Morgunblaðið - 19.12.1992, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1992
13
Þorvaldur Finnbjörnsson
„Allir þurfa að leggjast
á eitt og vinna að sama
marki. Því þarf að hefja
strax þá vinnu að móta
langtímastefnu um ný-
sköpun.“
ákvörðun um lækkun skatta, stefna
að því að veita hvatningu til fyrir-
tækja sem stunda rannsókna- og
þróunarstarf, samstilla aðgerðir rík-
is og sveitarfélaga sem geta stuðlað
að stofnun smáfyrirtækja, auka fé
til rannsókna og þróunarmála, vinna
að málefnum stóriðju, skoða hug-
myndir um fríiðnaðarsvæði og
stuðla að aukinni samvinnu við Evr-
ópubúa á sviði menntunar, vísinda
og tækni. Skattaívilnanir vegna
stofnunar fyrirtækja og fjárfestinga
í nýsköpunarfyrirtækjum hafa þó
enn ekki komið til ákvörðunar
stjórnvalda. Allar þessar aðgerðir
eru bitlausar einar sér en gætu ver-
ið góð byijun að markvissri stefnu-
mótun í nýsköpunarmálum þar sem
öllum þörfum er sinnt. Ekkert verð-
ur þó úr viðleitni stjórnvalda nema
atvinnulífið sjálft taki af alvöru þátt
í þessari stefnumótun og fylgi ein-
arðlega eftir í framkvæmd stefn-
unnar. Stjórnvöld skapa forsendurn-
ar — atvinnulífið nýtir tækifærin.
Það er ekki fyrr en komin er mynd
á þessi mál að við getum farið að
hvetja erlenda fjárfesta til að taka
þátt í atvinnurekstri á íslandi. Alltaf
er hætta á að þegar gripið er til
margskonar aðgerða sem miða eiga
að sama marki, en án sambands á
milli þeirra, að þær virki hver á
móti annarri.
Reynsluleysi og sundrung
Þó Islendingar hafi litla reynslu
af nýsköpun er ekki þar með sagt
að skilyrði fyrir nýsköpun séu engin
í landinu. Rannsóknastofnanir at-
vinnuveganna, Háskóli íslands og
aðrar stofnanir hafa á að skipa
hæfu fólki sem ætti að fá að njóta
sín betur. Tryggja þarf að sú rann-
sóknarstarfsemi sem þar er stunduð
skili sér út í atvinnulífið en til að
svo geti orðið verða fyrirtækin að
sýna frumkvæði enda þekkja þau
best þau vandamál sem þarf að leysa
og möguleika sem hægt væri að
nýta. Koma þarf á skipulegu sam-
starfi stofnana og atvinnulífs þannig
að þekking og færni beggja nýtist
hinum og þar með heildinni. Há-
skóli íslands er aðili að COMETT-
áætlun EB sem miðar að samstarfi
menntastofnana og atvinnulífs. Að
áætluninni standa fyrirtæki og
menntastofnanir í öllum ríkjum
EFTA og EB og virðist mikill áhugi
ríkja um þetta starf. Á sviði vísinda
og tækni gefst íslendingum kostur
á að starfa að rannsóknaáætlunum
EB, við gildistöku EES samningsins
og mynda þannig ómetanleg tengsl
við fyrirtæki og stofnanir í Evrópu.
Nokkur íslensk fyrirtæki hafa þegar
verið í samstarfi af þessu tagi innan
EUREKA og vísindaáætlana EB og
virðist sú samvinna lofa góðu um
framtíðina.
íslendingar hafa flutt inn erlenda
tækni í stórum stíl og stuðlað þann-
ig að því að styðja við erlenda rann-
sókna- og þróunarstarfsemi. Þessi
tækni hefur verið í formi fram-
leiðslutækja, ýmissa tækja og bún-
aðar og jafnvel neysluvara. Erlend
tækni og hátækni er notuð f ís-
lensku atvinnulífi til að bæta sam-
keppnisstöðu og afkomu fyrirtækj-
anna og er það vel. Vandinn er hins
vegar að skort hefur á rannsóknir
sem miða að aðlögun þessarar tækni
að íslenskum aðstæðum. Þetta hefur
í vissum tilfellum haft í för með sér
að fjárfestingarnar hafa ekki leitt
til þeirrar framleiðni sem til stóð.
Lítil fyrirtæki hafa enga burði til
að standa að rannsóknum í þessu
skyni ein og sér og hafa ekki nýtt
sér samvinnu innan atvinnugreina
sem skyldi. Á þessu vandamáli þarf
að finna lausn.
Ekki bara hátækni
í landinu er að finna nokkurn
fjölda aðila sem geta komið við sögu
framkvæmda nýsköpunar. Benda
má á nýútkominn bækling frá iðnað-
arráðuneytinu „Nýsköpun er nauð-
synleg" en í honum er að fínna yfir-
lit yfír þessa aðila og hvaða starf-
semi þeir hafa með höndum í þágu
nýsköpunar. Það leysir ekki allan
vanda að stuðla eingöngu að há-
tækniiðnaði til að auka hagsæld í
landinu. Ýmis önnur tækifæri væri
hægt að nýta bæði í framleiðslu og
þjónustu. Hins vegar ætti sú at-
vinnustarfsemi sem leggja ætti
áherslu á að byggja á þekkingu með
útgangspunkt þar sem íslendingar
eru sterkir fyrir. Þekking sem bygg-
ir á rannsóknum og þróun og notuð
er við framleiðslu bætir samkeppnis-
stöðu -fyrirtækja sem þannig hafa
þróað hentugustu og ódýrustu leið-
irnar við framleiðsluna.
Það hefur enga þýðingu að halda
áfram sem hingað til að fyrirtæki
séu að vinna ein og sér að nýsköpun-
armálum. Koma þarf á fijósömu
umhverfi fyrir starfandi fyrirtæki
og þá sem vilja stofna ný fyrirtæki.
Við getum ekki sett allt okkar traust
í framtíðinni eingöngu á stóriðju eða
orkusölu sem lætur bíða eftir sér.
Um mannauðinn sem þjóðin gumar
nú sem mest af, gildir hið sama og
um beislaða eða óbeislaða orku sem
enginn kaupandi finnst að: Man-
nauðurinn skilar engu fyrr en farið
er að nýta þá þekkingu sem þjóðin
hefur með æmum tilkostnaði íjár-
fest í á undanförnum árum. Þar er
ábyrgð sem stjómvöld og atvinnulíf
deila, en þar em einnig tækifæri
sem engin ástæða er til að láta renna
úr greipum. Allt of stór hluti man-
nauðs okkar starfar í opinberri þjón-
ustu þar sem hann nýtist of tak-
markað við verðmætasköpun. Fyrir
dyrum stendur aukin samkeppni við
erlend fyrirtæki. Þeir sem hafa við-
skiptahugmyndir eru ragir við að
hrinda þeim í framkvæmd því
áhættan er of mikil og meiri en hún
þarf að vera. Sérfræðingar OECD
lögðu fram tillögu um að sett verði
á stofn nýsköpunarráð sem mótaði
heildarstefnu í nýsköpunarmálum.
Hvort slíkt ráð er rétta leiðin læt
ég ósagt en stefnuna verðum við
að móta.
Höfundur er
rekstrarhagfræðingvr og starfar
& skrifstofu Rannsóknaráðs
ríkisins.
Teg.: 5010
Stæpölr: 41-45
Sénhannaöin kuldaskór úr
fóðraðip með íslenskri gæi
Vatnsvarðir og níðsterkir
þykkri nautshúö
Teg.: 5011
Stærölr. 41-45
Teg.: 5006
Stærðip: 36-41
Utsölustaðir:
Skóverslun Kópavogs, Hamraborg
Steinar Waage, Krínglunni
Sleinar Waage, Domus Medica
Stepp skóverslun, Borgarkringlunni
Sportvöruversl. Hákonar, Eskifirði
Toppskórinn, Veltusundi
Hvannbergsbræður, Laugavegi 71
Kaupfélag Héraðsbúa, Egilsstöðum
Kaupfélag V-Húnvetn. Hvammstanga
Kaupfélag Vopnfirðinga, Vopnafirði
RR-skór, Kringlunni
RR-skór, Laugavegi 60
Skóbúðin Keflavík
Skóbúð Húsavíkur, Húsavík
Skóhúsið, Akureyri
Skóhöllin, Hafnarfirði
Skómaikaðurínn, Hverfisg. 89
Skólínan, Laugavegi 20
Axel 0. Laugavegi 11
Axel Ó. Vestmannaeyjum
Betri búðín, Akranesi
Hagkaup, Skeifunni
Hagkaup, Krínglunni
Hagkaup, Akureyri
Versl. Sparta, Sauðárkróki
Við lælónn, Neskaupstað
VömhúsK.Á, Selfossi