Morgunblaðið - 26.05.1992, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MAÍ 1992
Suður-Afríka - lieill
heimur í einu landi
Síðari hluti
eftir Sigrúnu Hall-
dórsdóttur
Drekafjöll
Annar eftirminnilegur áfanga-
staður var í Drekafjöllum í Natal.
Þegar við héldum yfir landamærin
inn í Natal breyttist landslagið. í
stað ávalra ása og lágvaxins gisins
tijágróðurs, komu skógi vaxin fjöll
og dalir, þar er ræktaður nytjaskóg-
ur. Almenna reglan hér er sú að
ef eitt tré er fellt, þá er annað gróð-
ursett. Við íslendingar gætum mik-
ið lært af þeim, þama er lögð
áhersla á að varðveita allan gróður.
Eftir því sem við nálguðumst Drek-
afjöllin, fór að dimma yfir og brátt
var sjóndeildarhringurinn markaður
af fjallahálfhring — hringleikahús-
ið, en himininn leiftraði og lýstist
allur upp af eidingum og þrumum-
ar dundu. Það er alveg ógleyman-
legt.
Vindur létt um veröld fer
votum skvettir tárum.
Himinn settur eldum er
yfir klettabárum.
Drekafjöllin heilsuðu okkur sann-
arlega hraustlega. Hótelið okkar
Drakensberg Sun var inni í miðri
fjallaskálinni og stórfengleg íjöllin
blöstu við umhverfís okkur. Þau em
brún hásléttunnar. Þetta er Zulu-
land. Natal þýðir jól. Vasco da
Gama kom hér um jól á leið sinni
til Indlands og nefndi landið. Við
fórum upp að Kampavínstindi og
stoppuðum á leiðinni í Zuluþorpi.
Þau em sérstök. Þar blandast göm-
ul byggingahefð, Rondavels, sem
em kringlótt leirhús með stráþaki,
og svo hús að vestrænni fyrirmynd,
hróflað upp úr því sem hendi er
næst. Skólabyggingar em áberandi
og fallegustu og stærstu húsin í
þorpunum. Skikar em ræktaðir í
kring um þorpin, virðast vera mið-
aðir við þörf fjölskyldna, því fijó-
samur jarðvegurinn býður upp á
meiri ræktun. Konur vinna mikið,
en karlmenn bara temmilega, því
að samkvæmt aldagömlum hefðum
em þeir veiðimenn, en konu ber að
sinna akuryrkju. Okkur fínnst þetta
kannski vanþróaður lífsmáti, en
þeirra menning er jafngömul okkar
og við emm þess ekki umkomin að
dæma.
Elsti forfaðir manns er Homo
africanus. Búskmenn, frumbyggjar
S-Afríku em hreinir afkomendur
hans, smávaxnir veiðimenn, mjög
harðgerir og mannfælnir og bland-
„Suður-Afríka er stór-
kostlegt land og það er
einlæg ósk mín og von
að þau umbrot sem eru
í landinu leysist á far-
sælan hátt, þannig að
sem flestir fái notið alls
þess sem landið hefur
upp á að bjóða.“
ast ekki öðmm stofnum. Þeir búa
í Kalahari eyðimörkinni í Botswana.
Hottintottar vom í Cape héraði,
vinsamlegir hvítum landnemum og
blönduðust fljótt.
Aðrir þjóðflokkar em aðfluttir.
Þar em stasrstir Zulumenn sem búa
í Natal, Zhosa menn í Transkei og
Ciskei, Zwana í Boputzwana, Pedi
búa í Lebowa, Basoto í Lesotho,
Zonga í Gasangula, Ha Vendhi búa
nyrst við Kmger Park í Venda,
Ndebele búa í Transvaal og Swasi
í Swasilandi sem er konungsdæmi.
Þessir þjóðflokkar eiga hver sinn
sjálfstæða uppmna, sitt mál, sína
siði, menningu og trú.
Til Durban.
Á leiðinni frá Drekafjöllum til
Durban sem er hafnarborg Natal,
ókum við í gegn um Dal hinna
þúsund hæða. Hann líkist helst
Vatnsdalnum með hólana sína í
stækkaðri mynd og með
hitabeltisgróðri. Þar heimsóttum við
Kraalþorp Zulumanna og skoðuðum
Rondavels stráþakshús þeirra. Þau
komu mér á óvart. Þessir kofar em
mjög haganlega hannaðir og allt
hefur ákveðna þýðingu, svo er hægt
að segja um þá að þeir séu stærri
að innan heldur en að utan. T.d.
er eldstæði í miðju kofans, en
enginn reykháfur, reykurinn síast
út í gegnum stráþakið og fælir
burt raoskitóflugur. Svo eru
kofamir háir svo að reykurinn
stígur til lofts og angrar engan.
Mottum til að sofa á er rúllað upp
og þær festar á veggina á daginn,
öll áhöld hafa sinn stað og allt mjög
snyrtilegt og rúmgott. Gólfíð er
blanda af kúaskít og leir og er alveg
eins og steypt. Þetta þorp var svo
algjör andstæða Durban, sem er
stórborg, iðandi af fjörugu mannlífí
og mjög indvérsk.
í Litlu - Karoo.
Annar eftirminnilegur
viðkomustaður var Oudtshoorn í
Litlu-Karoo. Litla-Karoo er háslétta
og þýðir nafnið þyrsta landið. Leiðin
þangað liggur í gegnum Outeniqa
skarð og Schoemanspoort og er
mjög falleg og stórbrotiiy há fjöll,
klettar og þessi lágvaxni gisni
gróður, því landið er mjög þurrt. í
Oudtshoom em 300 strútabúgarðar
og á tímabili vom strútsfjaðrir
aðalútflutningur S-Afríku. Þá ríktu
strútabarónamir og byggðu
fjaðravillur, glæsihallir og kastala
og fór stærð og fjöldi tuma á
húsunum eftir auði eigandans. Við
fræddumst um strútarækt. Strútar
verða elstir 45-55 ára. Við sáum
tvo ellilífeyrisþega, Jack the Ripper
37 ára og Suzy the Stripper 39
ára. Melville leiðsögumaður okkar,
guðfræðingur í sumarvinnu, sagði
okkur að strútur gæti rifíð mann á
hol með einu sparki. Eitt strútsegg
nægir í morgunverð fyrir 15 manns
og maður getur staðið á eggi án
þess að bijóta það, þ.e.a.s. ef
skómir em ekki með pinnahæla.
Að sjálfsögðu borðuðum við
kvöldverð á búgarði,
strútseggjahræm í forrétt og
strútakjöt í aðalrétt, lambakjötið
er nú ljúffengara. Svo söng
þjónustufólkið og kokkarnir fyrir
okkur yfír kaffínu.
Nálægt Oudtshoorn em Kango
hellar. Þar em merki um vem
Búskmanna, því þeir eru frægir
hellamálarar. I hellunum er
stöðugur hiti allt árið, 18 gráður.
Þessir hellar eru alveg stórkostlegir
og ógleymanlegt þegar við virtum
fyrir okkur hin ýmsu tilbrigði
dropasteinsmynda og tónlist
hljómaði um þessar voldugu
hvelfíngar.
Ársúrkoma í Litlu-Karoo er 200
mm. Svona þurrt og heitt loftslag
er kjörið fyrir tóbaksrækt, sem hér
er töluverð, einnig er hér stunduð
krókódílarækt. Krókódílarnir vom
mjög friðsælir að sjá, móktu
letilega, en ef umsjónarmaðurinn
hætti sér inn til þeirra, þá varð öldin
önnur, enda var hann alltaf með
lurk. Ginið á þessum skepnum er
ekkert smáræði og aflið eftir því.
Þrátt fyrir þurrka eru garðar í
Oudtshoom sérstaklega fallegir.
Það var Iíka sérstakt að sjá á beit
hlið við hlið á akri, nautgripi, sauðfé
og strúta. Þeir em víst töluvert
notaðir sem varðhundar, því menn
hætta sér ekki í tæmar á strútum.
Höfðaborg.
Við komum í Lowry’s Pass um
miðjan dag í dumbungi. Þar sér vel
yfír Cape hérað, því að skarðið er
r
Sölutjöld 17. júní 1992 \
í Reykjavík
Þeir, sem óska eftir leyfi til sölu úrtjöldum á þjóðhátíðardaginn
17. júní 1992, vinsamlegast vitjið umsóknareyðublaða
að Fríkirkjuvegi 11, opið kl. 8.20-16.15.
Athygli söluhafa er vakin á því, að þeir þurfa að afla
viðurkenningar Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkursvæðis
á sölutjöldum og leyfi þess til sölu á viðkvæmum neysluvörum.
Umsóknum sé skilað í síðasta lagi
föstudaginn 5. júní kl. 12.00.

Vakin er athygli á því, að öll lausasala
frá tjöldum og á hátíðarsvæðinu
er stranglega bönnuð.
m
J
Götumynd frá Durban: Þrátt fyrir nútímatækni breytast aldagamlar
hefðir ekki og þessi Zulu kona lætur höfuðið bera þyngstu byrðina.
mjög hátt. Þama braust sólin fram
úr skýjunum og fylgdi okkur þar
til við kvöddum Afríku.
Sólarvottur sýnir tryggð
súldp brott að gera.
í Hottintotta heimabyggð
hér er gott að vera.
Jan van Riebeeck kom til Cape
1652 og setti þar upp birgðastöð
fyrir Austur-Ihdíafélagið hollenska,
það er upphafíð að Höfðaborg.
Borðfjallið gnæfír yfír Höfðaborg
og þangað er farið í kláf. Ekið upp
í 400 m hæð og síðan farið í opnum
kláf upp í 1068 m hæð, síðasti hluti
leiðarinnar er upp lóðréttan
klettavegg. Kláfurinn sveiflaðist
aðeins í golunni og okkur var sagt
að við værum heppin, í gær var of
hvasst til að nota hann. Ég horfði
bara einbeitt á hrygginn á
hávöxnum manni fyrir framan mig,
þar til upp var komið. Þarna uppi
er alveg einstakt útsýni. Það var
hægt að ganga alveg fram á brún
snarbreattra hamra og sumir
hugaðir löfðu fram af brúnum og
Umhverfis bók-
menntasköpun
Undan
skilningstrjenu
Egill Egilsson
Umhverfi sköpunar fagurbók-
mennta hér á landi er dálítið sér-
kennilegt. Hér verður farið bláköld-
um hagfræðihöndum um efnahags-
legan hluta þessa máls, og litið á
hvað þarf til framleiðslunnar og
hvað hver ber úr býtum sem eitt-
hvað fram leggur til útkomu eins
alvarlega meints bókmenntaverks.
Og borið saman við skerf hinna sem
að því vinna.
Það sem til þarf er við fljótlega
athugun séð 1) Höfundur. Framlag:
l-2ja ára vinna (oft meira). Eigin-
leikar sem til þarf: Hugkvæmni.
Fórnfýsi. Átök við gátur allífsins.
Samkennd með mannskepnunni.
komnar fyrir að hann hefur valið
sér þetta hlutskipti). Einbeiting,
sem nær alltaf langt út fyrir þann
tíma sem til sjálfrar sköpunarinnar
fer. Innsæi í mannlegt eðli (sem
hlýtur að vera innsta atriði hverrar
listsköpunar), innsæi og athugun
tungumáls, oft ástunduð frá blautu
barnsbeini. ... með það markmið í
huga að nota það fyrir tæki list-
rænnar sköpunar. Athyglisgáfa á
mannlega eiginleika (munið þegar
komna yfírlýsingu að maðurinn sé
innsta inntak hverrar listgreinar og
hvers listaverks). Næmi á sama,
óskilgreinanlegt, en slíkt, að því
verður helst jafnað við að heyrist
grös spretta en ull vaxa á sauðum.
Vilji til að Ieggja fram allt innbú
sálar sinnar, opinbera alla getu
sína, hún skal formlega lögð fram
á borð fjölmiðla, þjóð allrí til ágláps
og ísparks. Tilviljunarkennt og oft
vanhæft mat þar til settra mats-
manna fjölmiðanna (gagnrýnenda).
Ekki nóg með það, heldur er það
hluti leikreglnanna, að höfundur
má ekki veija sig spörkunum, held-
ur er það lagt honum til lasts og
veikleika ef hann ber hönd yfír
höfuð sér. (Sjálfur hefur yfírritaður
orðið íyrir að gagnrýnandi taldi
hann vera að skrifa um síldarsöltun
þegar hann sjálfur og flestir lesend-
ur töldu hann vera að skrifa um
hörku heims gagnvart viðkvæmri
sál (Ummyndað dæmi). Margir aðr-
ir höfundar gætu sagt svipaða
sögu.)
Laun: Gjarna nokkur hundruð
þús. kr. samkvæmt samningum út-
gefenda og Rithöfundasambands
Islands, auk einhverra opinberra
styrkja ef best lætur. Fer eftir hvort
þeir sem settir eru til þess mats
meta hann að verðleikum, sem hlýt-
ur að vera undir hælinn lagt, hveij-
ir sem þeir matsmenn eru. Áætlað
tímakaup til verksins í .heild: 72-‘/4
verkamannalaun.
2) Til þarf útgefanda. Framlag:
Áhættufjármagn í formi launa
ýmiskonar starfsmanna. Tækrii-
þekkingu og viðskiptasambönd. Já-
kvæður vilji til útgáfu fagurbók-
mennta sem ber sig sjaldnast. (Eft-
ir sjónvarps- og myndbandsvæð-
ingu þjóðaririnar verður æ sjaldgæf-
ara að útgáfa slíkra verka sé arð-
bær, nema til komi einhveijar snið-