Morgunblaðið - 10.01.1993, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. JANÚAR 1993
eftir Guðmund Halldórsson
LAWRENCE Eagleburger, frá-
farandi utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, hefur hvatttil
þess að serbneskir leiðtogar
verði Iátnir svara til saka fyrir
stríðsglæpi. Hann hefur nafn-
gTeint 10 menn, sem hann sakar
um að bera ábyrgð á morðum á
óbreyttum borgurum í Bosníu og
vill að verði leiddir fyrir alþjóð-
legan dómstól líkt og leiðtogar
nazista í Niirnberg 1946. Þeirra
kunnastir eru Slobodan Milosevic
forseti og Radovan Karadzic,
leiðtogi Serba í Bosníu.
Ákœrandinn:
Lawrence Eagle-
burger
Hinir eru
ekki eins
kunnir.
Einn
þeirra er
Borislav Herak,
21 árs Bosníu-
Serbi, sem ját-
aði að hafa
drepið að
minnsta kosti
230 borgara
þegar hann var
tekinn til fanga nálægt Sarajevo í
nóvember. Um mánuði eftir að
Herak gekk í sveit „serbneskra
sjálfboðaliða" í maí myrtu hann og
tveir félagar hans 10 manna múha-
meðska fjölskyldu í þorpinu
Ahatovci — fjögur böm yngri en
12 ára, tvær gamlar konur og fjóra
karla.
„Við sögðum þeim að ekkert
væri að óttast," sagði hann. „Við
mundum ekki gera þeim mein, þau
skyldu aðeins standa við vegginn."
Yfírmenn hans sögðu að aðgerðin
í Ahatovci væri cisceiye prostora —
landhreinsun. „Okkur var sagt að
staðurinn væri hemaðarlega mikil-
vægur og drepa yrði alla múh-
ameðstrúarmenn þar,“ sagði Herak.
Herak lýsti tveimur hópmorðum
á Sarajevo-svæðinu. Snemma í júní
sá hann „sérstaka rannsóknarsveit"
Serba vopnaða vélbyssum skjóta
120 múhameðska karla, konur og
böm til bana á akri nálægt Vo-
gosca. í júlí sá hann 30 menn frá
múhameðska þorpinu Donja Bioca
skotna og brennda til ösku í
bræðsluofni í stálveri í bænum Ilij-
as. Hann sá einnig lík 60 múslíma,
sem Serbar höfðu notað til að skýla
sér á bak við þegar Bosníuher
reyndi að hrekja þá úr Zuc-fjöllum
skammt frá Vogosca.
Vinir forsetans
Tveir Króatar em meðal þeirra
sem Eagleburger sakar um stríðs-
glæpi og em þeir þekktir undir
dulnefnunum — „Adil“ og „Arif“.
Þeir em liðsmenn króatískra stuðn-
ingssveita, sem drápu rúmlega 50
Serba þegar þeir réðust á bflalest
í ágúst. Tveir menn aðrir, sem
Arkan: voldugasti skæmliðaforinginn.
Eagleburger nafngreindi, hafa
stjómað illræmdum fangabúðum:
Drago Prcac, yfirmaður Omarska-
fangabúða Serba, og Adem Delic,
yfírmaður Celeici-búðanna.
Eagleburger sakaði líka leiðtoga
Róttæka flokksins í Serbíu, Vojislav
Seselj, um stríðsglæpi. Seselj er
jafnframt leiðtogi Hvítu arnanna,
þótt því sé neitað að hann ráði yfír
einkaher. Seselj hefur hins vegar
kallað sig „hertoga" þúsunda
„Tsétnika," sem nefna sig sama
nafni og skæmliðar serbneskra
þjóðemissinna í síðari heimsstyij-
öldinni. Merki þeirra er kross og
ljögur stór, kýrillísk „s“ og einkenn-
isorð þeirra Bog cuva Srbe (Guð
blessi Serba).
Seselj er svarinn óvinur allra
annarra íbúa fyrrverandi Júgóslavíu
en Serba og menn hans hafa verið
bendlaðir við morð á að minnsta
kosti 300 Króötum, sem vom flutt-
ir nauðugir úr sjúkrahúsi í Vukovar
þegar serbneskur liðsafli náði bæn-
um á sitt vald.
Honum er þannig lýst að hann
sé „pólitískur þorpari, sem hafí
lúskrað á kennumm í verkfalli, sett
óæskilega sjónvarpsfréttamenn á
aftökulista og hvatt til þess að allir
Króatar búsettir í Serbíu verði flutt-
ir burt“. Dæmigert er talið að vel
fer á með honum og Milosevic for-
seta, sem kveðst ekki kunna eins
vel við nokkurn annan stjómarand-
stæðing.
Annar maður á glæpaskrá Eagle-
burgers, Zelijko Raznatovic, var í
framboði í kosningunum eins og
Sesselj. Fáir kannast við hans rétta
nafn og þekkja hann af viðumefn-
inu „Arkan", sem festist við hann
í æsku. Hann er yfírmaður illræmd-
ustu borgarahersveita Serba,
Varðliðs serbneskra sjáifboðaliða —
öðm nafni Serbnesku tígrisdýr-
anna.
Konungur stríðsherranna
Þrátt fýrir skuggalegan feril er
Arkan þjóðhetja og bjargvættur í
augum margra Serba, einkum í
Kosovo, þar sem 90% íbúanna em
Albanar, sem hefur fjölgað ört á
sama tíma og fjöldi Serba hefur
flutzt á brott.
Serbar í Kosovo áttu mikinn þátt
í að koma Milosevic til valda í for-
setakosningum fyrir fímm ámm
vegna þjóðemisákafa og pólitískra
áhrifa. I nýafstöðnum kosningum
var Arkan í kjöri í Kosova og hamr-
aði á því að stefna sín væri Stór-
Serbía og undirgefni þjóðarbrota.
Orð hans létu vel í eyram Serba í
héraðinu. „Hann mun hjálpa Serb-
um í Kosovo," sagði Zoran Tra-
ikovic, fyrrverandi hermaður í
einkaher Arkans. „Hann er mikil
hetja, ættjarðarvinur og Serbi.
Hann mun reka albanska innflytj-
endur og hjálpa serbneskum flótta-
mönnum."
Arkan hefur verið kallaður kon-
ungur „stríðsherranna," sem hafa
stjómað skæmhemaði Serba í Kró-
atíu og Bosníu og innlimað svæði
í svokallað Serbneskt lýðveldi Bosn-
íu-Herzegóvínu, sem nú nær yfír
mestallt héraðið. Eins og hann em
nokkrir þeirra fyrrverandi glæpa-
menn, sem hafa verið gerðir að
hetjum en em nú sakaðir um stríðs-
glæpi. Þrátt fyrir erlenda gagnrýni,
efnahagslega óáran og stríðsþreytu
hefur Milosevic forseti ýtt undir
áhrif þeirra til þess að skjóta and-
stæðingum sínum skelk í bringu.
Nokkrir harðskeyttustu skæm-
liðar Serba í Bosníu em öfgafullir
stuðningsmenn hreyfmgarinnar
Serbnesk þjóðarvakning, sem hefur
að kjörorði „í trú á Guð og fyrir
konung og föðurland". Leiðtogi
hreyfíngarinnar er Mirko Jovic, sem
er kunnur bófí úr undirheimum
Belgrad eins og Arkan og hefur
verið kallaður „hertogi.“
Seldi rjómaís
Arkan hefur meira verið í sviðs-
ljósinu en aðrir leiðtogar skæmliða.
Hann hefur oft mætt við opinberar
athafnir í Belgrad og er yfirleitt
alltaf vopnaður vélbyssu. Lífverðir
fylgja honum hvert fótmál, gráir
fyrir járnum. Stjóm Milosevics virð-
ist bera fyllsta traust til hans og
láta hann afskiptalausan.
Upphaflega var Arkan kunnur
o g vinsæll smáglæpamaður í
Belgrad, sem stjómaði félagi stuðn-
ingsmanna og aðdáenda knatt-
spymufélagsins Rauðu stjörnunnar.
Hann seldi ijómaís og sætabrauð í
verzlun beint á móti leikvangi fé-
lagsins, heyrði til svokallaðri Svart-
fjallamafíu og ók um í glæsilegum
I