Morgunblaðið - 07.03.1993, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. MARZ 1993
ERLEIMT
INNLENT
Ekkert
verður af
verkfalli
BOÐUN verkfalls í 23 aðildarfélög-
um sem taka þátt í samflotinu inn-
an BSRB var felld í atkvæða-
greiðslu í 16 félögum, sem eru með
10.984 félagsmenn, en samþykkt
í sjö félögum með 1.675 félags-
menn. Samþykkt var að félögin
stæðu áfram sameiginlega að við-
ræðum við viðsemjendur sína og
að þau félög sem samþykktu verk-
fall myndu ekki boða til verkfalls
22. mars.
2 ára fangelsi
Donald M. Feeney var í Héraðs-
dómi Reykjavíkur dæmdur I 2 ára
fangelsi og James Brian Grayson
í 12 mánaða fangelsi, þar af 9
mánuði skilorðsbundið, fyrir að
nema á brott dætur Emu Eyjólfs-
dóttur, þar á meðal dóttur Gray-
sons. Þeir hafa báðir áfrýjað dómn-
um til Hæstaréttar.
Bjargað út um glugga
Tíu manns var bjargað út um
glugga þegar eldur kom upp að
Bræðraborgarstíg 7 í Reykjavík.
Eldur kom upp á jarðhæð hússins
um miðnætti aðfaranótt þriðjudags
og urðu nokkrar skemmdir af.
Grunur leikur á að andlega van-
heil kona hafi kveikt í ýmsu dóti í
anddyri hússins.
Versnandi lánskjör
Þess hefur gætt að undanförnu
að íslenskir lántakendur á alþjóð-
legum lánamarkaði njóti nú lakari
lánskjara en áður tíðkaðist. Þeir
sem taka lán með ríkisábyrgð fá
þó ennþá betri kjör en þeir sem
taka erlend lán án ríkisábyrgðar.
Þá búa íslenskir lántakendur á al-
þjóðlegum lánamörkuðum við mun
betri en lq'ör þau sem helstu bönk-
um í Svíþjóð, Finnlandi og Noregi
bjóðast um þessar mundir.
Unglingar fremja
skemmdarverk
Hópur unglinga vann mikil
skemmdarverk í sumarbústöðum í
Meðalfellslandi. í kjölfar þess
spunnust miklar umræður um
hvemig taka eigi á vanda síbrota-
unglinga.
Breytingar á landbúnaði
Halldór Blöndal landbúnaðarráð-
herra sagði í ræðu á Búnaðar-
þingi, að bændur yrðu að búa sig
undir miklar breytingar í landbún-
aði. Þar bæri hæst að alþjóðleg
viðskipti með landbúnaðarafurðir
yrðu frjálsari og innlendir framleið-
endur yrðu að gera ráð fyrir því
að þurfa að keppa við innfluttar
landbúnaðarafurðir. Þá sagði hann
að ótti manna við fákeppni með
matvörur færi vaxandi og bændur
hlytu að íhuga, hvort ekki sé tími
til kominn að þeir taki afurðastöðv-
amar í sínar hendur.
ERLENT
Handtaka
vegiia
sprensju-
tilræðis
EGYPSKUR 26 ára karlmaður,
Salama Mohammed, var handtek-
inn og ákærður á fimmtudag fyrir
aðild að sprengjutilræðinu í World
Trade Centre í New York fyrra
föstudag. Var hann handtekinn er
hann kom á bílaleigu og krafðist
þess að fá endurgreidda trygging-
ampphæð sem hann hafði borgað
er hann leigði sendibíl sem notaður
var til þess að keyra sprengju inn
í bygginguna. Hélt hann því fram
að bifreiðinni hefði verið stolið en
við húsleit eftir handtökuna fund-
ust tæki og tól til sprengjugerðar
á heimili hans. Mohammed býr í
New Jersey og tengist rótttækum
samtökum múslima. Fimm manns
fórust og rúmlega þúsund særðust
í sprengingunni. Talið er að starf-
semi hefjist ekki í skýjakljúfnum
fyrr en eftir um mánuð.
Skilorðsdómar í
spillingarmálum
ÍTALSKA stjómin lagði í fyrradag
fyrir þingið og hyggst knýja í gegn
umdeildar lagabreytingar sem
miða að því að gefa þeim, sem
sakaðir eru um spillingu, upp sakir
að nokkru leyti. A þannig að reyna
að takmarka áhrif mútu- og
hneykslismálanna, sem koma upp
á ný og ný á hveijum degi og eru
farin að ógna pólitíska valdakerfínu
á Ítalíu.
Neyðargögnum varpað úr
flugvélum
BANDARÍSKAR herflugvélar hófu
í byijun vikunnar að varpa neyðar-
gögnum yfír byggðir múslima í
austurhluta Bosníu sem Serbar
höfðu setið um mánuðum saman.
Samkvæmt fregnum sem bárust
fyrir milligöngu radíóáhugamanna
komst ekki nema lítill hluti send-
inganna til hinna þjáðu.
Skoraði herinn á Jeltsín?
ÞINGMENN á rússneska þinginu
lýstu á fimmtudag áhyggjum yfir
fréttum um að yfirmenn heraflans
hefðu á miðvikudag
skorað á Borís
Jeltsín Rússlands-
forseta að grípa til
ákveðinna aðgerða
og binda enda á
deilumar við þingið.
Óttuðust *, þing-
mennimir að herinn
hefði snúist á sveif
með Jeltsín sem sagðist á þriðjudag
vera reiðubúinn að grípa til rót-
tækra aðgerða ef þingið stæði í
vegi fyrir umbótastefnu hans.
Verðsamráð í Danmörku
DANSKIR neytendur greiða hærra
verð fyrir ýmsar algengar vörur á
borð við skófatnað, lyf, olíu og
byggingarefni en tíðkast annars
staðar í Evrópubandalaginu, að því
er danskir fjölmiðlar skýrðu frá á
fimmtudag. Vitnuðu þeir í skýrslu
Efnahags- og framfarastofnunar-
innar (OECD) en í henni er komist
að þeirri niðurstöðu að leynilegt
samráð um verðlag og einokunart-
ilburðir nokkurra stórfyrirtækja
standi heilbrigðri samkeppni fyrir
þrifum í Danmörku.
Jesús bíður fyrirmæla frá
Guði
. HUNDRUÐ lögreglumanna um-
kringdu sl. sunnudag höfuðstöðvar
sértrúarsafnaðar skammt fyrir ut-
an borgina Waco í Texas og stóð
umsátríð enn sl. föstudag. Safnað-
arleiðtoginn David Koresh hefur
skirrst við áskorunum um að gef-
ast upp fyrir lögreglu. Hann telur
sig vera Jesús og sagðist bíða fyrir-
mæla frá Guði um hvað gera skyldi.
Óttuðust fyrrum safnaðarmeðlimir
að frekar myndu Koressh og fylgis-
menn hans fremja sjálfsmorð en
gefast upp. Eru þeir vel vopnum
búnir. Er lögreglan hugðist taka
húsið með áhlaupi mætti hún mót-
spymu og féllu sjö manns í vopna-
viðskiptum sem þá áttu sér stað.
Jeltsín á útleið?
í svipaðri aðstöðu og Gorbatsjov áður en hann hrökklaðist frá
Keppinautarnir
Borís Jeltsín, forseti Rússlands, og Rúslan Khasbúlatov, forseti
þingsins.
BORÍS Jeltsín forseti hefur var-
að við þvi að valdabarátta sín
og forseta rússneska þingsins,
Rúslans Kasbúlatovs, geti haft
borgarastríð í för með sér.
Dregið hefur verið úr völdum
hans, þótt hann hafi komið til
móts við andstæðinga umbóta-
stefnunnar, og einstök héruð
hafa tilskipanir hans að engu,
þar sem þau vilja draga úr mið-
stýringu frá Moskvu. Jeltsín
virðist því að ýmsu leyti standa
í svipuðum sporum og Míkhaíl
Gorbatsjov síðustu mánuðina
áður en hann hrökklaðist frá
völdum fyrir tveimur árum.
Kasbúlatov þingforseta hefur
orðið svo vel ágengt í baráttu sinni
fyrir auknum völdum þingsins að
samstarfsmenn Jeltsíns telja að
með sama áframhaldi verði hann
þjóðhöfðingi með sama sem engin
völd. Jeltsín stendur að því leyti
betur að vígi en Gorbatsjov að
hann er þjóðkjörinn, en samdrátt-
ur hefur aukizt, lífskjörin hafa
rýmað og almenningur hefur
misst allan áhuga á stjómmálum.
Fréttaritari Daily Telegraph í
Moskvu segir að þar sé um fátt
annað rætt en hvað taka muni við
þegar Jeltsín láti af völdum.
„Tímabil hans er senn á enda,“
segi margir — ekki aðeins harð-
línumenn held-
ur lýðræðis-
sinnar og ein-
dregnir stuðn-
ingsmenn um-
bótastefnunn-.
ar.
„Jeltsín hefur gert það sem í
hans valdi stendur," heyrist sagt
í Moskvu. „Sögulegu hlutverki
hans er lokið.“ Að sögn fréttarit-
arans er sagt sem svo að þingið
sé í þann veginn að fara með sig-
ur af hólmi í valdabaráttunni við
Jeltsín. Hann verði að velja á milli
þess að beijast fyrir því að halda
völdunum eða að sætta sig að
stjóma aðeins að nafninu tíl. Hann
geti aðeins fylgzt með úr fjarska
þegar harðlínumenn geri umbæt-
ur hans að engu.
Sjálfur gefur Jeltsín í skyn að
hann kunni að grípa til þess „ör-
þrifaráðs" að virða stjómarskrána
að vettugi og ijúfa þing, ef komið
verði í veg fyrir að umbætur hans
nái fram að ganga. Hótun hans
um að taka sér aukin völd veitir
honum þó enga tryggingu fyrir
því að þjóðinn, herinn og lögreglan
muni standa einhuga að baki hon-
um og völd hans em dregin í efa.
„Hvað getur hann gert?“ spyr
vestrænn stjómarerindreki, sem
segir að Jeltsín sýni alltaf „leik-
ráen tilþrif þegar að honum sé
kreppt að sögn Reuters. „Hann
gekk næstum því eins langt í des-
ember, en beið ósigur að lokum.
Hann grefur undan pólitískum
trúverðugleika sínum."
Jeltsín hyggst bera undir
þjóðaratkvæði 11. apríl „hver eigi
að stjóma Rússlandi: þingið eða
forsetinn?“ og vonar að úrslitin
muni binda enda á valdabarátt-
una. Hann viðurkennir að fulltrúa-
þingið kunni að reyna að koma í
veg fyrir að þjóðaratkvæðið fari
fram þegar það kemur saman,
væntanlega nú í vikunni, en virð-
ist ekki telja sig bundinn af af-
stöðu þess. Jafnvel þótt þjóðarat-
kvæði yrði leyft væri óvíst að það
mundi leysa vanda hans
Kasbúlatov vill nota þjóðarat-
kvæðið til þess að bæta við spum-
ingum á kjörseðilinn og ef þeim
verður svarað eins og hann ætlast
til munu völd hans aukast. Þannig
hyggst hann fara að dæmi Jeltsíns
sjálfs, sem notaði tækifærið þegar
Gorbatsjov efndi til þjóðaratkvæð-
is um framtíðarskipulag Sovét-
ríkjanna í marz 1991 tii þess að
spyija íbúa Rússlands hvort þeir
vildu eigin forseta. Stuðningur sá
sem hann fékk gerði honum kleift
að efna til forsetakosninga, sem
tryggðu honum umboð frá þjóð-
inni.
Líkt og Gorbatsjov hefur Jeltsín
orðið að grípa til örþrifaráða til
að halda völdunum. Hann hefur
vikið Jegor Gaidar úr starfí for-
sætisráðherra og rekið fleiri sam-
starfsmenn til þess að róa and-
stæðinga sína,
en þó hefur
Kasbúlatov og
þinginu tekizt
að skerða völd
hans. Á svip-
aðan hátt og
Gorbatsjov hefur Jeltsín einnig
reynt að halda völdunum með því
að sækjast eftir stuðningi lýð-
velda, sem hafa gengið stöðugt
lengra í kröfum sínum, en orðið
að sætta sig við að dregið hefur
verið úr þeim.
„Núverandi ástand minnir um
margt á dagana fyrir valdaránstil-
raunina 1991," segir fréttaskýr-
andinn Jegveníj Kíseljov að sögn
Reuters. Jeltsín leiti eftir stuðn-
ingi kommúnista og fleiri fyrrver-
andi óvina og standi einnig and-
spænis hættu á valdaráni. „Hvaða
trygging er fyrir þvi, eins og nú
er ástatt, að öfl, sem vilja ekkert
samkomulag og tengd eru fortíð-
inni, muni ekki aftur láta til skar-
ar skríða?" spyr hann.
Með því að hóta að taka sér
sérstök völd kann einnig að vaka
fyrir Jeltsín að vekja ótta og sam-
úð á Vesturlöndum, stefnu sinni
til framdráttar. Einn helzti and-
stæðingur hans, Sergei Baburín,
sakar hann um að reyna að „búa
til hættuástand“ og segir að þrátt
fyrir óljós ákvæði í stjómar-
skránni séu engin ágreiningsatriði
óleysanleg. Hann segir að hann
muni líta á það sem valdarán, ef
þing verði rofíð og Jeltsín stjórni
með tílskipunum. „Hvemig getur
hann leyst upp þingið, ef þing-
menn halda áfram að koma sam-
an?“ spurði hann fréttaritara Re-
uters.„Hann hefur engan stuðning
til að gera stjórnarbyltingu —
hvorki í heraflanum, lögreglunni
né KGB.“
Æðstu yfírmenn rússneska
hersins hafa átt fund með Jeltsín
og hvatt hann til að binda enda
á stjórnmálakreppuna með
„markvissum aðgerðum.“ Svo
mikil ringulreið ríkir í hemum að
sögn þingmanns, sem sérhæfír sig
í hermálum, að „enginn getur
treyst honum fyllilega eins og
sakir standa — hvorki forsetinn
né þingið." Öryggisráðuneytið,
sem áður hét KGB, lætur lítið á
sér bera, en hefur gagnrýnt spill-
ingu og auknar njósnir vestrænna
ríkja, sem færi sér veikleika Rússa
í nyt.
Jeltsín getur huggað sig við að
allt er með kyrrum kjörum í Rúss-
landi þrátt fyrir þrengingar af
völdum markaðsumbóta. Almenn-
ingur er orðinn þreyttur á póli-
tísku rifrildi og samdrætti, en fáir
fara út á götumar til að mót-
mæla. Aðeins 20.000 tóku þátt í
mótmælum kommúnista og þjóð-
emissinna gegn Jeltsín í Moskvu
nýlega. Verkalýðsfélög virðast
einnig styðja Jeltsín í baráttu hans
gegn þinginu og Kasbúlatov, þótt
kolanámumenn í Kúban-héraði
hóti verkfalli til að knýja fram
launahækkanir.
„Verður alger .upplausn í Rúss-
landi, ef Jeltsín fer frá?“ spyr
fréttaritari Daily Telegraph.
„Verður borgarastyijöld, ef hann
heldur áfram að beijast við þingið
og Kasbúlatov? Skoðanir eru
skiptar. Sumir telja að Rússland
verði annað Tyrkland eða önnur
Rúmenía í risastórri mynd, að
markaðsfrelsi og lýðræði verði af
skornum skammti og heiðarleiki
í opinberu lífí á borð við það sem
gengur og gerist á Ítalíu. Bölsýn-
ismenn sjá fyrir sér her eða ein-
stök herfylki búin kjarnaoddum
reyna að halda uppi lögum og
reglu, einkum í afskekktum hér-
uðum, sem krefjast aukinnar sjálf-
stjómar."
Þó telur fréttaritarinn að erfítt
verði að snúa við þeirri þróun sem
hófst fyrir tveimur' áram. Uggur
um að brottvikning Gaidars mundi
stöðva umbætumar hafi ekki orð-
ið að veraleika. Eftirmaður hans,
Viktor, hafí farið að ráðum starfs-
manna Gaidars, sem flestir hafí
haldið stöðum sínum. Fái þingið
hins vegar vilja sínum framgengt
og banni þjóðaratkvæði Jeltsíns
mun það síðan leggja til atlögu
við ríkisstjórnina. Auðvelt sé að
kynda undir óánægju fólks og
ekki sé víst að Jeltsín haldi yfír-
ráðum sínum yfir sjónvarpinu.
Enginn einn maður stendur á
bak við tilraunirnar til að steypa
Jeltsín að sögn Daily Telegraph.
Augljósasti arftakinn er Alexand-
er Rútskoj varaforseti, sem er ein-
dreginn andstæðingur markaðs-
stefnunnar. Endurreistur flokkur
kommúnista mun gegna takmörk-
uðu hlutverki að sögn blaðsins,
en ef öll þessi öfl sameinist undir
merki þjóðemishyggju, eins og
reynt sé að koma til leiðar, verði
möguleikar þeirra geysimiklir.
Að sögn blaðsins telja Rússar
að vestræn ríki sýni ekki nógu
mikinn skilning á greiðsluerfíð-
leikum þeirra. Margir Rússar telji
að þau sjái sér hag í að þeir nái
sér ekki aftur á strik, einkum
Bandaríkin. Öll sund séu þó ekki
lokuð, þótt Jeltsín verði sviptur
völdum. Ekki er ástæða til að
ætla annað en að stjóm undir for-
sæti Rútskojs eða einhvers annars
muni viðurkenna harðar stað-
reyndir á sama hátt og Tsjerno-
myrdin þegar bent verði á þær.
BAItSVIÐ
eftir Gubmund Halldórsson