Morgunblaðið - 23.04.1992, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1992
Dómstólar og skattheimta!
eftir Hróbjart
Jónatansson
í opinberri umræðu síðustu vikna
og mánaða um efnahagsráðstafanir
ríkisstjórnarinnar hefur Iítið verið
vikið að þeirri grundvallarbreytingu
sem varð á dómsmálagjöldum um
áramót. En dómsmálagjöld eru
ákveðin í 1. nr. 88/1991 um aukatekj-
ur ríkissjóðs og mælt fyrir um hvað
skuli innheimt af þeim þegnum þjóð-
félagsins sem af einhverjum ástæð-
um þurfa að fara með hagsmuni sína
fyrir dómstóla landsins.
Sú grundvallarbreyting sem varð
á dómsmálagjöldum um síðustu ára-
mót hefur í för með sér slíka hækk-
un á gjpldunum að líkja má við bylt-
ingu. Ákvörðun Alþingis að skatt-
leggja dómstólameðferð með þeim
hætti sem raun ber vitni er, að mínu
áliti, aðför að mikilvægum hagsmun-
um með mjög alyarlegum hætti.
Málið er það mikilvægt að skoðast í
samhengi við þær grundvallarreglur
sem í gildi eru um dómskerfið, og
varða m.a. aðgang landsmanna að
dómskerfinu. Færa má veigamikil
rök fyrir því að hækkun þessi á dóms-
málagjöldum leiði til þess að þegnar
landsins séu ekki jafnir fyrir lögun-
um. Þá virðist alveg ljóst að þeir sem
verst eru settir efnahagslega í þjóðfé-
laginu verði helst fyrir barðinu á
hækkunum þessum.
Hvað eru dómsmálagjöld og í
hverju felst breytingin?
í stuttu máli eru dómsmálagjöld
þau gjöld sem einstaklingar og lögað-
ilar verða að reiða fram til dómstóla
landsins, til þess að fá framkvæmdar
„Er eðlilegl og sann-
gjarnt að sá sem fer
með hagsmuni sína fyr-
ir dómstóla þurfi að
greiða svo há gjöld í
ríkissjóð, sem raun ber
vitni? A aðgangur
manna að dómstólum
landsins, að vera háður
peningaeign hvers og
eins?“
einstakar dómsathafnir. Árið 1989
hækkuðu gjöldin verulega frá því
sem áður var og sú aðgerð er upphaf-
ið að breyttri stefnu varðandi fjárhæð
dómsmálagjalda. Hækkun dóms-
málagjaldu um síðustu áramót mark-
ar hins vegar (slæm) tímamót í þess-
um efnum. Hækkunin nú er í raun
grundvallarbreyting frá því sem áður
var af þeim sökum að nú fyrst skipt-
ir pyngja hvers og eins miklu máli
um aðgang hans að því að fá réttlæt-
inu fullnægt. Ennfremur er sérstað-
an fólgin í því að nú virðist „hið
opinbera" beinlínis nýta sér skatt-
lagningu þessa sem beina tekjuöflun-
arleið. Er það breyting frá því sem
áður var þegar markmið dómsmála-
gjalda var það að kosta tiltekin út-
gjöld dómstóla og halda ríkissjóði
skaðlausum af einstökum dómsat-
höfnum.
Breytingin felst í því að auk þess
að hækka grunngjöld fyrir einstakar
dómsathafnir, er vikið frá þeirri reglu
sem gilti um tengsl á milli hagsmuna
og dómsmálagjalda til hins opinbera.
Nú skiptir minna máli hvaða pen-
ingalegir hagsmunir eru í húfi og
hvemig málalyktir eru í einstökum
dómsathöfnum. Til þess að skýra í
hveiju breytingin felst er rétt að taka
Hróbjartur Jónatansson
dæmi og skoða mál þetta út frá hags-
munum kröfuhafa og skuldara en
langflest dómsmál snerta innheimtu
peninga og á því sviði hefur hækkun-
in mest áhrif,
Hagsmunir kröfuhafa:
Tökum sem dæmi Jón Jónsson sem
selur bifreið sína á kr. 300.000 og
fær 'A greiddan strax en að auki tvo
víxla, hvorn að ijárhæð kr. 100.000.
Víxlamir fara í vanskil og Jón óskar
eftir því við lögmann að hann inn-
heimti þá. Til þess að fá fullnustu-
möguleika á hendur samþykkjanda
og útgefanda víxlanna eru eftirfar-
andi opinber gjöld í vegi Jóns:
3.000 kr. þingfestingargjald,
6.000 kr. gjald fyrir að fjárnáms-
beiðni á hendur samþykkjanda og
útgefanda sé tekin fyrir hjá fógeta,
4.000 kr. til þess að fá' íjárnám
stimplað og þinglýst,
9.000 kr. léigmarksgjiúd til þess að
fá beiðni vegna fasteignauppboðs
tekna fyrir í uppboðsrétti, eða
3.000 kr. lágmarksgjald ef um
lausafé er að ræða.
Ýmist þarf Jón að greiða 16.000
kr. eða 22.000 kr. / ríkissjóð til þess
að knýja fram greiðslu hjá skuldara
víxlanna, allt eftir því hvort fjámám
er gert í lausafé eða fasteign. Þetta
dæmi gerir ráð fyrir því að Jón sé
svo heppinn að unnt sé að koma fram
fjárnámi hjá víxilskuldurunum.
Ef svo reynist hins vegar við
fjárnámsgerð að skuldararnir eigi
ekki eignir, þá lítur dæmið svona út:
3.000 kr. fyrir þingfestingu,
6.000 kr. fyrir fyrirtöku fjárnáms-
beiðna,
3.000 kr. fyrir fyrirtöku gjaldþrota-
‘beiðni
Ef Jón vill krefjast gjaldþrota-
skipta á búi annars hvors skuldara
og fá skiptaréttinn til þess að kanna
hvort skuldaramir eigi einhvetjar
eignir sem ekki er vitað um, verður
Jón að setja tryggingu fyrir skipta-
kostnaði sem er kr. 150.000 á hvern
aðila. Ef Jón vill krefjast opnberra
skipta yfír samþykkjanda og útgef-
anda, þarf hann að relða fram
300.000 kr. Ýmist þarf Jón því að
reiða fram 162.000 kr. eða 312.000
kr. eftir því hvorn kostinn hann veiur.
Gjaldtaka af þessu tagi kemur
beinlínis í veg fyrir að almenningur
og fyrirtæki eigi möguleika á því að
fá fjárkröfur innheimtar fyrir dóm-
stólum landsins. Sá sem á 100.000
víxil verður að gera upp við sig hvort
hann vilji kosta öllum þessum opin-
beru sköttum til að fá lúkningu sinna
krafna eður ei. Ef kröfueigandi hefur
eigi bolmagn til þess að inna af hendi
opinber gjöld vegna dómsmálsins eða
eftir atvikum kýs að taka eigi þá
áhættu sem af innheimtuaðgerðum
kann að leiða — þá eru einungis tveir
kostir fyrir hendi. Kröfueigandinn
kann að láta kyrrt liggja og sættir
sig við tap fjárkröfu sinnar ellegar
að leita á náðir „innheimtumanna
götunnar", manna sem beita hnúum
og hnefum við sína daglegu iðju. En
slíkir aðila munu gera út að það fólk
sem hvorki hefur efni á að kosta
innheimtuaðferð krafna sinna né
gefa kröfurnar eftir. Það er vafa-
laust að framtíðin mun leiða þetta í
ljós en vísir að slíkum „innheimtuað-
gerðum" er landsmönnum kunnur
m.a. af fréttum af refsidómum yftr
slíkum „athafnamönnum“.
Hagsmunir skuldara:
Páll Pálsson er hinn dæmigerði
launamaður. Hann a 4ra herbergja
íbúð í Breiðholti. Á íbúðinni hvíla
3.500.000 kr. frá Byggingarsjóði rík-
isins og 1.500.000 kr. frá Lífeyris-

SUMARDAGURINN
FYRSTI1992
Dagskrá dagsins:
1kS«E1l
Kl. 13.30 Skrúögöngur
Skrúögöngur leggja af staö frá
Ártúns- og Selásskóla.
Hljómsveitin Stella hú, trúöar,
risar og tónlist munu setja svip
sinn á göngurnar.
Gengiö veröur frá skólunum aö
Árseli og þar hefst
Fjölskyldudagsrkrá kl. 14.00
Kl. 14.00-16.00
Fjölskylduhátíð
• Kvikmyndasýning
• Sigurvegararnir í „Freestyle”
danskeppninni fyrir 10-12 ára
sýna sigurdansinn.
• Dóri og Dagný frá dansskóla
Heiðars sýna rokk meö
miklum tilþrífum.
• Árselingar skemmta:
Unglingar úr Árbæjarhverfi
standa fyrir ýmsum striðum,
m.a. söng, tónlistarflutningi
og fleiru.
• Harmonikkuleikur
• Hljómsveitin Ber aö ofan
heldur uppi sumarstuði.
• Kvikmyndasýning
• Trúðarnir Otti og Skotti koma
öllum i gott skap.
Auk þess:
Andlitsmálun, fondur, leiktæki,
kökusala, grillaöar pylsur o.fl.
Dagskráin aö þessu sinni
er aö mestu byggö á heima-
tilbúnum atriöum, þar sem
Árbæingar láta Ijós sitt skína.
Árbæingar, fjölmennum á
þessa fjölskylduhátíð og
skemmtum okkur saman
þennan fyrsta dag sumars!
Ps. í Árseli eru allir vinir.
Kl. 14.00-16.30
Dagskrá verður í
félagsmiöstööinni
Innandyra:
• Hljómsveitin Neistar.
• Trúður kemur í heimsókn.
• Andlitsmálun fyrir krakkana.
• Kökubasar og kaffisala
á vegum K.R.
• Unglingar sýna dans.
• Leikir í danssal.
Utandyra:
• Hestar fyrir börnin.
• Leiktæki.
^ /£)STÖÐIN
FJ°RGYN
Kl. 13.30 Skrúðgöngur
í ár verða tvær skrúðgöngur.
Önnur fer frá Hamraskóla aö
hringtorgi, austur Fjallkonuveg
aö Foldaskóla.
Hin gangan fer frá Húsaskóla,
vestur Fjallkonuveg
aö Foldaskóla.
Kl. 14.00-16.00
Skemmtun í
félagsmiöstööinni Fjörgyn
• Hljómsveitin Fjörkarlar
skemmta ungum sem öldnum.
• Kaffi og kökusala á vegum
Fjölnis.
• Andlitsförðun.
• Leiktæki
• Hjólreiöabraut
• Völundarhús ^
• Metasvæöi Jj
• Þrautabraut
• Tennissýning.
- GLEÐILEGT
SUMAR!
FÉLAGSMIÐSTÖÐIN
faOTTHEirMR
Kl. 13.45 Mæting í
Langholtsskóla (andlitsföröun).
Kl. 14.00 Skrúöganga
í Þróttheima
Kl. 14.30-17.00
Skemmtidagsskrá:
• Knattspyrnuleikir
yngri fl. Þróttar.
• Ýmis leiktæki s.s. minigolf,
kastþrautir og fl.
• Börn fá aö fara á hestbak.
• Sölutjald meö ýmsu góögæti.
• Andlitsförðun.
• Karaoketæki á staðnum,
nú geta allir sungiö!!!
• Kaffi og kökuveitingar.
Sjáumst í sumarskapi
í Þróttheimum!
IÞRÓTTA- OG
TÓMSTUNDARÁÐ
REYKJAVlKUR