Gísli Rúnar Jónsson, Margrét
Guðmundsdóttir, Helga Bachmann, Bríet Héðinsdóttir, Bryndís
Pétursdóttir, Randver Þorláksson, Gísli Alfreðsson, Þór H. Túliníus,
Erling Jóhannesson og Þorsteinn Guðmundsson.
FRUMSYNING Á STÓRA SVIÐINU
MIÐVIKUDAGINN 5. FEBRÚAR KL. 20.
2. SÝNING LAUGARDAG 8. FEBRÚAR KL. 20
3. SÝNING SUNNUDAG 9. FEBRÚAR KL. 14
4. SÝNING SUNNUDAG 9. FEBRÚAR KL. 17
5. SÝNING MIÐVIKUDAG 12. FEBRÚAR KL. 17
FORSALA AÐGÖNGUMIÐA HEFST MIÐVIKUDAGINN 29. JANÚAF).