Morgunblaðið - 18.02.1992, Qupperneq 27

,‘pfn V, U..VN f.l' S. k.'iil ,'K iliíro .liis ,11.1 .l-v,. Pá
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRÚAR 1992
27
Frumvarp til laga um Lánasjóð íslenskra námsmanna;
Óbreytt markmið en er reiðubú-
inn til að ræða um aðrar leiðir
- segir mennta-
málaráðherra
Fyrstu umræðu um frumvarp
til laga um Lánasjóð íslenskra
námsmanna var framhaldið í
gær. Ólafur G. Einarsson
menntamálaráðherra ítrekaði
yfirlýsingar um að hann væri
reiðubúinn að athuga aðrar
leiðir til að ná markmiðum
frumvarpsins, að treysta stöðu
lánsjóðsins svo hann geti áfram
tryggt námsmönnum fram-
færslu á meðan þeir öfluðu sér
menntunar. Össur Skarphéðins-
son (A-Rv), formaður þing-
flokks Alþýðuflokks, fagnaði
yfirlýsingum ráðherra.
Ólafur G. Einarsson mennta-
málaráðherra taldi sér skylt að
svara nokkrum fyrirspurnum sem
til hans hafði verið beint í umræð-
um síðastliðna viku. Ráðherra vildi
fyrst vísa á bug ásökunum Val-
gerðar Sverrisdóttur (F-Ne) að
„sérstakur æðibunugangur“ hefði
einkennt undirbúning þessa frum-
varps. Námsmönnum hefði verið
gerð grein fyrir þeim hugmyndum
sem hefðu verið til umræðu í þeirri
nefnd sem fyrst hefði verið skip-
uð. Þegar umsagnir hagsmunaað-
ila hefðu legið fyrir hefði fulltníum
námsmanna verið bætt í nefndina.
Menntamálaráðherra lagði þó
áherslu á að frumvarpið fengi
skjóta afgreiðslu, hann hefði lýst
bágri stöðu sjóðsins og síst af öllu
vildi hann lenda í þeirri aðstöðu
að þurfa að skerða lánin eins^og
heimildir væru fyrir í reglugerð-
um.
Menntamálaráðherra fór í
gegnum ýmsar þær greinar frum-
varpsins sem fyrri ræðumenn
höfðu gert að umtalsefni, t.d. um
greiðslur til hagsmunasamtaka
námsmanna en í 16. gr. segirm.a:
„Sjóðsstjórn er heimilt, ef hags-
munasamtök námsmanna óska
eftir, að draga félagsgjald frá láni
enda komi ósk námsmanns þar
að lútandi fram á lánsumsókn."
Ráðherra vék einnig að þeirri
gagnrýni sem fram hefur komið
um að sjóðsstjóm verði falið óhóf-
legt ákvörðunarvald. Menntamála-
ráðherra var þeirrar skoðunar að
þarna væri farið á rétta braut með
því að fela sjóðsstjóm meira
ákvörðunarvald en verið hefði.
Ráðherra benti að í 16. greininni
kæmi fram óskorað forræði ráð-
herra um málefni lánasjóðsins inn-
an þess ramma sem lögin settu.
Varað við áthagafjötrum
Ólafur G. Einarsson mennta-
málaráðherra ítrekaði að hann
væri reiðubúinn til að skoða og
athuga allar hugmyndir um breyt-
ingar að því tilskildu að ekki yrði
hvikað frá meginmarkmiðum
fmmvarpsins um að tryggja fjár-
hagslega stöðu sjóðsins svo hann
gæti í framtíðinni veitt náms-
mönnum lán til framfærslu og
menntunar. Hann taldi nokkrar
þeirra hugmynda sem fram hefðu
komið í umræðunni vera íhugunar-
verðar og fór þess eindregið á leit
við nefndarmenn í menntamála-
nefnd að þeir athuguðu þær sér-
staklega vel.
Menntamálaráðherra gi-eindi
t.a.m. frá því, að verið væri að
reikna út áhrif hugmynda Finns
Ingólfssonar um endurgreiðslur
námslánanna, en þær gera ráð
fyrir tekjutengdri endurgreiðslu í
tuttugu og fimm ár, en eftirstöðv-
ar verið síðan settar á skuldabréf
sem verði greitt upp á fimmtán
árum. Ráðherra vék einnig að því
sjónarmiði að námsmönnum sem
Ólafur
Össur
settust að erlendis skyldi gert að
endurgreiða sitt námslán á
skemmri tíma, en þeim sem leituðu
aftur heim. Ráðherra sagði það
varhugavert að reyna að koma
einhveijum átthagafjötrum yfír
okkar námsfólk, það gæti reynst
nokkurs virði að hafa aðgang að
löndum okkar erlendis. En ef það
væri vilji fyrir því að hafa mismun-
andi skilmála þá væri það mögu-
legt. Þetta væri eitt þeirra atriða
sem hann hefði óskað eftir að
menntamálanefnd kannaði sér-
staklega.
Menntamálaráðherra sagði að
enn hefði ekki verið ákveðið hvort
lánað yrði vegna skólagjalda í
Háskóla íslands. Um það yrði ekki
tekin ákvörðun fyrr en frumvarpið
hefði verið afgreitt, en hann hefði
lýst því yfír að hann teldi líklegt
að svo yrði.
Eftir að menntamálaráðherra
hafði lokið sinni ræðu gagnrýndu
hana Kristín Einarsdóttir (SK-
Rv) og Svavar Gestsson (Ab-Rv).
Námsmönnum framtíðarinnar
væri ætlað að leysa þann fjárhags-
vanda sem sjóðurinn væri nú kom-
inn í, m.a. sökum þess að lán urðu
ekki verðtryggð fyrr en 1976 og
vegna endurtekinna dýrra lántaka
sem sjóðinum hefði síðan verið
ætlað að endurlána vaxtalaust.
Svavar Gestsson gagnrýndi að
námsmenn yrðu bundir alla sína
lífstíð á skuldaklafa. vegna endur-
greiðslureglnanna. Ólafur G. Ein-
arsson menntamálaráðherra ít-
rekaði enn og aftur að það hefði
margoft komið fram að Alþingi
væri ekki reiðubúið til að leggja
fram það fé sem þyrfti til að lána-
sjóðurinn gæti lánað námsmönn-
um óskert lán að óbreyttum lög-
um.
Sjóðurinn hefði orðið að afla
íjár með endurteknum lántökum.
Frá þessari braut yrði að hverfa
fyrr heldur en síðar. Ef ekki nú
þá hvenær? Guðrún J. Halldórs-
dóttir (SK-Rv) taldi að margt
mætti fínna að núgildandi námsl-
ánakerfi, það væri um margt vinn-
uletjandi og mismunaði einnig
fólki eftir námsbrautum, t.d. hefði
sjúkraliðum ekki verið lánað fyrr
en á síðasta námsári. En Guðrún
taldi þetta frumvarp síst til bóta,
hér væri jafnvel verið að hverfa
til þeirrar formyrkvunar að náms-
fólk yrði að hverfa frá námi vegna
efnaleysis. Anna Ólafsdóttir
Björnsson (SK-Rn) lýsti eftir
heildstæðri menntastefnu ríkis-
stjórnarinnar.
Orð fögnuðar og varúðar
Össur Skarphéðinsson (A-Rv)
lagði áherslu á yfirlýsingar mennt-
amálaráðherra um að hann væri
reiðubúinn til að skoða aðrar leið-
ir heldur en frumvarpið gerði ráð
fyrir og einnig tilmæli ráðherrans
til menntamálanefndar um að at-
huga og íhuga ýmis atriði. Össur
fagnaði þessum yfirlýsingum. For-
maður þingflokks Alþýðuflokksins
vitnaði til ummæla sem Rannveig
Guðmundsdóttir (A-Rn), vara-
formaður menntamálanefndar, lét
falla í síðustu viku um að það
væri ákveðinn áherslumunur milli
stjórnarflokkanna um nokkur atr-
iði frumvarpsins. Össur varaði
þingmenn sérstaklega við of hörð-
um endurgreiðslum. Nú þegar
væri svo komið að óttinn við mikl-
ar námsskuldir letti gott námsfólk
frá því að fara í langt nám og
dýrt sem þó væri mikilvægt fyrir
samfélagið.
Össur taldi ófullnægjandi þær
hugmyndir og fyrirheit um aukna
námsstyrki gegnum vísindasjóð
sem koma fram í athugasemdum
með frumvarpinu.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
(SK-Rv) taldi „áherslumuninn“
sem Rannveig Guðmundsdóttir og
Össur Skarphéðinsson töluðu um,
jafnvel ekki bara vera milli stjóm-
arflokkanna heldur einnig innan
Alþýðuflokksins. Jón Baldvin
Hannibalsson, formaður flokksins,
hefði t.a.m. talað gegn því að taka
tillit til félagslegra aðstæðna; haft
á orði að önnur kerfi sæu um þann
þátt. Össur hefði hins vegar lokið
lofsorði á íslenska kerfíð fyrir að
taka ákveðjð tillit til fjölskylduað-
stæðna. Ólafi Þ. Þórðarsyni
(F-Vf) blöskraði „fortíðarvand-
inn“, þ.e.a.s. ákaflega ómarkviss
notkun á þessu orði sem reyndar
fyndist ekki í þeirri góðu orðabók
sem kennd væri við Blöndal.
Ólafur fann einna helst orðskýr-
ingu í nefndarskýrslum sem for-
sætisráðuneytið gaf út í desember
síðastliðnum: „Sú fjárhæð sem
ekki hefur verið gerð grein fyrir
í reikningum eða við gerð fjárlaga
og kemur, að öðru óbreyttu, til
með að falla á ríkissjóð vegna til-
tekinnar starfsemi og/eða veglfe
skuldbindinga sem gerðar hafa
verið fyrir hönd ríkissjóðs." Ólafur
Þ. Þórðarson taldi Lánasjóð ís-
lenskra námsmanna ekki falla
undir þessa skilgreiningu.. Lána-
sjóðurinn ætti fyrir öllum sínum
skuldum. Ólafur Þ. Þórðarson
atyrti með skólastjóralegu yfir-
bragði ráðherra menntamála og
einnig þingmenn Kvennalista fyrir
þetta vonda orðaval.
Það væri ekki töluð íslenska
lengur. — Ráðherra kvað þetta orð
ekki frá sér komið, hann hefði eirv
ungis verið að svara þeim ræðu-
mönnum sem þetta orð hefðu not-
að. — Ólafí Þ. Þórðarsyni þótti
skýring ráðherra haldlítil og engin
afsökun.
Ræðumaður átaldi mennta-
málaráðherra fyrir að vanrækja
það að gera Alþingi grein fyrir
heildstæðri menntastefnu, en þess
í stað að leggja fram þetta frum-
varp þar sem einungis væri horft
til fjárhagslegra hagsmuna Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna. í lok
síns fyrirlesturs hvatti Ólafur Þ.
Þórðai*son þingmenn, jafnt stjóm-
arliða sem stjórnarandstæðinga,
að leita nú einhvetra sátta. Sagð>-
ist ræðumaður myndu beita sér
fyrir einhverri málamiðlun í
menntamálanefnd. Fá niðurstöðu
sem væri á þann veg að ríkisstjórn-
in fengi unað við, en þó með þeim
hætti að stjómarandstaðan þyrfti
ekki að fara út í þann harða leik
að leggjast gegn öllu því sem
frumvarpið kvæði á um.
Steingrímur J. Sigfússon
(Ab-Nv) taldi hið íslenska náms-
lánakerfí vera eina hina merkustu
félagsmálalöggjöf sem við hefð-
um. Löggjöf sem ekki hefði fengið
að njóta sannmælis. En Steingrím-
ur var til þess neyddur að benda
þeim sem að peningum hyggðu
og af mikilli smásmygli töluðu um
útgjöld og kostnað á að íslending-
um hefði tekist með þessu námsl-
ánakerfí að tryggja jafnrétti til
náms. Steingrímur gagnrýndi í
nokkru máli fjárfestingarsjónarm-
ið og peningahyggju gagnvart þvi
þrifamáli að koma æskulýðnum til
mennta og þroska.
Þegar Steingrímur J. Sigfússon
hafði lokið ræðuhaldi á níunda
tímanum í gærkvéldi, þá frestaði
Salome Þorkelsdóttir forseti Al-
þingis þessari fyrstu umræðu ura
frumvarp til laga um Lánasjóð ís-
lenskra námsmanna. En þingfor-
seti lét þess getið, að samkomulag
væri um að umræðunni yrði fram-
haldið kl. 18. á miðvikudaginn.
Að svo búnu var fundi slitið.
STUTTAR ÞINGFRETTIR
Endurskoðuð starfsáætlun
verður endurskoðuð
Starfsáætlun Alþmgis hefur nú
verið endurskoðuð. Áætlunin gerir
ráð fyrir að Alþingi 115. löggjafar-
þinginu verði frestað föstudaginn
15. maí. Gert er ráð fyrir því að
skýrslur alþjóðanefnda verði flutt-
ar 27. febrúar. Skýrsla um utan-
ríkismál verður flutt 17. mars.
Hinn 2. apríl verður farið yfir árs-
skýrslur ríkisendurskoðunar og
umboðsmanns Alþingis. Þess má
geta að starfsáætlunin gerir ráð
fyrir því að síðasti skiladagur
nýrra þingmála verði 1. apríl.
Almennar stjómmálaumræður,
svonefndar eldhúsdagsumræður,
verða haldnar mánudaginn 4.
maí. Sjónvarpsáhorfendum mun
verða gefínn kostur á að fylgjast
með þessum umræðum í beinni
útsendingu ríkissjónvarpsins. En
þeir sem ekki hafa tækifæri til
þess að fylgjast með sjónvarpinu
geta stillt á fyrstu rás Ríkisút-
varpsins.
Það er oft svo að starfsáætlun
Alþingis er mikilli óvissu háð; nú
er að því stefnt að leggja fyrir
þingið samning um evrópskt efna-
hagssvæði fyrir lok næsta mánað-
ar. „Ég tel ljóst að endurskipa-
leggja verði þinghaldið með hlið-
sjón af samningnum um evrópsk
efnahagssvæði," sagði Geir H.
Haarde (S-Rv), formaður þing-
flokks Sjálfstæðisflokksins, í sam-
tali við þingfréttaritara. Geir taldi
ekki tímabært að kveða upp úr
með það hvort þinghaldið dregst
fram á sumar eða hvort þingið
yrði kallað saman til funda í sum-
ar.
„Hvort tveggja kemur til
greina,“ sagði formaður þing-
flokks sjálfstæðismanna.
Síldarverksmiðjur ríkisins
Á 82. fundi Alþingis í gær var
lagafrumfrumvarp um að stofna
hlutafélag um Síldarverksmiðjur
ríkisins afgreitt með 36 atkvæðum
til sjávarútvegsnefndar. Þorsteinn
Pálsson sjávarútvegsráðherra hef-
ur sagt að með samþykkt frum-
varpsins sé lagður grunnurinn að
næsta skrefi sem verði einkavæð-
ing síldarverksmiðjanna.
Frumvarp til þinglýsingarlaga
Samþykkt var í gær að vísa
frumvarpi til laga um breytingu á
þinglýsingalögum til þriðju unv
ræðu. Meirihluti allsheijarnefndar
mælti með því að frumvarpið yrði
samþykkt óbreytt. Sólveig Péturs-
dóttir (S-Rv), formaður allsheijar-
nefndar, gerði grein fyrir nefndar-
álitinu, í ræðu hennar kom m.a.
fram að meginefni frumvarpsins
felst í því að úrlausn þinglýsingar-
stjóra í þinglýsingarmáli sam-
kvæmt lögunum verður borið und-
ir héraðsdómara í lögsagnarum-
dæmi þinglýsingarstjóra, en úr-
skurði héraðsdómara verði skotið
til Hæstaréttar með kæru, sam-
kvæmt almennum reglum urti
kæru úrlausna í einkamálum.
• Kristinn H. Gunnarsson (Ab-Vf)
skrifaði ekki undir nefndarálitið
þar sem hann hafði ekki verið
búinn að kynna sér frumvarpið til
hlýtar þegar það var afgreidd úr
nefnd. En eftir rannsókn málsins
lýsti hann því yfir að hann teldi
breytingar þær sem frumvarpið
miðar að vera til bóta.