Morgunblaðið - 07.02.1993, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1993
Hann byggir ekki á misskilningi
eins og svo margir gamanleikir,
heldur á „plotti" þar sem persón-
umar reyna að koma hver annarri
í klandur. Sir Robert Chiltem og
kona hans, Lady Chiltem, eru, að
því er virðist, fullkomlega vamm-
lausir einstaklingar. Sir Robert nýt-
ur virðingar, hefur fínt embætti og
þau hjónin em afskaplega vel efn-
uð. Þau halda fín boð, svona í og
með til að kynna systur Sir Roberts
fyrir vænlegum piparsveinum
Lundúnaborgar. í eitt slíkt boð
kemur kvenmaður sem lengi hefur
búið erlendis, Mrs. Cheveley, slæg
kona og agalega lífsreynd. Hún er
fyrmm skólasystir Lady Chiltem,
sem verður ekki um sel þegar hún
sér þennan óskaplega kvenmann
birtast með allan sinn ögrandi
klæðnað og framkomu. En Mrs.
Cheveley veit um eina alvarlega
brotalöm á skínandi ferli Sir Rob-
erts og nú ætlar hún að notfæra
sér aðstöðu sína til að þvinga hann
til að stýra ákvörðunum þingsins
um einhvem skipaskurð sem hún
hefur lagt peninga í. Sir Robert
verður lafhræddur — ekki bara við
hneisuna sem mun verða til þess
að hann missi alla virðingu og öll
embætti — ónei. Hann hefur mestar
áhyggjur af því að leyndarmál hans
verði til þess að konan hans hætti
að elska hann. Hún er fullkomin,
vammlaus og mun aldrei geta sætt
sig við neitt nema fullkominn eigin-
mann.
Umræðan í verkinu snýst um
ólíka afstöðu kynjanna til ástarinn-
ar og þeirra ólíku krafna sem þau
gera. Wilde hélt því fram að konur
hefðu þörf fyrir að „ídealísera" karl-
menn og það væri veikleiki þeirra.
Veikleiki karlmanna væri hins veg-
ar að þora ekki að sýna konum
hvað þeir væru ófullkomnir. Þetta
þema er drifkraftur verksins og
skapar óteljandi vandamál. Þegar
Lady Chiltem kemst að misferlum
eiginmannsins á unga aldri verða
hennar fyrstu viðbrögð að yfírgefa
hann — eins og hann vissi. Hann
er faliinn af stallinum. En þau hjón-
in eru svo heppin að eiga ekki mjög
svo fullkominn vin, Lord Goring.
Hann er samkvæmisljón sem aldrei
hefur unnið neitt, langar ekki í
völd og virðingu en eyðir lífí sínu
í að hlusta á örlög fólks. Hann er
djúpvitur og ráðagóður, en ægileg-
ur háðfugl og hvert orð sem út úr
honum kemur er drepfyndin en rök-
rétt lífsspeki. Lord Goring var eitt
sinn heitbundinn Mrs. Cheveley og
veit ýmislegt misjafnt um hana.
Hann gengur því í lið með vinum
sínum til að þagga niður í kerlu.
Atburðarásin fer á fulla ferð; per-
sónumar birtast þar sem þær eiga
ekki að vera, koma á óheppilegum
tíma og upp kemur misskilningur.
Allt sem einkennir góðan gaman-
leik, kryddað með dýrðlegum texta.
Leikurinn er óaðfínnanlegur frá
upphafi til enda. David Yelland og
Hannah Gordon leika Sir Robert
Chiltem og Lady Chiltem og er
hreinn unaður að horfa á vinnu
þeirra. Það sama má segja um
Ónnu Carteret sem leikur Mrs.
Cheveley. En stjarna sýningarinnar
er tvímælalaust Martin Shaw sem
leikur Lord Goring. Texti hans er
hlaðinn „Wilde-frösum“ og allan
tímann hefur maður það á tilfínn-
ingunni að það sé hann sjálfur sem
standi á sviðinu. En það er ekki
bara textinn, heldur látbragð —
hreyfíngar og svipbrigði — Martins
Shaws sem gera hann ógleymanleg-
an í hlutverkinu. Og auðvitað eru
framvindan og hraðinn í sýningunni
óaðfinnanleg; leikstjómin í topp-
gæðaflokki.
„Kiu of the Spider Woman"
Því miður em söngleikir það leik-
húsform sem mest hefur verið af-
bakað á seinustu árum. Hraðsoðin
stykki um ekkert, með leiðinlegri
tónlist, spretta Upp eins og gorkúlur
og þegar maður ber þau saman við
klassíska söngleiki á borð við „My
Fair Lady“, „Oklahoma", „Porgy
og Bess“, „The King and 1“ og fleiri,
sundlar mann við tilhugsunina um
að velja sér söngleik til að sjá í
London. Þeir hafa flestir gengið
vera sín öliu betur. Hún er hins
vegar ekki mikil leikkona. Kónguló-
arkonan á að vera mjög ögrandi,
en Rivera leikur ögran í svipbrigð-
um og verður eins og ódýr gleði-
kona.
Þrátt fyrir þetta er heildarmynd
sýningarinnar mjög góð, enda snýst
hún mest af öllu um samskipti
Molina og Valentins og átök þeirra
við fangaverðina. Það er fínn hraði
í sýningunni og hún er mjög vel
leikin, sungin og dönsuð. Og þótt
söguefnið sé ákaflega dapurt og
dramatískt hefur tekist að gera
mjög skemmtilegan söngleik úr
því, með vel skrifaðri tónlist og
sýningin er næstum í allan stað
vönduð.
„The Deep Blue Sea"
Terence Rattigan er eitt af ást-
sælustu leikskáldum Breta á þess-
ari öld. Fyrsta leikrit hans, „French
Without Tears“ var framsýnt árið
1936 og naut svo mikilla vinsælda
að það var sýnt alls eitt þúsund
sinnum. Hann var afkastamikill
höfundur og það er alveg sama
hvar borið er niður, í hvert sinn sem
nýtt leikrit eftir hann var sviðsett
urðu sýningar frá 500 til 1.000.
„The Deep Blue Sea“ var fyrst sýnt
árið 1952 og byggist að einhveiju
leyti á reynslu Rattigans sjálfs.
Þremur áram áður frétti hann að
ungur leikari, Kenneth Morgan,
hefði fundist látinn vegna gaseitr-
unar í íbúð í Camden Town. Þar
til nokkram mánuðum áður hafði
Morgan verið elskhugi Rattigans
og það samband verið nokkuð
stormasamt. Þegar því lauk flutti
Morgan inn hjá öðram manni sem
reyndist hvorki trúr né tryggur og
eina nóttina þegar Morgan var skil-
inn eftir einn í íbúðinni skrúfaði
hann frá gasinu og fyrirfór sér.
Sagan segir að í fyrstu drögum
að „Deep Blue Sea“ hafí elskend-
urnir í verkinu verið karlmenn, en
það er alveg ljóst að á þeim tíma
hefði leikskáld aldrei komist upp
með að láta verk sitt fjalla um sam-
kynhneigð. Hins vegar hafa þessi
drög aldrei fundist og í verkinu
sjálfu snúast átökin milli karis og
konu; sjálfseyðandi ástarsamband
þeirra er byggt á þráhyggju. Hester
Collyer er eiginkona virts dómara,
en hefur yfírgefíð mann sinn fyrir
ungan auðnuleysingja. Sá skeytir
ekkert um iíðan hennar. Hann er
atvinnulaus en hefur mjög mikið
að gera við að skemmta sér. Hester
bíður í íbúð sem þau hafa leigt sam-
an og leikurinn byrjar á því að hún
reynir að fyrirfara sér með því að
skrúfa frá gasinu. Það er húsráð-
andi, gömul kona, sem kemur að
henni og nær að lífga hana við, en
inn í atburðarásina blandast þrír
aðrir leigjendur í húsinu, auk eigin-
manns Hesterar, William Collyer
og sambýlismaðurinn, Philip Welch.
Þetta er æði sérkennilega skrifað
leikrit. í fyrsta lagi er persónusköp-
unin ótrúlega einhliða, textinn ein-
feldningslega harmrænn og er eins
og öll atburðarásin mjög fyrirsjáan-
legur. Textinn verður til þess að
aðstæður persónanna verða aldrei
trúverðugar og leikaramir virðast
ekki ná neinu sambandi við það sem
þeir era að segja og gera, nema
William Osborne sem leikur elsk-
hugann. Viðbrögð Hesterar við að-
stæðum, viðbrögð eiginmannsins
við sjálfsmorðstilrauninni og við-
brögð Philips við sama atburði era
svo yfírdramatíseruð að það er pín-
legt að hlusta á þetta bull. Það er
ekkert í textanum sem þætti eðli-
legt í hinu raunveralega lífí og því
líkist verkið mest paródíu á sápu-
ópera. Leikstjóri er Karel Reisz og
hefur greinilega ekki of margar
hugmyndir um hvemig best er að
hreyfa leikara til á sviði. Sýningin
er því ákaflega stirð og staðsetning-
ar með afbrigðum klaufalegar.
Kreppa?
Það er oft talað um að í leikhús-
inu skiptist á skin og skúrir; löng
tímabil komi þar sem mikil sköpun
á sér stað, fram komi ný stórkost-
leg leikskáld, afburðaleikarar og
einstæðir leikstjórar, síðan komi
kreppa og þá sé ekkert að gerast.
Martin Shaw
Harinah Gordon
(Jr „Dancing at Lughnasa"
sprauta diskóglömpum og geislum
út og suður, heldur til að búa til
myndir, mynstur og skapa áhrif.
Leikurinn gerist í fangaklefa og
eflaust þekkja margir söguna. Hún
hefur verið kvikmynduð og notið
gríðarlegrar aðsóknar um allan
hinn vestræna heim, með William
Hurt í aðalhlutverki; hlutverki Mol-
ina.
Molina hefur unnið við glugga-
skreytingar og er samkynhneigður.
Hann er í fangelsi vegna þess að
hann hefur verið dæmdur fyrir að
afvegaleiða ungan dreng. Sjálfur
segir hann að drengurinn hafi verið
notaður sem tálbeita, því einhver
hafí viljað klekkja á sér. Eftir því
sem líður á verkið verður sú stað-
hæfing hans trúverðugri. Molina
er allsérstæður persónuleiki sem lif-
ir ríku innra lífí og það er alveg
sama hvernig með hann er farið,
hann getur alltaf yfírgefíð raun-
veraleikann og sitt líkamlega sjálf
til að ganga inn í þann ævintýra-
heim sem kvikmyndimar era hon-
um. Hann er alinn upp í kvikmynda-
húsi og kann margar kvikmyndir
utan að. Hann á sér átrúnaðar-
gyðju, Aurora, sem var stjama
bernsku hans og Molina þekkir
hveija hreyfíngú, hvert orð sem
Aurora hefíir leikið.
Dag einn fær hann félaga í klef-
ann. Það er Valentin, sem hefur
verið dæmdur af pólitískum ástæð-
um og það er Ijóst að þeir tveir
söngvari og hefur svo sterka nær-
veru á sviði að hann skyggir á alla
aðra, jafnvel á Anthony Crivello,
sem leikur Valentin og hefur ein-
staka söngrödd.
Hins vegar þvældist sjálf kóngu-
lóarkonan lengi vel fyrir mér. Hún
er leikin af bandarískri fyrrverandi
ballerinu, Chitu Rivera, og fínnst
mér heldur farið að slá í hana fyrir
þetta hlutverk. Hún er orðin dálítið
stirð í mjöðmunum og kroppurinn
kominn með eilitla skonsuáferð.
Þetta væri í lagi ef hún væri ekki
að dansa á móti gullfallegum, ung-
um karlakroppum. Flest dansatriði
hennar era í fyrri hlutanum, en í
seinni hlutanum eru aðalsöngnúmer
kóngulóarkonunnar. Þar naut Ri-
mjög lengi, en það skrítna er að
þeir ganga bara þar sem þeir era.
Tónlistin spyrst ekki einu sinni út.
Eða getur einhver raulað laglínu
úr „Cats“, Óperadraugnum, Vesal-
ingunum eða nýjasta söngleik
Andrews Lloyds Webbers, „Aspects
of Love“?
Tónlistin úr nútímasöngleikjum
heyrist hvergi. Til samanburðar má
geta þess að þegar söngleikurinn
Evita sló í gegn var tónlistin úr
honum leikin stöðugt um allan heim
og við sem vorum samtíða þessum
söngleik þekkjum tónlistina, jafnvel
þótt við höfum aldrei séð hann.
„The Kiss of the Spider Woman“
er kanadískur söngleikur sem
breska leikhúsið hreifst af og ákvað
að skella á svið — og hann sló í
gegn. Ég verð að segja eins og er
að ég var mjög tortryggin áður en
ég fór í leikhúsið, en kom mjög
ánægð þaðan út. Oll umgerð sýn-
ingarinnar er mjög einföld og falleg
og hvergi hef ég séð ljósatækninni
beitt eins skemmtilega; ekki til að
Peter Hall
LEIKHUS
Í LONDON
eiga enga samleið. Molina verður
strax ástfanginn af Valentin, en sú
ást er síður en svo endurgoldin.
Valentin álítur sig geta komst í
gegnum fangavistina á einhverri
flóttaleið frá raunveraleikanum, en
smám saman verður þörfín fyrir lit-
ríkan hugarheim og sagnabrann
Molinas honum nauðsynlegri en
matur og svefn. Hann lærir að
treysta Molina og með þeim tekst
djúp vinátta; vinátta sem Molina
greiðir hátt verð fyrir.
Þeir sem fram koma í sýningunni
era flestir kanadískir eða banda-
rískir. í hlutverki Molina er Brent
Carver, dáður leikari í heimalandi
sínu, Kanada, en hefur á seinustu
áram verið að hasla sér völl í Bret-
landi og hefur leikið töluvert með
Konunglega Shakespeare-félaginu
í Stratford. Hlutverk Molinas er
„debút" hans í West End, leikhús-
smiðju Lundúnaborgar, og óhætt
er að fullyrða að varla sé hægt að
fá glæsilegri byijun. Brent Carver
er aldeilis ótrúlegur leikari, góður