Morgunblaðið - 07.03.1993, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. MARZ 1993
SYNDUGUR
MESSIAS A
HEIMSENDA
eftir Pál Þórhallsson
SÉRTRÚARHÓPURINN sem hefur verið umset-
inn í víggirtum bækistöðvum sínum við bæinn
Waco í Texas um vikuskeið á sér tæpra sextíu
ára sögu. Hann hefur aldrei verið fjölmennur,
nú eru um hundrað manns í honum, og er talinn
til öfgahópa, þar sem einn leiðtogi krefst skilyrð-
islausrar undirgefni safnaðarmanna. Hópar af
þessu tagi eru um allan heim. Talið er að það
séu tuttugu til þijátíu söfnuðir af þessu tagi í
Bandaríkjunum og Kanada með samtals um
30.000 félögum. Þótt margir fyrrverandi aðvent-
istar hafi verið í flokknum gegnum tíðina hefur
kirkja Sjöunda dags aðventista í Bandarikjunum
svarið af sér öll tengsl við hann enda virðist
fátt sameiginlegt með þeim. Flokkurinn sem hér
um ræðir hefur nokkrum sinnum klofnað og
skipt um nafn og hart hefur verið tekist á um
leiðtogahlutverkið. Það er trú safnaðarins að
hann sé hinn rétti erfingi konungdæmis Davíðs.
Bandarískir löggæslumenn sitja um trúflokk í Texas
Fjöidi manns í valnum eftir misheppnaöa atlögu
Áfengis-, tóbaks- og skotvopnaeftirlitsins
Leiötoginn ungi sakaöur um kynferóislegt ofríki
TOGA8T A
VM APÓTEKIA
um að þetta breyttist, „hafa apótek-
in í dag ekki hag af sem mesti sölu?“
spurði hann.
Apótekarar nefna einnig aukna
hættu á misferli við skipulagsbreyt-
ingamar. Meira öryggi sé í kerfi sem
byggi á fjárhagslega sjálfstæðum
apótekurum og augljós sé hættan
af lyfsala í kröggum. Þá verði meiri
möguleikar fyrir fíkniefnaneytendur
að ná sér í lyf eftir því sem útsölu-
stöðum fjölgaði og öryggið minnk-
aði. Ráðuneytismenn segja aldrei
hægt að útiloka misferli. Hins vegar
yrði ekki slakað á klónni í eftirlitinu
og Lyfjaeftirlitið yrði sterkt eins og
verið hefði.
Ríkisrekstur apóteka
Heimildir í frumvarpinu fyrir
sjúkrahús að opna
apótek fyrir al-
menning og heim-
ildir þeirra til inn-
flutnings lytja eru
mjög gagnrýndar.
Mörgum sem
blaðamaður ræddi
við fannst það
skjóta skökku við
að ríkið væri að
hefja rekstur apó-
teka á sama tíma
og unnið væri að
einkavæðingu
Lyfjaverslunar
ríkisins. Formaður
Apótekarafélags-
ins sagði að það
hlyti að verða
óeðlileg sam-
keppni og hann
sagðist ekki sjá
hvernig spítalarnir
ætluðu að fara að
skilja á milli apó-
teks og annarrar
lyfjaumsýslu.
Jón Sæmundur
svaraði þessari
gagnrýni á þá leið
að heimildir
sjúkrahúsanna til
eigin innflutnings
lyfja væru fyrst og
fremst til þess að
styrkja stöðu
þeirra gagnvart
innflytjendum og
opna möguleika
þeirra til að taka
þátt í hagkvæm-
um sameiginleg-
um innkaupum
spítala, til dæmis
á Norðurlöndun-
um. Bentu ráðu-
neytismennimir á
að einkavæðing
Lyfjaverslunar
ríkisins væri ekki
á vegum heil-
brigðisráðuneytis-
ins, einkavæðing-
amefndin réði
ferðinni í því efni.
Loks bentu þeir á
þau ákvæði lag-
anna og nýrra
samkeppnislaga
að apótek sjúkra-
húsanna yrðu að
standa fjárhags-
lega sjálfstæð og
ríkið mætti ekki
niðurgreiða rekstur þeirra.
Þeir fullyrtu að spítalamir ætluðu
sér ekki í samkeppni við apótekin á
markaðnum en þau þyrftu að geta
veitt göngudeildarsjúklingum sjálf-
sagða og eðlilega þjónustu og ekki
væri óeðlilegt að ríkið fengi tekjum-
ar af þessari þjónustu. Varðandi
heimildir heilsugæslustöðva og minni
sjúkrahúsa úti á landi til að opna
apótek sögðu þeir að þar væri verið
að opna möguleika til nauðvamar
ef enginn lyQafræðingur vildi starfa
sjálfstætt í byggðarlaginu. Ef ein-
hver lyfjafræðingur vildi taka yfir
reksturinn myndi ríkið draga sig í
hlé.
Mismunandi lyfjaverð milli
landshluta
Ráðuneytismenn og apótekarar
eru sammála um að líkur séu á að
lyfjaverð verði mismunandi milli
landsvæða. Meiri möguleikar séu á
afsláttum frá hámarksverði á stærri
markaði. Verður þróunin þá eitthvað
í líkingu við það sem gerst hefur á
matvöramarkaðnum á undanfömum
áram. Ráðuneytismenn leggja á það
áherslu að samkeppnin leiði til lækk-
unar á öllu lyfjaverði í landinu, einn-
ig á landsbyggðinni, og vísa til mat-
vöramarkaðarins í því sambandi þar
sem stórmarkaðimir í Reykjavík hafi
þrýst matvöraverði niður um allt
land.
Apótek veita mikilvæga þjónustu
og er hugsanleg fækkun þeirra og
mismunandi verð eftir landshlutum
viðkvæmt pólitískt mál, eins og fram
hefur komið í umræðum í þingflokki
sjálfstæðismanna að undanfömu.
Landsbyggðin aldrei
samkeppnisfær
Hjálmar A. Jóelsson, apótekari á
Egilsstöðum, sagðist ekki átta sig á
þvi hvemig samkeppninni væri ætlað
að virka. Sagðist
hann eiga von á
því að hámarks-
verðið yrði
ákveðið lágt og
því varla við því
að búast að menn
treystu sér til að
fara mikið niður
fyrir það. „En ef
það gengur eftir
að einhver bjóði
lægra verður
landsbyggðin
aldrei samkeppn-
isfær. Þetta verð-
ur eins og í mat-
vöranni, sumir
landsmenn þurfa
að búa við allt
annað matarverð
en aðrir,“ sagði
Hjálmar.
Hann sagði að
mismunandi
lyfjaverð myndi
væntanlega leiða
til þess að fólk
keypti lyfin frek-
ar í stærri apó-
tekunum og það
drægi úr viðskip-
um apóteka á
landsbyggðinni
og gerði rekstr-
argrandvöll
þeirra enn verri
en nú er. Um
3.000 manns era
í læknishéraði
Egilsstaða.
Hjálmar sagðist
ekki gera sér
grein fyrir því
hvort samkeppn-
in næði þangað.
Hann sagðist
ekki sjá neinn
grundvöll fyrir
því að þetta
svæði eða önnur
svipuð stæðu
undir því að
greiða tveimur
lyfjafræðingum
laun. Hann sagði
hugsanlegt að
sterkustu kaup-
félög landsins
teldu sig hafa
siíkan grundvöll
og sæju sér hag
í því að koma
þannig til móts
við þá viðskipta-
vini sína sem væru í reikningi. Nú
væri atvinnuleysi hjá lyfjafræðingum
og hugsaniegt að lyfjafræðingar
færu í hlutastarf í apótekum kaupfé-
laganna og tækju jafnframt að sér
önnur störf hjá þeim. „Ég veit ekki
hver framtíðin yrði hjá okkur sem
fyrir erum ef markaðurinn skiptist.
Við myndum sjálfsagt þrauka með
því að segja upp fólki og draga sam-
an segiin. En það myndi ekki leiða
til betri þjónustu og lægra vöra-
verðs,“ sagði Hjálmar.
„Þetta getur leitt til glundroða í
lyfsölumálum dreifbýlisins," sagði
Hjálmar einnig. Hann sagði að talað
væri um að þessum breytingum væri
ekki beint gegn dreifbýlinu en ef eitt-
hver meining væri í því þyrfti að
setja í lögin ákvæði um lágmarks-
Ijöída íbúa þar sem leyft yrði að
stofnsetja ný apótek.
Sérfræðingar í trúar-
lífsfræðum velta því
nú fyrir sér hvernig
friðsæll en einangr-
aður flokkur gat
breyst í vopnaða sveit
manna sem lýtur
ægivaldi kynóðs gít-
arleikara. Marc Galanter, prófess-
or í geðlækningum við New York
University Medical Center, segir
kynferðislega afbrigðilega hegðun
ekki fátíða hjá trúarhópum sem
loka sig af frá umheiminum. Eftir
því sem einangrunin aukist slakni
á siðferðishömlunum. Hópar af
þessu tagi kunni að grípa til of-
beldis þegar þeim finnist að sér
vegið. Ottast menn mjög að söfn-
uðurinn kunni að taka upp á voða-
verkum á borð við fjöldasjálfsmorð
Jims Jones og 900 fylgismanna
hans í Guyana árið 1978.
David Koresh, 33 ára gamall,
hefur verið leiðtogi sértrúarhóps-
ins um nokkurra ára skeið. Upp-
runalegt nafn hans er Vernon
Wayne Howell, en því nafni breytti
hann fyrir þremur árum. Yfirvöld-
um í Los Angeles gaf hann þá
skýringu á umsókn sinni um nafn-
breytingu að hann væri skemmti-
kraftur og tiigangurinn væri að
auðvelda sér frama á tónlistar-
brautinni.
Móðir Koresh var ekki nema
fimmtán ára gömul þegar hann
kom í heiminn. Fyrstu árin ólst
Koresh upp hjá afa sínum og
ömmu en móðir hans tók hann að
sér fimm ára gamlan. Hann flutt-
ist með móður sinni og stjúpa til
Dallas í Texas þar sem hann gekk
í aðventistaskóla. Hann var
snemma trúhneigður og baðst fyr-
ir klukkustundum saman á hveij-
um degi og grét í bæn sinni eftir
því sem amma hans segir. Hann
átti í erfiðleikum í skóla en til
þess var tekið að hann lagði á sig
að læra heilu kaflana úr Nýja
testamentinu utan að. Seytján ára
gamall gekk Koresh í Davíðsætt-
arsöfnuðinn en móðir hans var
einnig félagi um tíma.
Koresh náði yfirráðum í söfnuð-
inum eftir hatramma baráttu við
mann að nafni George Roden sem
lyktaði með fullum sigri hins fyrr-
nefnda, hann slapp við dóm fyrir
morðtilraun en Roden endaði á
geðsjúkrahúsi.
Fram til ársins 1988 var landar-
eign safnaðarins, Karmelbúgarð-
urinn eins og hún var nefnd, í
hálfgerðri niðurníðslu. En þá hófst
mikið uppbyggingarstarf undir
forystu Koresh. Reistar voru nýjar
ATAKASAGA
1918 Victor Houteff, innflytj-
andi frá Búlgaríu, gengur í
söfnuð Sjöunda dags aðventista
í Iilinois. Flytur síðar til Los
Angeles.
1934 Eftir deilur um túlkun
Biblíunnar klýfur Houteff sig
frá aðventistum og stofnar eig-
in söfnuð.
1935 Houreff flytur til Texas
og stofnar Karmelfjalls-mið-
stöðina í bænum Waco í Texas.
1942 Nafni safnaðarins er
breytt og hann kenndur við
Davíð konung.
1955 Houteff deyr og ekkja
hans Florence tekur við stjóm-
velinum.
1957 Waco-bær kaupir land-
areign safnaðarins fyrir
700.000 dali og hann flyst um
fimmtán km út fyrir bæinn.
1959 Söfnuðirinn klofnar eft-
ir að spádómur Florence um
heimsendi rætist ekki. Flestir
fylgja Ben Roden að málum og
hann stofnar Söfnuð Davíðs-
ættar (Branch Davidians).
1978 Roden deyr og ekkja
hans Lois tekur við.
1984 Enn klofna Davíðs-
menn, að þessu sinni vegna
ágreinings milli George Rodens,
sonar Lois, og Vernons How-
ells.
1985 Deilurnar hafa magnast
svo mjög að Howell og stuðn-
ingsmenn hans eru hraktir á
brott með vopnavaldi.
1987 Eftir skotbardaga era
Howell og fleiri handteknir á
búgarðinum sakaðir um tilraun
til að myrða George Roden.
1988 Sjö vitorðsmenn How-
ells sýknaðir en hann sjálfur
sleppur vegna þess að atkvæði
falla jafnt í kviðdómi.
1989 George Roden ákærður
fyrir morð á 56 ára gömlum
manni frá Odessa.
1990 Roden sýknaður vegna
geðveiki og hann fluttur á ríkis-
sjúkrahúsið í Vernon.
1993 28. febrúar ráðast liðs-
menn Áfengis-, tóbaks- og
vopnaeftirlits Bandaríkjanna til
atlögu við Söfnuð Davíðsættar.
víggirtar höfuðstöðvar umluktar
gaddavír og trónir varðturn í miðj-
unni. Yfír safnaðarstarfinu var
leyndarblær enda samneytið við
bæjarbúa í Waco lítið þótt sumir
sæktu þangað vinnu. Trúfélagið
lifði á launum sem þannig var
aflað auk þess sem nýliðar af-
hentu Koresh allar eigur sínar og
jafnvel ijölskyldna sinna. Bæj-
arbúar horfðu til víggirts óðalsins
með óttablandinni forvitni. Menn
hættu sér ekki of nærri því „þá
átti maður á hættu að verða skot-
inn“ eins og einn bæjarbúa orðar
það.
Fyrrverandi safnaðarmenn hafa
gefið greinargóða lýsingu á því
sem fram fer innandyra. Koresh
virðist líta á sjálfan sig sem Jesú
Krist. Strangar reglur gilda um
sambúðina innandyra. Safnaðar-
menn, sem eru af ýmsu þjóðerni,
lifa á jurtafæði en Koresh má einn
neyta áfengis. Ekki er leyfð nein
sundurgerð í klæðaburði, flest föt-
in eru heimasaumuð. Að sögn tek-
ur bænahald dijúgan tíma safnað-
armanna, stendur það allt að
fimmtán tíma samfleytt. Prestur
í Waco sem heimsótti söfnuðinn
fyrir þremur mánuðum segir að
þá hafi allt virst eðlilegt innan-
dyra.
Koresh telur sig hafa yfímátt-
úrulega heimild til að taka sér
konur annarra manna og hann
hefur stært sig af því að eiga nítj-
án konur sem alið hafi honum
mörg börn. Jafnframt bannar
hann öðrum körlum í söfnuðinum
holdlegt samneyti við konur, segir
að þeirra bíði fagrar meyjar í
himnaríki. Undirbúningur fyrir
dómsdag setur mark sitt á samfé-
lagið. Koresh á að hafa breytt
nafni byggingarinnar í Heimsenda
og sagt er að hann haldi því fram
að börn sín eigi að ná yfirráðum
á jörðu eftir að trúleysingjarnir
hafi drepist. Ennfremur er talið
að hópurinn eigi mikið vopnabúr
sem Koresh hafi safnað til að und-
irbúa stríðið mikla þegar heims-
endir nálgast. Það er kaldhæðnis-
legt að árið 1988 var yfirvöldum
í Texas gert að skila Koresh aftur
vopnum sem gerð voru upptæk
við rannsókn fyrrnefnds morð-
máls. Talið er að hann geti með
Bótakröfiir
apótekara
niilljarónr
Ríkið hafnar
bótaábyrgð
BÓTAKRÖFUR lyfsala á
hendur rikinu gætu numið allt
að einum milljarði kr. ef lyf-
salan verður gefin fijáls, sam-
kvæmt upplýsingum frá þeim.
Kröfur þeirra myndu byggj-
ast á því að í leyfisbréfum
þeirra voru kvaðir um kaup á
húsnæði, áhöldum og birgðum
fráfarandi lyfsala og að þeir
hafi staðið undir þessari kaup-
skyldu í trausti þess að losna
við eignirnar við starfslok.
Þessar kvaðir falla niður,
samkvæmt frumvarpinu. Heil-
brigðisráðuneytið hafnar því
að apótekarar geti átt bóta-
rétt á hendur ríkinu og vísar
til álitsgerðar sem Hákon
Árnason hrl. hefur unnið fyrir
ráðuneytið.
Fram kemur meðal annars
þjá Hákoni Ámasyni að
hann telur að fyrirhugaðar
breytingar svipti lyfsalana á
engan hátt atvinnuréttindum
þeirra, né eignar- og nýtingar-
rétti á lyfjabúðum þeirra og öðr-
um rekstrartengdum eignum.
Hann telur að hugsanleg lækkun
á verði eignanna af völdum
breytinganna sé alls óvís og geti
ekki talist þungbær. Þá vill hann
líta svo á að hér sé um að ræða
almennar reglur um atvinnurétt-
indi og rýmkun atvinnufrelsis á
sviði lyfsölumáia, sem byggist á
vissum jafnréttis- og réttlætis-
mælikvarða, auk þjóðfélagslegra
hagkvæmnissjónarmiða, og
kemst að þeirri niðurstöðu að
breytingarnar valdi ekki bóta-
skyldu fyrir ríkissjóð.
Hann kemst að sömu niður-
stöðu um hugsanlega bótaskyldu
vegna brottfalls kaupskyldu á
eignum lyfsala við starfslok.