Morgunblaðið - 28.06.1992, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRUT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. JÚNÍ 1992
ERLENT
INIMLENT
vikuna 20/6-27/6
Kjaradómur
hækkar laun
embættís-
manna um
allt að 30%
Kjaradómur kvað á föstudag upp
úrskurð, þar sem laun æðstu emb-
ættismanna ríkisins voru hækkuð
um allt að 30%. Um er að ræða
kerfisbreytingu á launagreiðslum,
sem kjaradómur ákveður, sem felur
í sér að föst laun eru hækkuð en
ýmsar aukagreiðslur aflagðar.
íslenskir fálkaþjófar
handteknir í Danmörku
Tveir ungir íslendingar voru
handteknír í jámbrautarlest á Jót-
landi síðdegis á laugardaginn með
tvo fálkaunga í bakpoka. Aflífa
varð annan ungann í Danmörku
en hinn var fluttur norður í land á
fimmtudag, en þar ætluðu starfs-
menn Náttúrufræðistofnunar að
reyna að koma honum í eitthvert
fálkahreiður. Ekki er ljóst hvaðan
ungamir voru teknir.
Atlanta flýgur með
friðargæslusveitir
Breiðþota íslenska flugfélagsins
Atlanta hefur að undanfömu flogið
fyrir nígeríska flugfélagið Kabo
með léttvopnaðar friðargæslusveit-
ir á vegum Sameinuðu þjóðanna
til ófriðarsvæða í Líbanon og Júgó-
slavíu. Áformað er að halda þessum
flutningum áfram. Bandarískir
flugmenn fljúga vélinni, en yfir-
flugstjóri, flugfreyjur og flugvirkj-
ar eru íslensk.
N orðanstrekkingur
Alhvít jörð var víða norðanlands
í vikunni og voru fjallvegir á Norð-
urlandi og Vestfjörðum ófærir um
tíma af þeim sökum. Einar Svein-
bjömsson, veðurfræðingur, sagði í
samtali við Morgunblaðið, að kald-
asti loftmassi á norðurhveli jarðar
ERLENT
Stjórnar-
skíptí
í Israel
SIGUR Verkamannaflokksins í
ísrael í kosningunum á þriðjjudag
kom á óvart en í kosningabarátt-
unni bentu allar skoðanakannanir
til, að hann og Likudflokkurinn
nytu svipaðs fylgis. Að vísu var
sigurinn minni en talið var í fyrstu
,og hafa nú
Verkamanna-
flokkur og vinst-
riflokkar 61
þingsæti af 120
en Likudflokkur,
aðrir hægri-
flokkar og trúar-
legu smáflokk-
amir 59. Engu
að síður hefur verið bundinn endi
á valdatímabil Likudflokksins í
15 ár og Yitzhak Shamir forsætis-
ráðherra hefur gefíð í skyn, að
hann ætli að hætta stjórnmálaaf-
skiptum. Nú kemur það, í hlut
Yitzhaks Rabins, leiðtoga Verka-
mannaflokksins, að mynda stjóm
og er búist við, að hún bæti sam-
skiptin við Bandaríkjastjóm og
verði sáttfúsari í viðræðunum við
Palestínumenn og arabaríkin í við-
ræðunum um frið í Miðaustur-
löndum.
Samið um Moldovu
Forsetar Rússlands, Úkraínu,
Moldovu og Rúmeníu hafa gert
með sér samkomulag, sem á að
stuðla að friði í Moldovu en þar
væri yfir landinu. Nokkur dæmi
em um svona kuldakast í júní frá
undanfömum áratugum.
Rússar vilja selja físk
Rússneskir útgerðaraðilar í Múr-
mansk hafa sýnt áhuga á að selja
físk hér á landi. Auk þess vilja
þeir eiga þess kost, að láta gera
við skip sín hér. Áhugi er hjá Rúss-
um að selja hér þorsk, karfa, unn-
inn físk og fískimjöl eða yfírleitt
allt það, sem íslenskir aðilar geta
tekið við.
Skerðingin 4 til 5 milljarðar
Hannes G. Sigurðsson, aðstoðar-
framkvæmdastjóri VSÍ, gerði í vik-
unni grein fyrir spá sinni um skerð-
ingu útflutningstekna vegna minni
þorskkvóta á næsta fískveiðiári.
Hann segir að skerðingin verði lík-
lega um 4,5 milljarðar króna. Veið-
ar á öðmm stofnum muni vega upp
á móti skerðingu þorskkvóta.
íslendingar í 6. sæti í
skákinni
íslenska skáksveitin lenti í 6.
sæti á Ólympíumótinu í skák, sem
lauk í Manila á Filippseyjum á
miðvikudag. Jóhann Hjartarson,
stórmeistari, sagði í samtali við
Morgunblaðið, að þetta væri besti
árangur, sem íslensk skáksveit
hefði nokkum tímann náð, miðað
við styrkleika mótsins. Skáksveit
Rússlands varð í efsta sæti á mót-
inu.
Samdráttur í hópferðum til
íslands
Mikill samdráttur er hjá þeim
ferðaþjónustufyrirtækjum, sem
bjóða upp á hópferðir erlendra ferð-
amanna til íslands, meðal annars
Qallaferðir. Ástæðurnar em taldar
vera breyttar ferðavenjur Evr-
ópubúa og hátt verðlag hér á landi.
Dómur Þorgeiri í hag
Mannréttindadómstóll Evrópu
kvað í vikunni upp dóm, þar sem
komist er að þeirri niðurstöðu að
brotið hafí verið gegn Mannréttind-
asáttmála Evrópu með dómi Hæst-
aréttar yfir Þorgeiri Þorgeirssyni
rithöfundi. Þorgeir var á sínum
tíma dæmdur fyrir meiðyrði í garð
lögreglunnar í Reykjavik og brot á
108. grein hegningarlaganna.
hafa geisað hörð átök með miklu
mannfalli milli slavneskra aðskiln-
aðarsinna í Dnéstr-héraði og
moldovska stjómarhersins. í sam-
komulaginu var kveðið á um taf-
arlaust vopnahlé, að deiluaðilar
drægju sveitir sínar til baka og
Rússar kveddu burt 14. herinn. A
móti mun moldovska þingið taka
stöðu Dnéstr-héraðs til sérstakrar
athugunar.
Árangurslaus friðarfundur
ENGINN árangur varð af fundi,
sem Carrington lávarður, milli-
göngumaður Evrópubandalags-
ins, EB, boðaði til með forsetum
Serbíu, Króatíu og Bosníu-
Herzegovínu. Neitaði Slobodan
Milosevic Serbíuforseti tilmælum
Carringtons um að viðurkenna
sjálfstæði Bosníu og hann tók
ekki í mál, að viðræður hæfust
um framtíð Kosovo-héraðs í Serb-
íu en það er að mestu byggt fólki
af albönsku þjóðemi. Ekkert lát
er á árásum Serba á Sarajevo,
höfuðborg Bosníu, og "ástandið í
borginni skelfilegt. Er óttast, að
farsóttir brjótist út enda er vatns-
laust, holræsakerfið ónýtt og í
hitunum rotna líkin fljótt.
Skógareldar í Noregi
MIKLIR skógareldar hafa geisað
í Noregi að undanfömu og raunar
þeir mestu í sögu landsins. Er
langvarandi þurrkum og hituni
kennt um en einnig aðgæsluieysi
með eld og vindlinga. Er tjoníð
orðið fímm sinnum meira en á
síðasta ári, sem þó var metár, og
sér ekki fyrir endann á ósköpun-
um. Snemma í síðustu viku hafði
bmnnið skógur á 14 ferkm lands
en óttast er, að sú tala eigi eftir
að tvöfaldast áður en lýkur.
Kanadíski hershöfðinginn Lewis MacKenzie, yfirmaður sveita Sameinuðu þjóðanna í Sarajevo,
sést hér í fylgd lífvarða sinn við flugvöllinn í Sarajevo, þar sem vestræn hernaðaríhlutun gæti hafist.
Vestræn ríki undir-
búa íhlutun í Sarajevo
RÁÐAMENN í vestrænum rikj-
um hafa ítrekað útilokað stór-
fellda hemaðaríhlutun í fyrrnm
lýðveldum Júgóslavíu í líkingu
við frelsun Kúveit í Persaflóa-
stríðinu. Hins vegar geta vest-
ræn ríki varla staðið aðgerða-
laus hjá ef ekki tekst fíjótt að
koma mat og hjálpargögnum til
Sarajevo og fólk tekur að falla
niður hundruðum eða þúsundum
saman úr hungri og drepsóttum
í bakgarði Evrópubandalagsins.
Á föstudag var skýrt frá þvi að
Bandaríkjaher væri að undirbúa
stórfelldan flutning á matvælum
og lyfjum til Saijevo, sem biði
aðeins eftir að fá grænt ljós frá
stjórnmálamönnum.
Það er í Bandaríkjunum, sem
heyrst hafa hvað ákveðnastar
raddir um að ekki sé unnt að þola
yfirgang Serba öllu lengur og þar
sem mest er vitað um hvaða
áætlanir um íhlutun liggja á borð-
um ráðamanna.
Bandaríska tímaritið Newsweek
skýrði frá þvi á dögunum að á fundi
í Hvíta húsinu hafi næstæðsti yfír-
maður heraflans lýst því yfír að
varla yrði unnt að koma íbúum
Sarajevo til hjálpar nema með hjálp
bandarísks herliðs, sem myndi
sölsa undir sig flugvöll borgarinnar
og koma í veg fyrir að stórskotalið
Serba gæti skotið niður flugvélar
með hjálpargögn. Hann taldi áætl-
un Sameinuðu þjóðanna um að
senda 1.100 gæsluliða til að gæta
flugvallarins vera allt of máttlausa,
ef hún kæmi þá nokkum tíma til
framkvæmda.
Yfirmenn hers-
ins vilja fyrst
senda skip úr
sjötta flota
Bandaríkjanna
á Miðjarðarhafínu að strönd Júgó-
slavíu og dugi það ekki til að fá
Serba til að hopa frá Sarajevo
muni bandarískt og evrópskt heri-
ið, alls 30-50.000 manns, hertaka
nágrenni flugvallarins og fylgja
bílalestum með matvæli og lyf.
Reyni Serbar á einhvem hátt að
hindra hjálparstarf muni flugvélar
sprengja upp stöðvar þeirra í hæð-
unum f kring um Sarajevo.
Það gæti reynst erfítt fyrir Ge-
orge Bush forseta að fá almenn-
ingsálitið í Bandaríkjunum til að
samþykkja íhlutun í Bosníu, því
hann hefur verið sakaður um að
sinna utanríkismálum of mikið á
meðan efnahagsmálin heima fyrir
séu í ólestri. Á hinn bóginn gæti
stutt og vel heppnuð hemaðaríhlut-
un í þágu mannúðar endurreist
ímynd hans sem helsta leiðtoga
heimsbyggðarinnar og fært honum
aftur eitthvað af þeim vinsældum
sem hann naut í Persaflóastríðinu.
Þá ber þess að gæta að einn harð-
orðasti gagnrýnandi Serbíu-stjóm-
ar og einn helsti hvatamaðurinn
að viðskiptabanni Sameinuðu þjóð-
anna á Serbíu og Svartfjallaland
er jafnframt besti vinur forsetans
og nánasti ráðgjafi, James Baker
utanríkisráðherra.
íhlutun í nafni SÞ, EB,
NATO, eða VES?
„Damóklesar-sverð
hugsanlegrar hemaðaríhlutunar
verður að hanga yfír leiðtogum
Serbíu," sagði Klaus Kinkel,
utanríkisráðherra Þýskalands, fyrir
skömmu. Það hefur hins vegar
nokkuð vafist fyrir mönnum í hvers
nafni slík íhlutun ætti að vera. Þar
blandast inn í umræður um
framtíðarskipan öryggismála í
Evrópu og deilur um hve stórt hlut-
verk NATO og Bandaríkin eigi að
hafa þar.
Evrópubandalagið hefur reynt
að miðla málum og sent eftirlits-
menn til Júgóslavíu, en getur lítið
aðhafst meira. Jacques Delors, for-
seti fram-
kvæmdastjó-
mar Evrópu-
bandalagsins,
sagði fyrir
skömmu að
hemaðaríhlutun í nafni bandalags-
ins í Júgóslavíu væri útilokuð þar
til Maastricht-samkomulagið tæki
gildi, en það kveður meðal annars
á um samvinnu EB-ríkjanna á sviði
utanríkis- og vamarmála.
Vestur-Evrópusambandið (VES)
- vamarsamtök níu Evrópuríkja,
sem hefur fram að þessu varla
verið til nema að nafninu til - stofn-
aði nýlega hersveitir í sínu nafni,
scm væri hægt að senda til átaka-
svæða. ítalir lögðu til við það tæki-
færi að VES undirbyggi hugsan-
legt hafnbann á Serbíu, en Bretar
lögðust gegn því, en þeir hafa ver-
ið tregir við að efla evrópskt vam-
arsamstarf utan ramma NATO og
samvinnu við Bandaríkjamenn.
Þessi ágreiningur kann að
hljóma eins og deilur á brunastað
um hvaða vatnsdælu væri best að
nota, en það fer varla á milli mála
að Atlantshafsbandalagið er sá
aðili sem býr yfir öllum þeim útbún-
aði og mannskap, sem til þarf.
Yfirmaður herafla NATO sagði á
miðvikudag að bandalagið væri vel
búið til hjálparstarfs í Júgóslavíu,
og ætti að vera reiðubúið að láta
til sín taka þar. Þar sem framtíðar-
hlutverk NATO hefur valdið mönn-
um miklum heilabrotum eftir að
Sovétríkin liðu undir lok væri hægt
að senda sveitir frá bandalaginu í
nafni Sameinuðu þjóðanna, þar
sem vesturveldin ráða mestu í Ór-
yggisráðinu og þurfa einungis sam-
þykki eða hlutleysi Rússa og Kín-
verja til aðgerða.
Geta vesturveldin samþykkt
framtíðarskipan Milosevics?
Vestræn ríki þurfa hins vegar
ekki aðeins að hafa áhyggjur af
því hvemig hægt sé að bjarga
300.000 íbúum Sarajevo frá
hungurdauða í herkví Serba, heldur
einnig hvernig framtíðarskipan þau
geta hugsað sér í Júgóslavíu. Það
virðist Ijóst að Slobodan Milosevic,
leiðtogi Serbíu, er reiðubúinn að
viðurkenna Slóveníu og sjálfstætt
ríki Króata, en hyggst búa til stór-
Serbíu úr þeim hlutum Króatíu sem
Serbar ráða og stærstum hluta
Bosníu-Herzegovínu.
Milosevic neitaði á fimmtudag
að viðurkenna sjálfstæði Bosníu,
eins og Sameinuðu þjóðimar og
vestræn ríki hafa gert. Serbar ráða
nú yfír um tveimur þriðju hlutum
Bosníu-Herzegovínu og hafa ein-
beitt sér að því að ná landsvæðum
sem geta tengt Serbíu við byggðir
Serba í Króatíu. Fregnir hafa bo-
rist af því að sums staðar í Bosníu
hafí Króatar og Serbar haft sam-
vinnu við að skipta á milli sín þorp-
um og landsvæðum, þó að víðast
hvar beijist sveitir Króata með
múslimum við Serba.
Því hefur verið haldið fram að
flóttamannavandamálið í Júgóslav-
íu sé ekki bara afleiðing af stríðinu
þar, heldur sé það beinlínis tilgang-
urinn með bardögum og fyölda-
morðum að fá fólk til að flosna upp
svo hægt sé að smala því eins og
sauðfé á milli landsvæða. Ekki er
nokkur leið að draga heilleg landa-
mæri í gegnum hina margflóknu
þjóðamósaík í Júgóslavíu, svo bæði
Serbar og Króatar hafa gerst sekir
um að stökkva fólki á flótta í því
sem þeir kalla „þjóðemislega
hreinsun“.
Byggðir Króata í Bosníu-
Herzegovínu gætu hugsanlega
sameinast Króatíu eins og Serbar
þar sameinuðust móðurríkinu, en
þá er eftir spumingin hvað verður
um tvær milljónir múslima í land-
inu. Þeir óttast að Miiosevic hafí
ekki gert ráð fyrir þeim i kyn-
hreinni stór-Serbíu nema þá í
flóttamannabúðum eða grafreitum.
Nú eru taldar um 1,5 milljón
flóttamanna í Júgóslavíu, sem bíða
eftir frambúðarlausn á deilunum í
landinu. Það er því ekki útilokað
að vestræn ríki geti talið sig knúin
til að skerast í leikinn síðar i mann-
úðarskyni, jafnvel þó að umsátrinu
um Sarajevo létti innan skamms,
með góðu eða illu.
BAKSVIÐ
eftir Huga Ólafsson