Morgunblaðið - 16.08.1992, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. ÁGÚST 1992
SJAVARUTVEGUR Á SVEITINNI
Hvað finnst beim um bæjarútgerðir?
Sighvatur Bjarnason fram-
kvaemdastjóri Vinnslustöóvar-
innar hf. i Vestmannaeyjum:
Á von á 200 milljóna
kr. hagræðingu árlega
„VESTMANNAEYJARBÆR hef-
ur hingað til ekki þurft að koma
inn í sjávarútvegsfyrirtækin í
Eyjum og verður vonandi aldr-
ei,“ segir Sighvatur Bjarnason,
framkvæmdastjóri Vinnslustöðv-
arinnar hf. Nýja Vinnslustöðin
er orðin til úr samruna sex fyrir-
tækja. Auk þess hafa Hraðfrysti-
stöðin og Isfélagið sameinast í
eitt fyrirtæki.
Sighvatur
Bjarnason
Hagræðingiri
hjá okkur
er fyrst og
fremst fólgin í
fækkun skipa.
Við eigum nú sjö
skip í stað tíu
áður til þess að
veiða 10 þúsund
tonna þorsk-
ígildiskvóta.
Þannig lækkar
kostnaðurinn per kg við að ná fisk-
inum úr sjónum sem vonandi gerir
það að verkum að fleiri krónur
koma í kassann svo hægt verði að
greiða, niður þær skuldir. Við höfum
jafnframt fækkað mjög í yfirstjórn
fyrirtækisins. Þar náum við fram
ákveðinni hagræðingu. í þriðja lagi
höfum við sameinað öll véla- og
netaverkstæði - í eitt. Ég áætla að
með þessum skrefum, sem stigin
hafa verið, megi spara 100-120
milljónir króna á ári. Ekki er gott
að segja á þessari stundu hver ha-
græðingin verður út úr sameining-
unni, en við búumst a.m.k. við 200
milljóna króna hagræðingu á ári
sem gera mun það að verkum að
hægt verður að reka fyrirtækið á
núili, að minnsta kosti,“ segir Sig-
hvatur.
Brynjólfur Bjarnason forstjóri
Granda hf
Bæjarútgerdir
ekki til bóta
„ Almennt er ég þeirrar skoð-
unar að aukin þátttaka sveitar-
sljórna í atvinnurekstri sé ekki
til bóta. Það hefur sýnt sig í sög-
unni að pólitískt reknar stjórnir
atvinnufyrirtækja hefur ekki
skilað þeim árangri, sem ætlast
má af fyrirtækjum í rekstri,"
segir Brynjólfur Bjarnason, for-
stjóri Granda.
Brynjólfur
segir að
ekki sé hægt að
setja jafnaðar-
merki milli
hæfni manna til
þess að stjórna
fyrirtækjum og
þess að sitja í
sveitarstjórnum.
Óæskilegt væri
að blanda þessu
Brynjólfur
Bjarnason
tvennu saman og segist hann óttast
þá þróun, sem nú virtist ríkjandi.
Bæjarútgerð Reykjavíkur var
útgerð og fiskvinnsla algjörlega í
eigu Reykjavíkurborgar og undir
stjórn skipaðs útgerðarráðs. Þegar
BUR og ísbjörninn hf. sameinuðust
í Granda árið 1985, átti borgin 78%
hlutafjár í hinu nýja fyrirtæki.
Þremur árum síðar ákvað borgin
að selja hlut sinn í Granda. Kaup-
endur voru Hvalur, Hampiðjan,
Sjóvá-Almennar og Venus og árið
1989 fór Grandi á almennan hluta-
bréfamarkað. Árið 1990 átti sér svo
stað önnur sameining milli Granda
og Hraðfrystistöðvarinnar í Reykja-
vík. _
„Ég álít að sameiningarnar, sem
standa að baki Granda hf., hafi
sýnt að það sem aðferð við að efla
fyrirtækið hafi gefið góða raun. En
sameining er ekki neitt einfalt mál.
Sameiningar eiga helst að eiga sér
stað þegar fyrirtækin eru sæmilega
öflug, en ekki þegar fyrirtækin eru
komin með neikvætt eigið fé. Það
hefur verið hálfgerð lenska hér að
undanförnu að menn halda að tvö
fyrirtæki með neikvætt eigið fé
geti allt í einu sýnt fram á plúsrekst-
ur við það eitt að sameinast. Mjög
mikilvægt er að þau fyrirtæki, sem
hyggja á sameiningu, séu sæmilega
öflug.
Sameining fyrirtækjanna hefur
sparað tugi milljóna í gegnum árin.
En eðlilega hafa uppsagnir fylgt í
kjölfarið. Þær eru hluti af hagræð-
ingunni. Þetta er allt hluti af því
að vera í samkeppni með afurðir
við erlenda keppinauta. Við liggjum
vissulega enn með óseldar fasteign-
ir og eigum alls ekki von á því að
geta selt þær í þessari tíð, sem nú
er. Það staðfestir það sem margir
hafa haldið fram að umframaf-
kastagetan í fiskvinnslunni er til
staðar. Það kostar sitt að eiga hús-
næði, sem er ónotað. Umframaf-
kastageta er og verður ekkert ann-
að en kostnaður og gerir okkur þar
af leiðandi ekki eins samkeppnis-
hæfa,“ segir Brynjólfur.
Pétur Reimarsson fram-
kvaemdastjóri Árwess hf,
Menn gera
betta í neyð
„Mér finnst ekki eðlilegt að
sveitarfélögin séu að leggja
skattpeningana í atvinnurekstur
og ekki réttlátt að ætlast til þess
af þeim. Mér finnst það einfald-
lega ekki vera þeirra hlutverk.
Hlutverk sveitarfélaganna er að
sjá til þess að félagsleg þjónusta
sé í þokkalegu horfi. Atvinnulífið
á að standa undir sér sjálft. Hins-
vegar skilur maður það alveg að
menn gera þetta í neyð,“ segir
Pétur Reimarsson, framkvæmda-
stjóri Arness hf., sem sameinað
var um sl. áramót upp úr Hrað-
frystihúsi Stokkseyrar og Glett-
ingi í Þorlákshöfn.
Til skamms
tíma átti
Stokkseyrar-
hreppur mikinn
meirihluta í
Hraðfrystihúsi
Stokkseyrar hf.
I rekstrarerfið-
leikunum 1987
o g 1988 lagði
Hlutaljársjóður
170 milljónir kr.
Pétur
Reimarsson
í fyrirtækið sem gerði það að verk-
um að eignarhlutfall hreppsins datt
niður. Nú, eftir
sameininguna,
er Hlutaíjársjóð-
ur stærsti hlut-
hafinn, á 22% í
Árnesi. Stokks-
eyrarhreppur jók
ekkert við hlut-
afé sitt við sam-
eininguna. Eign-
arhlutdeild
hreppsins nemur
Guðmundur
Hermannsson
2,6% sem svarar til 5,4 milljóna.
Aftur á móti keypti Ölfushreppur
hlutabréf í Árnesi fyrir tíu milljónir
á genginu 1,85. Eignarhlutdeild
hans er því 2,1% sem svarar til 5,4
milljóna að nafnvirði. Auk þess hef-
ur Olfushreppur ákveðið að kaupa
hlutabréf í Meitlinum fyrir 60 millj-
ónir á árinu, en stjórn Meitilsins
ákvað um sl. áramót að auka hlut-
afé um 130 milljónir. Heildartekjur
Ölfushrepps á sl. ári voru um 160
milljónir. „Þetta væri ekki hægt ef
staða sveitarfélagsins væri ekki í
þokkalegu standi," segir Guðmund-
ur Hermannsson, sveitastjóri.
„Ég held að sá sparnaður, sem
menn telja að muni nást með sam-
einingu fyrirtækja, komi til með að
skipta tugum milljóna á ársgrund-
velli,“ segir Pétur. Árnes gerir út
sex 100 til 200 tonna báta og á
auk þess togarann Jón Gíslason,
sem að undanförnu hefur verið á
leigu úti við Kanada. „Erfiðleiki
þessara ■ fyrirtækja var fyrst og
fremst hráefnisskortur frá því seint
á haustin og fram í febrúar áður
en vetrarvertíð hófst. Lykilatriðið
er að geta haldið snúningi allt árið.
Hvað það snertir bindum við miklar
vonir við togarann okkar sem við
fáum heim frá Kanada í septem-
ber,“ segir Pétur Reimarsson.
Sturlaugur Þorsteinsson
baeiarstjóri ó Höfn:
Malió snýst ekki
einn sinni um pólitík
„Mér finnst það vera skref
aftur á bak að sveitarsjóðirnir
þurfi að koma með fé inn í at-
vinnureksturinn til að halda hon-
um gangandi. Það leikur enginn
vafi á því að hlutverk þeirra er
allt annað. Um það eru allir sam-
mála, hvar svo sem í flokki þeir
annars standa. Þetta er ekki einu
sinni spurning um pólitík," segir
Sturlaugur Þorsteinsson, bæjar-
stjóri á Höfn.
Qæiarstióm
hefur
ákveðið að
leggja um 100
milljónir á árinu
í hlutabréfakaup
í Borgey hf., sem
er rúmur helm-
ingur af skatt-
tekjum bæjarins
í ár. En nú er
unnið að því að
flytja allan sjáv-
Sturlaugur
Þorsteinsson
arútveg KASK yfir í Borgey. Kaup-
félagið mun þó eiga sinn hlut í fyrir-
tækinu. Ekki er Ijóst hver eignarað-
ild bæjarins verður eftir sameining-
una, þar sem unnið er að því þessa
dagana að meta eignir. Ekki er
heldur Ijóst á hvaða gengi bærinn
kaupir bréfín. „Persónulega tel ég
það vera slæmt mál að sveitarsjóð-
irnir þurfi að leggja fé í atvinnu-
reksturinn. Þetta er hinsvegar stað-
reynd, sem við verðum að horfast
í augu við, ef til vill vegna þess að
það er eitthvað vitlaust gefið í þjóð-
félaginu. Það er hreinlega eitthvað
að í efnahagslegri uppbyggingu
þessa lands,“ segir Sturlaugur.
Ólafur Kristjánsson
bæjarstjóri i Bolungarvik:
Eðlileg rekstrarskil-
yröi ekki fyrir hendi
„Stofnanir, sjóðir og viðskipta-
bankar sjávarútvegsins veita nú
orðið ekki fyrirgreiðslu nema
gegn bæjarábyrgðum. Hjá okkur
var þetta óþekkt fyrirbæri fram
til ársins 1988, en síðan þá hefur
bærinn lagt fram 160 milljónir í
formi ábyrgða og hlutabréfa-
kaupa. Eflaust má leita skýring-
anna í því að sjávarútveginum
hefur ekki verið búin þau rekstr-
arskilyrði, sem eðlileg mega
telja. Við viljum meina það að
verslun og iðnaður hafi notið
þess að búa við óréttláta gengis-
skráningu sem hefur verið sjáv-
arútveginum óhagstæð,“ segir
Ólafur Kristjánsson, bajarstjóri
í Bolungarvík.
|Jolungarvík-
Ólafitr
Kristjánsson
urbær
keypti í fyrravet-
ur meirihlutann
í útgerðarfélag-
inu Græði hf.
ásamt Verka-
lýðs- og sjó-
mannafélagi
Bolungarvíkur,
en kauptilboð
hafði borist í 200
tonna bát fyrirtækisins, Flosa ÍS,
og hefðu Bolvíkingar þurft að sjá
á eftir 700 tonna þorskkvóta úr
byggðarlaginu ef bærinn hefði ekki
gengið inn í tilboðið. Bærinn setti
í fyrirtækið 43 milljónir króna, en
þess má geta að skatttekjur bæjar-
ins í ár nema um 137 milljónum
króna. „Við gátum ekki horft fram
á það að atvinnulífið missti af þess-
um afla. Þegar hluturinn var keypt-
ur var ljóst af hálfu bæjaryfirvalda
að hér væri um tímabundna ráðstöf-
un að ræða. Bærinn myndi síðan
reyna að selja hlutabréfin innan
bæjarins eins fljótt og hægt væri.
Ég held að bæjarfulltrúar séu allir
sammála um að það sé mjög óæski-
legt að bæjarfélagið sé í atvinnu-
rekstrinum. Sveitarfélagið hefur
einfaldlega verið þvingað til þátt-
töku.“
Mörg dæmi eru um að sveitarfé-
lög fái lán hjá Byggðastofnun sem
þau síðan kaupa hlutabréf fyrir í
fyrirtækjum í heimabyggð. En að-
eins eitt dæmi er um að sveitarfélög
hafi fengið lán, sem það síðan hefur
endurlánað fyrirtæki, en fyrr á
þessu ári lánaði Byggðastofnun
Bolungarvíkurbæ 50 milljónir kr.
sem bærinn síðan endurlánaði Ein-
ari Guðfinnssyni hf. Að sögn Guð-
mundar Malmquist lá Ijóst fyrir að
fyrirtækið hefði ekki upp á eigin
spýtur fengið fyrirgreiðslu. Því hafi
sveitarfélagið orðið að taka lánið.
„Við gátum ekki neitað þessu stóra
fyrirtæki sem Einar Guðfinnsson
hf. er um aðstoð því það hefði haft
ófyrirséðar afleiðingar í för með
sér. Ef atvinnulífið gengur ekki, þá
er ekkert annað fyrir okkur að gera
en að panta eina blokk hjá Davíð
í Reykjavík og biðja sömuleiðis um
farseðla,“ segir Ólafur.
Miðað við að veidd yrðu 150
þúsund tonn af þorski á næsta ári,
eins og Alþjóðahafrannsóknaráðið
lagði til, yrði tekjutap Reykjavíkur-
borgar vegna útsvars og aðstöðu-
gjalds á hvern íbúa 113 krónur.
Súðavík yrði á hinn bóginn af 14
þúsundum króna á hvern íbúa og
Bolungarvík af 4.800 kr. „Ég tel
að það verði að meta sérstöðu Vest-
firðinga í tengslum við niðurskurð
á þorskveiðum. Ljóst er að við yrð-
um mjög illa úti ef niðurskurðurinn
kæmi flatur niður. Þjóðarbúið allt
verður að bera það áfall, sem fylg-
ir samdrætti í þorskveiðum og því
verður að jafna skerðinguna eftir
því hver grunnatvinnugrein hvers
byggðarlags er fyrir sig. Ef ekkert
verður að gert af hálfu stjórnvalda,
óttast ég að mörg byggðarlög, sem
hyggja á sjávarútvcgi, séu í miklum
þrengingum," segir Ólafur.
Gisli Gislason bæjarstjóri
á Akranesi:
Viljum vera lausir
úr atvinnurekstri
„Meginstefna bæjaryfirvalda
er sú að veralausir úr atvinnu-
rekstrinum. Eg held að allir séu
sammála um að það sé algert
neyðarbrauð að þurfa að hafa
einhver afskipti af honum og al-
mennt eru sveitarstjórnarmenn
mjög tregir til þess,“ segir Gísli
Gíslason, bæjarsljóri á Akranesi.
Hitt er annað
að vara-
stefnan hefur
verið sú að að-
stoða fyrirtækin
með það að
markmiði að
losna sem fyrst
út aftur. Þannig
hefur bærinn
ekki verið að
kaupa varanlega
Gísli
Gíslason
hluti í fyrirtækjum, enda hefur hann
handfylli af verkefnum sjálfur. At-
vinnureksturinn á að vera í höndum
þeirra, sem hafa tíma, vilja og getu
til þess að sinna honum vel.“ Bær-
inn á ekkert í öflugasta sjávarút-
vegsfyrirtækinu á Akranesi, H.B. &
Co. Aftur á móti á bærinn 41,34 í
Haferninum. Árið 1988 lagði bær-
inn 22 milljónir að nafnvirði í kaup
á hlutabréfum í Hafeminum og svo
aftur 50 milljónir 1991. „Við vildum
með því reyna að skjóta styrkari
stoðum undir rekstur fyrirtækis og
þar með atvinnulífið, enda skiptir
100 manna vinnustaður töluvert
miklu fyrir staðinn. Við höfðum í
rauyi engra annarra kosta völ.
Á aðalfundi Hafarnarins ekki
alls fyrir löngu var ákveðið að auka
hlutafé um 200 milljónir króna og
kæmu um 80 milljónir kr. í hlut
bæjarsjóðs ef farið yrði eftir eignar-
aðild. „Ég reikna með að bærinn
verði með einhveija hlutafjáraukn-
ingu, en svo há upphæð er ekki á
borðinu. Fyrst viljum við heyra í
öðrum hluthöfum auk þess sem ég
reikna með að menn vilji sjá hvern-
ig fiskveiðiheimildarnar koma til
með að líta út áður en ákvörðun
verður tekin.“
i
c
<
c
i
I
i