Morgunblaðið - 07.02.1993, Blaðsíða 26

26 B
MORGUNBLAÐIÐ SAMSAFNIÐ SUNNUDAGUR 7. FBBRÚAR 1993
ÆSKUMYNDIN...
ER AF SÉRA KARLI SIGURBJÖRNSSYNI SÓKNARPRESTI í HALL GRÍMSKIRKJU
Stóreygö-
ur spyrill
LÍFSGÁTAN mikla var Karli Sigurbjörnssyni
hugleikin löngu áður en hann fór að prédika,
því aðeins þriggja ára gamall velti hann fyrir
sér leyndardómum mannjegs lífs eins og þeim,
að eignast og að fæðast. Átta ára gamall bjó
hann til glæsileg kirkjulíkön, og grunnur Hall-
grímskirkju var stórbrotið sögusvið þar sem
hann og leikfélagi hans drýgðu hetjudáðir
miklar og björguðu mönnum í nauðum.
Karl Sigurbjömsson fæddist í
Reylq'avík 5. febrúar 1947 og
bjó til 12 ára aldurs á Freyjugötu
17, en flutti þá vestur á Tómasar-
haga sem honum mun hafa þótt
mjög langt í þá daga.
Foreidrar hans eru frú Magnea
Þorkelsdóttir og herra Sigurbjörn
Einarsson biskup og systkini hans
em: Gíslrún handavinnukennari,
Rannveig hjúkrunarfræðingur, Þor-
kell tónskáld, Ámi Bergur prestur,
Einar prófessor, Bjöm prestur og
Gunnar stjómunarfræðingur.
Karl er sjötti í röðinni og féll það
í hlut Rannveigar systur hans að
gæta hans sem bams. Rannveig seg-
ist þó lítið hafa haft fyrir þeirri
bamapössun, því Karl hafi verið það
ljúfasta bam sem hún hafí kynnst
fyrr og síðar.
„Hann íhugaði mikið og var kyrr-
látt bam, óvenju elskulegur og ljúf-
ur. Hann dundaði mikið, var mjög
snemma farinn að teikna og búa til
eitt og annað. Líklega hefur hann
verið átta ára gamall þegar hann bjó
til ótrúlega falleg kirkjulíkön úr skó-
kössum. Hann skar út gluggana og
notaði litaðan pappír í þá, og innan-
dyra vora kirkjubekkir, altari og
prédikunarstóll. Eiginlega ætlaði
Kalli að verða arkitekt, hann sagði
það, og ég man að hann var óskap-
lega fljótur að læra.“
Rannveig segir að hann hafi einn-
ig verið mjög spurall og hún sjái
hann fyrir sér sem bam, síspyijandi
og með þessi stóra augu. Faðir hans
fékk tíðum að sitja fyrir svörum.
„Kalli hafði heyrt um Blóðbankann
Karl Sigurbjörnsson á þeim árum þegar götur voru
stórfljót og bjarga þurfti mönnum í nauðum.
og spurði þá pabba hvemig þetta
væri með þann banka, hvort menn
settu þá annað blóð í aðra menn og
annað blóð í aðra menn?
Þá var hann mjög lítill, kannski
þriggja ára. Á sama aldri spurði
hann eitt sinn pabba, sem þá var að
raka sig: Pabbi, hvað er að eignast?
Svaraði þá pabbi, að ef hann fengi
einhvem hlut sem væri eign hans
upp frá því, hefði hann eignast hann.
Þá spurði Kalli: En að fæða? Sagði
pabbi þá að þegar mamma hans hefði
fætt hann, hefði hún líka eignast
hann. En þá spurði sá stutti: Fæddir
þú J)á rakvélina þína?“
Á Freyjugötu 16 bjó leikfélagi
hans og vinur til þessa dags, Jóhann
Þ. Bjamason, nú bóndi á Auðólfs-
stöðum í Langadal. Leiksvæði þeirra
var meðal annars Landspítalinn sem
þá var í byggingu að hluta og grann-
ur Hallgrímskirkju. „Kalli prédikaði
nú ekki á þessum áram, þótt við
væram miklir KFUM-menn. Og ég
held bara að við höfum báðir verið
laglausir. En við spunnum upp ævin-
týri og sögur og lékum persónumar.
Gjaman hasarævintýri þar sem menn
vora í nauðum. Það var mikil saga
í leiknum, götur vora stórfljót sem
þurfti að synda eftir, þannig að þetta
var ekki einfalt mál. Ef slettist upp
á vinskapinn og ég barði hann, þá
hótaði hann mér alltaf með Þorkeli
bróður sínum. Ég var lengi vel
smeykur við Totta. En Kalli var ákaf-
lega léttlyndur og hafði í sjálfu sér
gaman af að fíflast."
Einhver fíflagangur mun hafa ver-
ið á þeim félögum þegar þeir lokuð-
ust inni í herbergi heima hjá Jó-
hanni. „Afi var fenginn til að dýrka
upp lásinn," segir Rannveig systir
Karls. „Ég man hvemig þeir komu
út, Jóhann öskureiður og organdi,
Kalli skælbrosandi."
ÚR MYNDASAFNINV
ÓLAFUR K. MAGNÚSSON
Fyrsta einkaflugvélin
varÖ fyrsti vélskðinn
Hinn 13. júní árið 1930 birtist
frétt í Morgunblaðinu svo-
hljóðandi: „Með síðustu skipum
kom hingað til bæjarins
flugvél, er Albert Jó-
hannesson bifreiðastjóri
á Yífilsstöðum hefir
keypt. Er flugvélin kom-
in til Vífilsstaða og er
verið að setja hana þar
saman í dag. Albert hef-
ir keypt flugvél þessa frá
Kaliforníu. Er það ein-
menningsvél með 20 hestafla mót-
or. Er hún svo létt, að til þess að
hefja sig til flugs, þarf hún ekki
nema 50 metra færi. Albert mun
fyrst og fremst ætla sér með flug-
vélinni að fara í smáferðalög um
landið. Hefir hann notið einhverrar
tilsagnar í flugfræði og verið við-
staddur flugæfingar í Englandi.
Þó mun hann hafa fengið í lið með
sér íslenska flugmanninn Sigurð
Jónsson, til þess að reyna flugvél-
ina, og verður hún reynd
einhvern næstu daga.“
— Svo mörg voru þau
orð, en 23 árum síðar
tók Albert einkaflugpróf
og var þá tekin mynd
af honum í vélinni sem
hér birtist. Örlög vélar-
innar urðu svo þau að
Pétur Símonarson í
Vatnskoti við Þingvallavatn bjó til
fyrsta vélsleðann á íslandi, og lík-
lega í heiminum, úr vélinni nokkr-
um árum síðar og eru hér myndir
af þeim sögulega atburði er vél-
sleðinn „Fjallhaukur" var gang-
settur í fyrsta sinn, en um þetta
fjallaði Pétur m.a. í viðtali við
Morgunblaðið ekki alls fyrir löngu.
Myndin er tekin daginn sem Albert Jóhannesson tók einkaflugmanns-
prófið, í júní 1953. Hann situr sjálfur í vélinni en með honum eru
Sigurður Jónsson, (t.v.) fyrsti íslenski flugmaðurinn, og Bragi K.
Norðdal flugsljóri og flugkennari.
ÉG HEITI______
HERTHA MATTHILDUR ÞORSTEINSDÓTTIR
„MÓÐURFÓLKI mínu í Þýska-
landi þykir allaf jafn sérkenni-
legt að svona ung kona heiti
jafn gamaldags nafni. Islend-
ingar eiga hins vegar ákaflega
erfitt með að átta sig á nafn-
inu, hvá jafnan þegar ég kynni
mig, segir Hertha Matthildur
Þorsteinsdóttir. Móðir hennar
er þýsk og heitir Hertha eftir
móðurömmu sinni. Þrátt fyrir
að hún eigi á annan tug nafna
hérlendis, sem ýmist rita nafn
sitt Herta eða Hertha, segir
hún fólk hreint ekki alltaf
leggja við hlustir þegar hún
nefni nafn sitt og það getur
verið býsna þreytandi, þar sem
Hertha starfar við innkaup hjá
Miklagarði og er sífellt að hitta
nýtt fólk.
Upphaflega virðist Hertu-
nafnið hafa orðið til við
mislestur. í Germaníu Tacitusar
er á einum stað minnst á fijósem-
isgyðjuna Nerthus en í einu
handrita Germaníu er nafnið rit-
að Herthus og úr varð kven-
mannsnafnið Hertha.
Og misskilnings virðist gæta
víðar, því Hertha þarf iðulega
að kynna sig í tvígang og er
kölluð ýmsum sérkennilegum út-
gáfum af nafninu, þeirra á meðal
Herfa. „Ekki var það betra þegar
ég var krakki, þú getur rétt
ímyndað þér hvað rímar við Hert-
ha. Krakkamir tóku nýjum
orðum á borð við „terta“ fegins
hendi. En ég hef ekki tekið þetta
Morgunblaðið/Sverrir
Hertha Matthildur Þorsteins-
dóttir.
nærri mér,“ segir Hertha.
Hún heitir miklu nafni, sann-
kölluðu valkyijuheiti, og eins og
margir þeir sem eiga sér fáa
nafna, finnst Herthu hún hafa
nokkurs konar einkarétt á nafn-
inu. „Það er gaman að heita
nafni sem fáir bera og það var
því óneitanlega sérkennilegt þeg-
ar ég sá nöfnu mína í fyrsta
skipti. Ég var stödd í verslun og
þegar kallað var til mín, sneri
önnur kona í búðinni sér einnig
við. Það er of mikið sagt að mér
hafí þótt það óþægilegt að ein-
hver önnur deildi með mér nafn-
inu, miklu frekar skrýtið.“
ÞANNIG...
VARÐ BRÚÐARMARSINN TIL
Undir
óperulagi
í hjóna-
bandið
VOLDUGIR orgeltónarnir fylla
kirkjuna, brúðgumi, vitundar-
vottur hans og brúðkaupsgestir
rísa úr sætum þegar tíguleg
brúðurinn er leidd inn kirkju-
gólfið undir dynjandi brúðar-
marsinum. Uppruni þessa virðu-
lega tónverks er annar en ætla
mætti, þegar þessi mynd er höfð
í huga.
Marsinn er úr óperunni um
svanariddarann Lohengrin
eftir Richard Wagner. Kórinn hef-
ur upp raust sína og syngur þenn-
an hluta óperunnar þegar sögu-
hetjan Lohengrin gengur ásamt
brúði sinni Elsu til geysistórrar
hjónasængur. Meðan söngurinn
hljómar í flutningi kórsins hjálpa
þjónar nývígðu hjónunum að af-
klæðast og búa sig undir brúð-
kaupsnóttina. Ýmsir hafa þóst sjá
kynferðislegar tilvísanir í þessu
atriði og því eru þess dæmi að sið-
samir trúflokkar hafi lagst gegn
notkun brúðarmarsins við kirkju-
legar hjónavígslur.
Richard Wagner samdi óperuna
Lohengrin árið 1848, en hún var
Richard Wagner
ekki flutt fyrr en Franz Liszt setti
hana upp í Weimar 1850. Höfund-
urinn Wagner var ekki viðstaddur
fimm klukkustunda langa frum-
sýninguna. Um þessar mundir bjó
hann utan Þýskalands og þorði
ekki að stíga inn fyrir landamæri
þess af ótta við að vera handtekinn
fyrir samúð með byltingarmönn-
um.
Wagner leit óperuna Lohengrin
fyrst á sviði í París 1861. Þá hafði
brúðarmarsinn þegar verið fluttur
við konunglegt brúð-
kaup Viktoríu prinsessu,
dóttur Viktoríu drottn-
ingar, og Friðriks Vil-
hjálms Prússaprins árið
1858. Þaðan í frá þótti
þetta tónverk nær
ómissandi við hjóna-
vígslur hárra sem lágra.
Sagan um svanaridd-
arann Lohengrin er
byggð á miðaldarsögn-
um af Artúri konungi
og köppum hans. Hetjan
Lohengrín kemur til
Antwerpen á báti sem
dreginn er af svani. Þar
kemur hann mærinni
Elsu til hjálpar og vinnur
hana sér til kvonfangs,
en lætur hana sverja að
spyija sig aldrei að réttu
nafni né uppruna. Á
sjálfa brúðkaupsnóttina
brýtur hún eiðinn og
spyr Lohengrin þess sem
aldrei skyldi spurt.
Vegna eiða sem hann
hafði áður svarið við
Bikar Krists verður Lo-
hengrin að yfirgefa brúði sína á
rúmbrík brúðarsængurinnar. Það
er því ekki um það að ræða að þau
Lohengrin og Elsa búi saman „þar
til dauðinn aðskilur“ heldur verður
skilnaður þeirra bráður.
Gagnrýnendur hafa sumir hveij-
ir haldið því fram að Brúðarmars-
inn sé veikasti hlekkur þessarar
mögnuðu óperu. Engu að síður er
hann líklega sá hluti sem flestir
þekkja og geta raulað fyrir munni
sér.