Morgunblaðið - 08.11.1992, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. NÓVEMBER 1992
Sagan segir að lygin geri menn langnefjaða.
SPILAÐ Á
KERFIÐ
24 vinna að skattrannsóknum
Þá hefur ríkisskattstjóri beitt sér
fyrir sérstakri skráningu svokall-
aðra vsk-bíla, sem brögð eru að að
einstaklingar kaupi í gegnum fyrir-
tæki til að fá endurgreiddan virðis-
aukaskatt af en eru til einkanota.
„Þessi svik eru talin nokkuð algeng
en könnun á þeim, sem fram fór
seinni hluta sumars reyndist erfið,“
segir Guðmundur Guðbjarnarson,
skattrannsóknarsjóri. „Menn vildu
ekki viðurkenna að þeir notuðu bíl-
ana í einkaerindum og þá gripum
við til þess ráðs að fara á samkomu-
staði og skrá þá bíla sem þar voru.
Þannig kom í ljós fjöldi slíkra bíla.
Eftir áramót munu vsk-bílar fá sér-
stakar númeraplötur, sem auðveld-
ar eftirlit, auk þess sem almenning-
ur sér hvers kyns er,“ segir Guð-
mundur. 24 stöðugildi eru við rann-
sóknardeild ríkisskattsjóra og vinna
starfsmenn þar að rannsóknum og
eftirliti.
Þegar fólk er staðið að skattsvik-
um, eru viðbrögðin ákaflega misjöfn
og ekki eru allir iðrandi syndarar.
„Hvers vegna takið þið mig, en
ekki skattsvikarana," er algengt
svar. Ásgeir Heimir segir starfs-
menn skattsins oft ekki vita hvað
liggi að baki skattsvikum en í staffi
sínu hafí hann rekist á ástæður
allt frá klaufaskap og slóðaskap,
upp í það að menn hafi verið að
prófa hversu langt þeir kæmust og
þá sem séu einfaldlega bífræfnir
svikahrappar. Ásgeir segir ómögu-
legt að segja til um umfang skatt-
svika en te.lur að þau fari vaxandi
í versnandi árferði.
Komist upp um skattsvikara eru
þeir krafðir greiðslu eða endur-
greiðslu á því sem þeir hafa svikið
undan skatti. Málum er vísað til
yfirskattanefndar, til skattsektar-
meðferðar og þau alvarlegri eru
kærð til opinberra aðila.
Sektin nemur yfirleitt svipaði upp-
hæð og þeirri sem svikin var undan
skatti.
Rannsókn á skattsvikum
Verið er að skipta í nefnd á veg-
um fjármálaráðherra, sem kanna á
umfang svartar atvinnustarfsemi. í
henni munu eiga sæti fulltrúar op-
innberra starfsmanna, aðila vinnu-
markaðarins og ijármálaráðuneyt-
isins. Síðasta úttekt sem gerð var
á umfangi slíkrar atvinnustarfsemi,
var framkvæmd á árunum 1984-
1985. Niðurstaða starfshópsins sem
vann að úttektinni, var sú að um-
fang dulinnar starfsemi hér á landi
gæti verið á bilinu 5-7%. Ef miðað
væri við 6% væri upphæðin fram-
reiknuð til ársins 1991, 23 milljarð-
ar. Þetta kom fram í svari fjármála-
ráðherra á Alþingi í mars sl. er
hann svaraði fyrirspurn um svarta
atvinnustarfsemi.
Mestar líkur voru taldar fyrir
dulinni starfsemi og skattsvikum í
byggingastarfsemi, i persónulegri
þjónustustarfsemi eins og t.d. bíla-
þjónustugreinum, gúmmíviðgerð-
um, hárgreiðslu- og snyrtiþjónustu
og loks í iðnaði, verslun, veitinga-
og hótelrekstri. Engin leið var talin
að áætla söluskattsvik. Nú er kom-
inn á virðisaukaskattur og sagði
fjármálaráðherra í svari sínu að það
ætti að vera auðveldara að rekja
hann. En þar sem hann væri undan-
þægur að hluta, gerði það yfirvöld-
um allt eftirlit erfiðara.
Meðal ástæðna skattsvika taldi
starfshópurinn vera tvíbenta skatt-
vitund almennings, sem yrði óljós-
ari eftir því sem einstök skattaleg
ívilnunarákvæði einstakra hópa ykj-
ust og skattaeftirlit versnaði. Þá
var einnig nefnt hátt skatthlutfall
og flókið skattkerfi.
Snorri Olsen, deildarstjóri í Fjár-
málaráðuneytinu telur mestu skipta
að skattkerfið sé einfalt, skilvirkt
og réttlátt. „Ef fólk greiðir skattana
sína samviskusamlega og sér svo
að náunginn í næsta húsi sleppur,
er hætt við því að því finnist það
ekki eins slæmt að svindla á skatt-
kerfínu, fyrst allir aðrir geri það.
Því er mjög mikilvægt að skattaeft-
irlit sé skilvirkt og að fólk geri sér
grein fyrir því að þeir sem náist,
fái viðeigandi refsingu. Gallinn í
kerfinu er sá að refsing er ekki
nógu þung. Það er ekki nóg að
menn endurgreiði þá skatta sem
þeim stálu undan, því slíkt getur
hvatt menn til að reyna svik, þar
sem þeir telji að í versta falli verði
þeir að greiða það sem þeím beri.
Refsingin þarf að vera það þung
að fólk íhugi það ekki í alvöru að
svíkja undan skatti."
Tveggja barna tnóðir í sambúð
MEÐ VONDA SAMVISKU
„ÞAÐ VORU fyrst og fremst dagvistarmál sem
ráku mig út í þetta,“ segir tveggja barna móðir í
sambúð, sem sleit samvistum við mann sinn á pagp-
írpum og var skráð einstæð móðir í nokkur ár. „Eg
vildi fara í nám en vegna útlánareglna LÍN og
dagvistunarmála leit út fyrir að ég fengi lítil sem
engin lán og ekki dagvistun á dagheimili. Við vor-
um að borga af íbúð sem við höfðum keypt og
hefðum ekki getað staðið við skuldbindingar okkar
ef við hefðum ekki gripið til þess óyndisúrræðis
að „slíta samvistum“.“
egar þetta var, átti sambýiisfólkið eitt barn, sem
var hjá dagmömmu. Og það var hún sem benti
konunni á þann möguleika að skrá sig einstæða. „Mér
fannst þetta mjög óþægilegt og fyrstu dagana var ég
svo viss um að einhver kæmi frá hinu opinbera að kanna
sannleiksgildi þessara sambúðarslita, að ég faldi skó
mannsins míns, ef bankað yrði upp á hjá okkur. Þrátt
fyrir að ég væri með vonda samvisku, fannst mér þetta
vera réttur minn, þar sem þetta var eina leið mfn til
að komast í nám.“
Með því að vera orðin einstæð móðir, fékk konan
námslán, mæðralaun og barnabætur. „Eg kunni því
ekki vel að fá barnabæturnar, ég var ekki að þessu til
að fá þær. En ég varð að ganga alla leið, ég gat ekki
skráð mig einstæða hjá Lánasjóðnum en í sambúð hjá
skattinum. Með því að skrá mig ranglega voru tekjur
mínar svipaðar og þegar ég var í vinnu.“
Móðirin segir dagvistarmálin hins vegar hafa tekið
lengri tíma að leysast. Þrátt fyrir að vera einstæður
námsmaður beið hún í eitt og hálft ár eftir plássi á
dagheimili. „Eg kunni ekki við að rífast til að koma
barninu inn af ótta við að það kæmist upp um okkur.
En þegar barnið fékk loks inni gerði ég mér grein fyr-
ir því hversu mikil forréttindi það eru ef börnin komast
á dagheimili. Mér finnst skammarlegt að allir eigi ekki
þess kost að senda börn sín á dagheimili."
Þann tíma sem kerfið taldi sambýlisfólkið hafa slitið
samvistum var engin athugasemd gerð við skráninguna.
Ekki einu sinni þegar þau eignuðust sitt annað barn,
Heimilisfaðirinn er fluttur en býr samt hér.
sem fæddist allnokkru eftir að móðirin skráði sig ein-
stæða.
Skammur tími leið frá því að konan lauk námi þar
til að hún pg sambýlismaður hennar skráðu sig aftur í
sambúð. „Ég hef sjaldan orðið eins glöð á ævinni og
þegar ég hafði loks efni á því að vera í sambúð og gat
hætt þessum feluleik. Ég sé ekki eftir því að hafa gert
þetta þó að ég myndi ekki þora það aftur vegna þess
herta eftirlits sem heilbrigðisráðherra boðar. Ég vona
bara að það verði til þess að þeir sem ráða geri sér
greinxfyrir ástandinu og geri einhveijar. úrbætur. Kerfið
eins og það er núna er fjandsamlegt fjölskyldunni."
SVIK OG PRETTIR
NÁMSLÁH
■ UNGUR háskólanemi bjó heima hjá
foreldrum í fríu fæði og húsnæði en
gerði málamyndaleigusamning við
vinafólk sitt. Hann fékk fullt námslán
og notaði drýgstan hluta þess til að
kaupa sér verðbréf. Þau reyndust hins
vegar ekki sú trausta fjárfesting sem
hann hugði og þótti sumum þar koma
vel á vondan. Neminn verður engu að
síður að greiða af námslánunum og
dugar andvirði verðbréfanna tæplega
til.
FERDA-
TRYGGINGAR
■ KONA hafði það fyrir venju þegar
hún fór erlendis, að koma við á lög-
reglustöð í því landi sem hún var stödd
og tilkynna stuld á því sem hún hefði
verið að kaupa sér. Konan varð sér út
um kvittanir fyrir fötum sem hún eða
ferðafélagar hennar höfðu keypt, sigt-
áði út staði þar sem líklegt -var að
fingralangir væru á ferð og fór svo til
lögreglunnar, sem skráði söguna sam-
viskusamlega niður. Með frumrit af
lögregluskýrslu í höndum, gat trygg-
ingafélagið ekki vefengt sögu hennar
og greiddi henni dálaglegan skilding út.
SLYSA-
TRYGGINGAR
■ MAÐUR lenti í umferðarslysi, þar
sem keyrt var aftan á bíl hans. Hann
kvartaði yfir miklum verk í öxlum og
hálsi og setti læknir kraga á hann og
sagði manninn óvinnufæran. Trygg-
ingafélag mannsins hafði í fyrstu engar
athugasemdir við slysið en þegar einn
starfsmanna þess sá manninn niður í
bæ, kragalausan og fullfæran um alls
kyns hálsteygjur nokkrum klukku-
stundum eftir að hann hafði sig hvergi
mátt hræra, var mál hans tekið til at-
hugunar. í ljós kom að þetta var þriðja
slysið sem hann hafði lent í á árinu
og hlotið svipuð meiðsl.
Nokkrum dögum síðar kom hann
aftur á skrifstofu tryggingafélagsins,
jafn stífur í hálsi og fyrr. Þaðan lá leið
mannsins í annað tryggingafélag þar
sem hann lék sama leikinn eins og síð-
ar kom í ljós. Félagi hans sem var með
í bílnum, var einnig tryggður á tveimur
stöðum.
Frá tryggingafélaginu fór maðurinn
og hirti bætur hjá lífeyrissjóði sínum,
auk þess sem hann var á dagpeningum.
Að því búnu tók hann af sér kragann
og virtist ekkert ama að honum, m.a.
fór hann á vinnustað sinn og dvaldist
þar lengi. Tryggingafélagið ákvað að
kæra manninn en þegar málið var at-
hugað nánar, var ákveðið að falla frá
kæru, þar sem vottorð læknisins kvað
skýrt á um að maðurinn væri óvinnufær
og talið var að dómarar myndu fremur
taka mark á orðum læknis en starfs-
manna tryggingafélags, sem átti hags-
muna að gæta.
SKATTSVIK
06 SITTHVAO
FLEIRA
M SÚ saga sem hér fer á eftir hefur
ekki fengist staðfest, en kunnugir segja
hana vel geta staðist.
Hún segir af konu sem er dag-
mamma. Konan gefur ekki upp neinar
tekjur af pössuninni, sem sagt er að
nemi um 150-200.000 krónum á mán-
uði og eru skattfrjálsar að sjálfsögðu.
Konan er skráð einstæð móðir og hefur
því fengið pláss fyrir börn sín á dag-
heimili auk þess sem gæslan er niður-
greidd. Þá fær konan barnabætur,
bamabótaauka, mæðralaun o.fl. Þar
sem hún er skráð einstæð, fékk hún
fyrirgreiðslu í félagslega kerfinu og á
íbúð í verkamannabústöðum, sem hún
leigir út en gefur ekki leigutekjur upp
til skatts. Sjálf býr konan ásamt barns-
föður sinum í raðhúsi, sem maðurinn
byggði að mestu sjálfur með aðstoð
vina og kunninga, og má nærri geta
hvort sú vinna var gefín upp til skatts.