Morgunblaðið - 16.08.1992, Side 6

6 FRÉTTIR/INNLEIMT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. AGUST 1992
Fornleifarannsóknum á rústinni að Hofsstöðum í Mývatnssveit lokið
Rústín gætí verið af
óvenjustórum bæ
frá 10. eða 11. öld
RANNSOKNUM á 45 metra langri og 9 metra breiðri rúst á Hofsstöðum í Mývatnssveit er
nú lokið. Við uppgröftinn fundust ekki neinir munir sem benda til heiðins helgihalds og
telur Adolf Friðriksson fornleifafræðingur sem stjórnaði uppgreftrinum að rústin sé naum-
ast af hofi. Hann álitur að Hofsstaðarústin gáeti allt eins verið af óvenju stórum bóndabæ.
Rústin á Hofsstöðum þykir stórmerk og hennar er getið í öllum helstu yfirlitsritum um
sögu og fornleifafræði víkingaaldar. Aldursgreining hefur leitt i ljós að rústin er frá 10.
eða 11. öld. Sex vísindamenn unnu að uppgreftrinum á Hofsstöðum og fundu minjar um
enn eldri byggingar vestan við stóru rústina.
Munnmæli hafa lengi hermt að hof hafí ver-
ið á Hofsstöðum í heiðnum sið en að sögn Adolfs
Friðrikssonar hefur engin óyggjandi staðfesting
á því fundist við rannsóknir þar. Þetta er í þriðja
sinn sem rannsóknir eru gerðar á rústinni á
Hofsstöðum. Fyrst grófu þeir Daniel Bruun og
Finnur Jónsson prófessor þar árið 1908 og kom-
ust að þeirri niðurstöðu að um rústir af hofi
væri að ræða. Á þeim tíma voru ekki til nákvæm-
ar aðferðir til aldursgreiningar á rústunum og
í niðurstöðum sínum tóku þeir Daniel og Finnur
meðal annars mið af lýsingum íslendingasagna
á hofum. Þar er þeim svo lýst að aðalbyggingin
hafi verið stór salur til veisluhalda og út úr
honum minna hús þar sem goðalíkneskjur voru
geymdar. Þessi lýsing kemur heim og saman
við Hofsstaðarústina því að við norðurenda
hennar mótar greinilega fyrir minna afhýsi.
Daniel og Finnur fundu ekki margt gripa við
rannsóknir sínar. Þó komu í ljós naglar, brýni
og vaðsteinar við uppgröftinn árið 1908.
Olav Olsen, núverandi þjóðminjavörður Dana,
reit á sjöunda áratugnum doktorsritgerð um
heiðin hof. I tengslum við þá vinnu stundaði
hann rannsóknir á Hofsstöðum og gróf þá með-
al annars í holu 9 metrum sunnan við aðalrúst-
ina. Holan reyndist vera full af beinum, ösku
og eldsprungnum steinum. Þeir Finnur og Dani-
el álitu á sínum tíma að um væri að ræða' ein-
hvers konar ruslholu en Olav Olsen taldi hana
vera soðholu. Adolf Friðriksson segir að þarna
sé um að ræða holu sem er 6 metrar í þvermál
og því sé fremur ósennilegt að hún hafi verið
hentug til þess að elda fyrir heimamenn ein-
göngu. Þetta var einnig niðurstaða Olavs Olsen
sem lagði í kjölfar rannsókna sinna fram þá
tilgátu að á Isiandi hafi til forna ekki verið
sérstakar hofbyggingar heldur hafi menn komið
saman á stærri bæjum til þess að blóta goðin.
Við rannsóknimar í sumar fundu vísindamenn-
imir soðholu inni í rústunum og reyndist hún
vera í kringum einn metri í þvermál. Segir
Adólf líklegt að sú hola hafí verið notuð við
daglega matseld á bænum.
Adolf Friðriksson segir að við uppgröftinn í
sumar hafi verið lögð mikil áhersla á að greina
aldur rústarinnar. I þeim tilgangi var gerður
27 metra langur skurður þvert yfír norðanverða
tóftina. Þannig fundust yfír rústinni gjóskulög
frá árunum 1104 til 1717, en í rústinni og und-
ir henni fundust gjóskulög frá landnámsöld. Það
er því niðurstaða Adolfs að Hofsstaðarústin sé
frá 10. eða 11. öid.
Adolf segir að það sem hvað mest hafi komið
á óvart við uppgröftinn hafí verið uppgötvun
enn eldri minja um byggingar vestan við tóftina
á Hofsstöðum. Þær minjar voru ekki rannsakað-
ar til hlítar í sumar en þó fundust þar torfvegg-
ir og gólflag.
Rannsóknirnar á Hofsstöðum stóðu í þijár
vikur og vom styrktar af Vísindasjóði og At-
vinnumálasjóði námsmanna. Auk Adolfs unnu
að rannsóknunum þau Mjöll Snæsdóttir forn-
leifafræðingur, Orri Vésteinsson fomleifafræð-
Morgunblaðið/Mjöll Snæsdóttir
Vísindamenn við vinnu í skurði sem graf-
inn var þvert yfir rústina á Hofsstöðum.
ingur, Magnús Sigurgeirsson gjóskulagafræð-
ingur, Garðar Guðmundsson fomvistfræðingur
og Guðmundur Jónsson fornleifafræðinemi.
Fornleifarannsóknir hafa að sögn Guðmundar
Magnússonar þjóðminjavarðar staðið yfír á
þremur öðrum stöðum á landinu í sumar. Þjóð-
minjasafnið hefur veg og vanda af uppgreftri
og rannsóknum á Bessastöðum undir stjórn
Sigurðar Bergsteinssonar fomleifafræðings.
Margrét Hallgrímsdóttir borgarminjavörður
leiðir rannsóknir á klausturbænum í Viðey og
Vilhjálmur Öm Vilhjálmsson fomleifafræðingur
er um það bil að ljúka rannsóknum sínum á
Stöng í Þjórsárdal.
Tillaga þjóðminjavarðar:
Þjóðminjasafn flytji í SS-húsið
o g listaskólar fái hús safnsins
GUÐMUNDUR Magnússon, sett-
ur þjóðminjavörður, hefur farið
þess á leit við Ólaf G. Einarsson
menntamálaráðherra að kannað
verði hvort hægt sé að flytja Þjóð-
minjasafnið í SS-húsið svokallaða
í Laugarnesi. Rætt hefur verið
Gjaldþrot Þykkva-
bæjarkartaflna:
33% af al-
mennum
kröfum
greiddust
SKIPTUM í þrotabúi Þykkvabæj-
arkartaflna hf. er lokið, en fyrir-
tækið varð gjaldþrota í janúar
1990. Forgangskröfur greiddust
að fullu og þriðjungur almennra
krafna greiddist. Tap kröfuhafa
nemur um 15 milljónum króna
að höfuðstóli.
Lýst var 747 þúsund króna for-
gangskröfum og greiddust þær að
fullu. 33%, eða rúmar 7,8 milljónir
króna, greiddust upp í almennar
kröfur sem samþykktar voru tæp-
lega 23,8 milljónir króna.
um að húsið verði notað fyrir
listaháskóla, en Guðmundur telur
vænlegra að listaskólarnir fái
núverandi hús Þjóðminjasafnsins
til umráða. Ólafur G. Einarsson
menntamálaráðherra segir að
ákvörðun verði tekin um nýtingu
SS-hússins'í vikunni.
„Þjóðminjasafnið hefur áhuga á
að fá annað húsnæði vegna þess
að stofnunin getur ekki búið öllu
lengur við núverandi aðstæður.
Jafnvel þótt gert hafí verið við hluta
húsnæðisins er það óviðunandi bæði
í bráð og lengd. Við höfum fyrst
og fremst spurt hvaða aðrir mögu-
leikar séu í stöðunni svo ekki þurfí
að koma til lokun safnsins,“ sagði
Guðmundur Magnússon í samtali
við_ Morgunblaðið.
í tíð fyrrverandi menntamálaráð-
herra var gerð áætlun um endumýj-
un húss Þjóðminjasafnsins við Suð-
urgötu, sem meðal annars gerði ráð
fyrir allstórum viðbyggingum við
húsið. Markmiðið var að tryggja að
húsið hentaði safninu til frambúðar.
Guðmundur Magnússon sagði að
áætlunin rykfélli nú í menntamála-
ráðuneytinu, sem ekki hefði tekið
til hennar afstöðu. „Jafnvel þótt af
úrbótunum yrði væri aðstaða safns-
ins algerlega ófullnægjandi að mínu
mati og mjög óhentug upp á fram-
tíðina. Ég hef !ýst þeirri skoðun
minni bæði við þjóðminjaráð og
menntamálaráðherra," sagði Guð-
muridur. „Húsnæði safnsins er að-
eins til fárra ára og auk þess er
aðkoma að safninu ómöguleg, ef þar
á að vera hægt að koma við ferða-
þjónustu."
Ríkið keypti SS-húsið í fyrravor
og var þá rætt um að listaháskóli,
sem lagt hefur verið fram frumvarp
á Alþingi um að stofna, yrði þar til
húsa. Myndlista- og handíðaskólinn
og Nemendaleikhúsið hafa þegar
áformað að flytja í húsið. Guðmund-
ur Magnússon sagði að um leið og
hann hefði beðið um að kannað yrði
hvort Þjóðminjasafnið gæti fengið
húsið, hefði hann lagt áherzlu á að
húsnæðisvandi listaskólanna yrði
leystur. „Hugsanlega myndu lista-
skólar frekar geta nýtt húsnæði
Þjóðminjasafnsins. Það væri að
mörgu leyti hagkvæmur kostur.
Þeir gætu þannig nýtt sér stjórn-
sýslu Háskólans, bókabúðir, stúd-
entagarða, Þjóðarbókhlöðu og ein-
staka námskeið, sem hægt væri að
tengja listaskólunum í öðrum bygg-
ingum Háskólans," sagði Guðmund-
ur.
Hann sagði að SS-húsið væri
nógu virðulegt hús fyrir Þjóðminja-
safnið og gæti hentað safninu afar
vel. Möguleikar gæfust á fleiri
byggingum í framtíðinni og nóg
pláss væri utan húss fyrir tií dæmis
tækni- og sjóminjasöfn Þjóðminja-
safnsins, sem nú væru hýst að
mestu í geymsium.
Ólafur G. Einarsson menntamála-
ráðherra átti síðastliðinn föstudag
fund með Bjarna Daníelssyni, skóla-
stjóra Myndlista- og handíðaskól-
ans, þar sern þeir ræddu framtíð
SS-hússins. Ólafur sagði í samtali
við Morgunblaðið að þeir hefðu kom-
ið sér saman um að segja ekki frá
því, sem rætt hefði verið á fund-
inum. Hann sagði hins vegar að
ákvörðunar um framtíðarnýtingu
hússins væri að vænta nú í vikunni.
Samkvæmt venju mun þingheimur
hlýða á guðsþjónustu í Dómkirkjunni
sem hefst kl. 13.30. Þar mun predika
séra Árni Bergur Sigurbjömsson
sóknarprestur í Ásprestakalli í
Reykjavíkurprófastsdæmi eystra.
Áuk Vigdísar Finnbogadóttur for-
seta og séra Bolla Gústavssonar
vígslubiskups og alþingismanna
verða viðstaddir ýmsir æðstu emb-
ættismenn þjóðarinnar, fulltrúar er-
lendra ríkja og margt af starfsliði
Alþingis.
Að lokinni guðsþjónustu munu
þingmenn ganga til fundar í Alþing-
ishúsinu. Þar mun forseti lýðveldisins
ávarpa þingheim og setja 116. lög-
gjafarþingið. Samtímis lýkur 115.
löggjafarþinginu sem frestað var í
vor. Eftir að forseti hefur sett þingið
mun hún kalla til fundarstjórnar ald-
ursforseta þingsins, Matthías
Bjarnason fyrsta þingmann Vest-
fjarða. Fundarstjóri mun bjóða þing-
menn og starfsmenn Alþingis vel-
komna til starfa og óska þeim allra
heilla í verkum sínum. Síðan verður
þessum fyrsta þingfundi frestað til
Hoogovens
tapar 1,6
milljörðum
HOLLENZKI málmframleiðand-
inn Hoogovens, eitt fyrirtækið í
Atlantsáls-hópnum, tapaði 49
milljónum gyllina, eða um 1,6
miiljörðum íslenzkra króna, á
fyrri helmingi ársins. Verð á áli
og stáli, helztu framleiðsluvörum
fyrirtækisins, er lágt og eftir-
spurn litil. Þetta kemur fram í
bandaríska blaðinu Wall Street
Journal.
Þrátt fyrir aukahagnað vegna
sölu eigna fyrir tíu milljónir gyllina
og skattafrádrátt að upphæð 37
milljónir gyllina, gekk rekstur fyrir-
tækisins mjög illa fyrri helming
ársins. Á sama tíma í fyrra var
hagnaður Hoogovens 55 milljónir
gyllina eða tæplega 1,8 milljarðar
króna.
Wall Street Journal vitnar í tals-
mann fyrirtækisins, sem segir að
allt stefni í svipaða rekstrarafkomu
á seinni helmingi ársins. Forsvars-
menn Hoogovens sjá engin bata-
merki á stál- og álmörkuðum í
Evrópu, en álverð hefur hrunið
vegna gífurlegs framboðs á ódýru
áli frá Rússlandi og öðrum Austur-
Evrópulöndum.
Hoogovens, bandaríska fyrirtæk-
ið Alumax og sænska fyrirtækið
Grángers standa að Atlantsáls-
hópnum, sem áformar byggingu
álvers á Keilisnesi. Framkvæmdum
við álverksmiðjuna hefur verið sleg-
ið á frest vegna slæms ástands á
álmörkuðum og versnandi afkomu
fyrirtækjanna.
-----»-♦ ♦----
Þorlákshöfn:
Brotist inn
í heilsu-
gæslustöðina
BROTIST var inn í heilsugæslu-
stöðina í Þorlákshöfn aðfaranótt
föstudags.
Lögreglan á Selfossi segir að
nokkru magni af margs konar lyfj-
um hafi verið stolið og biður hún
fólk, sem gefið geti upplýsingar
um mannaferðir um kvöldið eða
nóttina, að hafa samband við sig.
Innbrotsmennirnir ollu töluverðum
skemmdum í heilsugæslustöðinni.
næsta dags, þriðjudags.
Á þriðjudaginn verða forseti og
varaforsetar þingsins kosnir og hlut-
að um sæti í þingsal. Ennfremur á
samkvæmt þingsköpum að kjósa í
fastanefndir þingsins. Á miðvikudag-
inn er gert ráð fyrir að fyrsta um-
ræða um samninginn um evrópskt
efnahagssvæði, EES, hefjist.
Samkvæmt samkomulagi sem gert
var milli forystumanna stjórnmála-
flokkanna 8. maí um þingmeðferð
EES-samningsins var samkomudegi
þingsins flýtt til 17. ágúst. En reglu-
legur samkomudagur Alþingis er 1.
október. Samkomulagið tilgreinir
einnig að stefnt skuli að því að sem
flest lagafrumvörp tengd EES fái
afgreiðslu fyrir lok september. Sam-
komulagið gerir einnig ráð fyrir því
að stefnt skuli að þinghléi síðari hluta
septembermánaðar en stefnuræða
forsætisráðherra og framlagning
fjárlagafrumvarpsins verði á hefð-
bundnum tíma. Því er fyrirhugað í
starfsáætlun Alþingis þinghlé frá 19.
september til 6. október.
Forseti setur Alþingi
íslendinga á mánudag
VIGDÍS Finnbogadóttir, forseti íslands, setur á mánudaginn Alþingi
Islendinga, 116. löggjafarþing. Reglulegur setningardagur Alþingis er
1. október en samkomulag var gert í vor um að flýta þingsetningu
vegna afgreiðslu EES-samningsins.

í
t
I
>
&
\
\
1