Morgunblaðið - 23.04.1992, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1992
41
Stefán Rafn Sveins-
son - Minning
Hann var sérkennilegur maður,
Stefán Rafn. Það var ekki hægt
annað en taka eftir honum þegar
hann gekk ungur maður um götur
Reykjavíkur, svartur á brún og brá,
ekkert líkur því að vera af norræn-
um kynstofni, fór einn um götur,
leit inn í fornbókaverslanir, settist
inn á Bæjarbókasafnið eða Lands-
bókasafnið, grúskaði í bókum. Hann
var ekki allra, en bækur voru honum
allt. Hann safnaði bókum frá unga
aldri og varð einn af helstu bóka-
söfnurum landsins. Rithöfunda og
skáld vildi hann þekkja, en hann
var forn í skapi og Jynti ekki við
hvern sem var. Þess vegna var hann
einmana og vinafár, en átti sér þó
trygga vini fyrir utan bækurnar sem
aldrei brugðust.
Það var einn dag, þegar ég var
ungur höfundur með einungis tvær
eða þijár bækur að baki mér og
formbyltingu á samviskunni, að
þessi sérkennilegi maður vék sér að
mér fyrir framan Landsbókasafnið,
kvaðst hafa lesið ljóð mín og vera
heldur ánægður með þau, bað mig
um eintak af fyrstu ljóðabók minni,
ef ég skyldi eiga eitthvað af henni,
vildi hafa það síðasta eintakið, því
bókin hafði verið gefin út árituð,
nema ég ætti númer eitt, og það
átti ég að sjálfsögðu ekki. Við þekkt-
umst ekki neitt, þegar þetta gerð-
ist, en ég vissi hver hann var, því
hann hafði skrifað greinar í blöðin
undir nafninu Stefán Rafn. Föður-
nafnið notaði hann ekki. Allir bók-
menntamenn þekktu hann í sjón,
þó þeir væru honum ekki málkunn-
ugir, en eftir þetta urðum við mál-
kunnugir og seinna varð hann heim-
ilisvinur okkar þriggja hér á Ljós-
vallagötu. Það gerðist þannig, að
hann gekk á tímabili mjög oft um
Ljósvallagötuna á leið sinni í Há-
skólabókasafnið sem hann var þá
farinn að notfæra sér, því önnur
söfn voru honum ekki lengur hugn-
anleg. Við tókum tal saman, þegar
við hittumst á götunni, og ég bauð
honum að líta inn og fá sér kaffi-
sopa. Það leið nokkur tími áður en
hann áttaði sig á því að hann var
velkominn á heimili okkar, en eftir
það sat hann oft til borðs með 'okk-
ur og við spjölluðum saman um
bækur, einkum og sér í lagi um
bækur. En talið barst líka að ýmsu
öðru, til dæmis prestum, því Stefán
var kirkjurækinn maður, en fáir'
prestar voru að hans skapi. Ekki fór
ég neitt út í að ræða við hann um
þáð hvort ljóð mættu vera órímuð,
við gátum vel spjallað saman um
bækur og menn án þess, og það kom
á daginn að Stefán var fróður og
skemmtilegur í tali og brá mjög
fyrir sig spaugi. Að sjálfsögðu voru
ekki allir rithöfundar jafn góðir, að
hans dómi, fremur en prestar og
stjórnmálamenn, en sumir áttu ótví-
rætt virðingu hans, svo sem Davíð
Stefánsson og Steinn Steinarr.
Hann hafði verið vel kunnugur
Steini og gæti ég trúað að Steinn
hafi lært margt af Stefáni varðandi
gamlar bækur, því Steinn var orðinn
töluvert fróður um fágætar bækur
á því skeiði, þegar hann stundaði
bókasöfnun.
Stefán Rafn vissi svo mikið um
gamlar bækur, útgáfuár þeirra,
verðgildi og annað sem þeim við
kom, að hann var einna líkastur
tölvum nútímans. Við þurftum einu
sinni að fá upplýsingar hjá honum
varðandi gamlar bækur úr einka-
safni og lásum fyrir hann langan
lista af því tilefni. Við hlustuðum
undrandi á bókamanninn þylja upp
úr sér ártölin, hvenær bækurnar
höfðu verið prentaðar, hvar þær
höfðu verið prentaðar, hvernig út-
gáfurnar voru, hver var fágætust
o.s.frv. o.s.frv. Sumt gátum við eft-
irá borið saman við prentaðar heim-
ildir, og stemmdi upp á hár. Ég
efast um að nokkur íslendingur
hafi á þessum tíma haft meiri þekk-
ingu á gildi gamalla bóka en Stef-
án. Hann var mikið á bókauppboð-
um og mun, vegna þekkingar sinn-
ar, hafa boðið í bækur fyrir ýmsa
safnara. Sjálfur hafði hann lítið
handa á milli til bókakaupa, en tókst
þó á löngum tíma að koma sér upp
miklu safni. En þótt bókin væri
yndi Stefáns, þurfti hann einnig á
mannlegum félagsskap að halda og
lét okkur fínna það, að honum þætti
gott að mega eiga stund og stund
með okkur á Ljósvallagötunni, kom
til dæmis hvað eftir annað með blóm
sem hann færði konu minni og dótt-
ur. En svo hætti hann að koma, og
við vissum ekki hvers vegna.
Við vorum að velta því fyrir okk-
ur hvort hann hefði látið verða af
því að flytjast á einhvern þægilegri
stað en Reykjavík með bækur sínar,
einsog hann hafði stundum haft orð
á, að komið gæti til greina, en þá
fréttum við af honum fyrir tilviljun.
Hann hafði dag einn komið til Kristj-
áns Sveinssonar augnlæknis, sem
var vinur hans, og sagst vera eitt-
hvað undarlegur í höfðinu, en Krist-
ján þurfti ekki langa athugun til að
sjá að hann hafði fengið slag, og
fékk hann í snatri fluttan á sjúkra-
hús. Þar lá hann í rúmi, án þess
að geta björg sér veitt, þegar við
heimsóttum hann, og gat nú hvorki
talað um bækur né annað. Seinna
fór hann að geta sagt já og nei,
meira var það ekki. Hann var lamað-
ur öðrum megin og bundinn við hjól-
astól þau þrettán ár sem hann átti
eftir ólifuð.
Tæpast var þess að vænta að
Stefán gæti lynt við marga á stofn-
uninni, þar sem hann varð nú að
þrauka, því allt í kringum hann var
ruglað fólk, en hann alveg skýr í
kollinum og heyrði vel, þótt hann
gæti sjálfur ekkert sagt. Þá vildi
svo til að í einu herberginu var kona
á góðum aldri og andlega skýr, en
hún gat sig hvergi hrært úr rúmi
sínu, lömuð upp að herðum. Til þess-
arar konu mjakaði Stefán sér á
hjólastólnum sínum. Hún var sú
Minning:
Eiríkur Guðjónsson
Fæddur 24. apríl 1906
Dáinn 14. febrúar 1992
Okkur langar til að minnast elsku
afa okkar, Eiríks Guðjónssonar,
með nokkrum orðum. En hann hefði
orðið 86 ára á morgun, 24. apríl,
hefði hann lifað. Hann lést í Borgar-
spítalanum 14. febrúar sl. eftir stutt
en erfið veikindi, og fór útför hans
fram í kyrrþey, að hans eigin ósk,
25. febrúar.
Hann sem hefur verið svo stór
hluti af okkar tilveru er skyndilega
horfinn.
Allt í einu er síminn hættur að
hringja á ákveðnum tímum dagsins,
því að afi hringdi alltaf á hverjurn
degi á svipuðum tíma, og jafnvel
oft á dag, bara til að spjalla og
vita hvernig við hefðum það, enda
var honum einstaklega annt um
okkur öll. Það fengum við svo oft
að finna.
Þó svo að aldurínn hafi verið
orðinn hár, þá er maður alltaf óvið-
búinn að kveðja þá sem manni eru
kærir. Enda hefur það tekið þó
nokkurn tíma fyrir litla afastráka
að átta sig á því að Eiríkur afi
kemur ekki oftar í heimsókn. Og
nú er ekki lengur farið í Mávahlíð-
ina en þangað komum við oft í viku
hverri og jafnvel daglega, ef svo
bar undir.
Afi Eiríkur var svo hress og ung-
ur í anda, og fylgdist vel með öllu.
Hann var líka einstaklega heilsu-
hraustur allt sitt líf, nema nú síð-
ustu misserin. Hann stundaði vinnu
sína þar til hann var kominn vel
yfir áttrætt. Bifreiðaakstur var
hans ævistarf og var hann búinn
að aka bifreið nær óslitið í 64 ár,
eða allt til síðasta dags, og alltaf
komið heill heim.
Bílar voru honum mjög hugleikn-
ir, stórir bílar og smáir bílar, og
oft mátti vart á milli sjá hvor var
spenntari fyrir leikfangabílunum,
afinn eða litli snáðinn, þegar afí
kom í heimsókn og var drifinn með
í bílaleik.
Afi sagði ekki ímynduð ævintýri.
Hann söng og fór með vísur og
kvæði sem gaman var að læra og
syngja með. Ekki var síður spenn-
andi að skoða Verkfærabókina með
honum. Öll þessi undarlegu tól og
tæki, sem afi nefndi og útskýrði,
festust í huga litla nafna.
Margs er að minnast, t.d. þegar
afi sat og gætti okkar stundum á
meðan mamma skrapp frá augna-
blik, þá var mikið sungið og spjall-
að. Afi sat og hlustaði hugfanginn
á þegar litli drengurinn söng og
söng. Þakklátari áheyrandi var
vandfundinn. Tónlistin var honum
einkar kær. Hann spilaði á orgel
sér til ánægju og til hvíldar frá
amstri dagsins.
En nú er hann látinn og hans
er sárt saknað. Mamma hefur ekki
aðeins kvatt kæran föður heldur
ekki síður traustan og góðan vin.
Sannur heiðursmaður hefur verið
kvaddur.
Blessuð sé minning hans.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
(V. Briem)
Eiríkur og Gunnar Hrafn.
Sumardvalarheimilið Kjarnholtum Biskupstungum
-Ævintýraleg sumardvöl í sveit fyrir 6-12 ára börn-
7. starfsár: Reiðnámskeið, íþróttir, sveitastörf, siglingar , ferðalög, sund,
kvöldvökur ofl.
Tímabil: 31 maf-6júní 14júní-20júní 28júnf-4júlí 12júlí-18júlí 26júlf-1 ágúst
7júní-13júní 21 júní-27 júní 5 júlí-11 júlí 19 júIf-25 júlí 3 ágúst-9 ágúst
Sama verð og í fyrra kr. 15.800.- Systkinaafsláttur
Innritun og upplýsingar í s-98-68808 daginn, 98-68991 kvöld og helgar
mannvera á stofnuninni sem hann
komst helst í samband við. Hún var
svo æðrulaus og skýr, þessi kona,
að hún gat náð sambandi við Stefán
og talað við hann af þeirri skynsemi
sem honum hugnaðist, þó hann
gæti ekki sagt nema já og nei. En
eftir nokkur ár var hún farin.
Við minntumst aldrei á bókasafn-
ið hans við hann, þegar við heimsótt-
um hann lamaðan, ekki nema í eitt
skipti snemma, og þá komu tár í
augu honum. Síðan minntumst við
ekki á það. En við tókum oft með
okkur bókaskrár, ef nýlega hafði
verið bókauppboð, og lásum upphátt
fyrir hann titla bókanna og spurðum
um fágæti, og þá gat hann svarað
,já“ og kinkað kolli eða sagt „nei“
og hrist höfuðið. Og hann var glað-
ur. Þannig var hægt að tala við
hann með spurningum. Það gat tek-
ið langan tíma, ef við vildum vita
hverjir höfðu komið til hans nýlega
eða fundum að hann vildi segja
okkur frá einhveijum, og hann varð
stundum óþolinmóður, þegar við
vorum lengi að geta upp á rétta
nafninu, en harla glaður þegar nafn-
ið var fundið. Á þennan hátt fengum
við að vita, að hálfbróðir hans, Krist-
ján Benediktsson, kom oft í heim-
sókn, stundum kom Kristján Sveins-
son augnlæknir meðan hann lifði,
sömuleiðis Þorsteinn Björnsson
prestur, gamall vinur Stefáns. Fleira
fólk bar á góma, en þegar Stefáni
lá eitthvað sérstakt á hjarta gátu
slík samtöl orðið . strembin og
áreynsla hans mikil og síðan mikill
léttir, þegar hann hafði loks fengið
okkur til að giska rétt á það sem
hann vildi segja.
Seinast þegar' við heimsóttum
hann var hann rúmliggjandi og
langt leiddur. En enn var hugurinn
skýr, þó hann gæti ekki reist höfuð
frá kodda, og þegar við nefndum
skáldið Stein Steinarr færðist bros
yfir þreytt andlit hans. Skömmu síð-
ar lauk jarðneskum ferli þessa sér-
kennilega bókamanns.
Jón Oskar.
ACO
ACO DRAIN frárennsli-
stokkar. eru nauðsynlegir
þar sem vatnselgs er von.
T.d. við bílastœði, bílskýli.
götur, torg, garða, svalir,
vinnuskýli o.fl.
Upplýsingar og ráðgjöf.
^ VATNSVIRKINN HF.
ARMULA21 SIMAR 686455 - 685966
FAX 91-687748
FRÁRENNSLISTOKKAR
HALDA YKKUR
HIRRUM
Enda eru ACO DRAIN
brautryðjendur í fram-
leiðslu steyptra Polymer
frárennslistokka, og
fremstir í heiminum á því
sviði.
moö veislu í
fn rangu rsrýni i n u