Morgunblaðið - 09.03.1993, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. MARZ 1993
15
V AXT ALÆKKUN
— með handafli verkalýðsheyfingar og almennings
eftír Leó E. Löve
Frá því að stöðugt verðlag og
gengi endurvöktu verðskyn al-
mennings hefur ekki nokkrum lif-
andi manni í verslun eða þjónustu
dottið í hug að hækka verð að
geðþótta.
Jafnvel þótt menn standi frammi
fyrir tapi í rekstri sínum, er ekki
hægt að láta sem ekkert sé og
hækka verðið.
Hvaða kaupmanni dytti til dæm-
is í hug að setja svohljóðandi skilti
í búðargluggann: „Nokkrir við-
skiptavinir sem höfðu veriðíreikn-
ingi hjá mér eru gjaldþrota og
gátu ekki greitt skuldir sínar. Til
þess að vinna það upp verð ég að
hækka allt vöruverð í búðinni. “
Spumingu þessari er fljótsvar-
að: Engum dytti slíkt í hug, endá
myndu viðskiptavinirnir leita ann-
að, þar sem vörurnar væru ódýr-
ari. Þeir myndu leita til þess kaup-
manns sem sýnt hefði aðgát í
rekstri eða ákvæði að taka afleið-
ingum gerða sinna og mæta tapinu
með eigin fé.
Eftir lestur ofangreindra lína í
grein sem fjallar um vexti er les-
andanum ljóst að greinarhöfundur
ætlar sér næst að bera banka sam-
an við önnur þjónustufyrirtæki.
„Það er alls ekki sambærilegt,"
kann einhver að segja, „og hvemig
ætlar maðurinn að láta beita bank-
ana þeim þrýstingi sem neytendur
geta beitt kaupmenn?“ Svo hristir
lesdandinn höfuðið og bætir við:
„Þetta er ekki hægt.“
Ekki leggja frá þér blaðið, þótt
þú kunnir að hugsa eitthvað í þessa
átt.
Þetta er nefnilega hægt.
Sumir banka hafa grætt
Svo lengi má brýna deigt jám
að bíti, segir einhvers staðar og
með sífelldum áróðri og barlómi
hefur talsmönnum banka tekist að
koma því inn hjá þjóðinni að bank-
ar séu yfir það hafnir að tapa eða
megi ekki tapa, eins og svo mörg
íslensk fyrirtæki gera þó um þess-
ar mundir.
En það er ekkert náttúmlögmál
að bankar þurfi að græða, þótt
auðvitað sé það æskilegt.
Þegar grannt er skoðað má líka
sjá að undanfarin ár hafa sumar
lánastofnanir grætt.
Þetta em sparisjóðirnir og Bún-
aðarbankinn, enda heyrist ekkert
frá þeim um nauðsyn þess að auka
vaxtamun.
Til þess að neytendur geti þving-
að fram vaxtalækkun þurfa þessar
sterku lánastofnanir að koma til
aðstoðar og aðferðin er þessi:
Verkalýðshreyfíngin, með alla
sína sjóði, þ.m.t. lífeyrissjóði, legg-
ur fé sitt í þær lánastofnanir sem
minnstan vaxtamun þurfa og ódýr-
ustu lánin geta veitt. Féð liggur á
sömu innlánsvöxtum og hjá öðmm,
aðeins útlánavextirnir em lægri.
Almenningur leggur sparifé sitt í
sömu stofnanir eftir að fjöldahreyf-
ing hefur verið mynduð um málefn-
ið, þannig að allir skilji hveija
nauðsyn beri til að allir leggist á
eitt.
Lánastofnanirnar sem þannig fá
aukin innlán geta enn lækkað vext-
ina með hagræðingu í krafti
stækkunar rekstrareininga, bættri
nýtingu fjárfestinga og starfsfólks.
Þarna er komin hliðstæða við
dæmið, sem tekið var í upphafí.
Þeir sem em raunvemlegir eig-
endur lánsijárins beina innlánun-
um þangað sem þeim fínnst þeir —
þjóðfélagið — fá bestu og ódýrustu
þjónustuna, bestu og hagkvæ-
mustu vaxtakjörin.
Handafl sparifjáreigenda
Það fær engin viðskiptastofnun
staðist þann styrk sem almenning-
ur býr yfír ef samstaða næst. Allar
bankastofnanir yrðu þess vegna
að taka tillit til vilja sparifjáreig-
endanna og þótt það verði ef til
vill sársaukafullt fyrir suma, yrði
nauðsynlegt að taka upp nýja
stjórnunarhætti, þ.m.t. útlána-
stefnu og sennilega myndu nokkr-
ar silkihúfur þurfa að fjúka.
Auk þess að vera fímasterkt er
handafl hinna vinnandi stétta allt
annað og miklu heilbrigðara tæki
til hagstjórnar en vaxtalækkun
með handafli ríkisvaldsins. Vissu-
lega verða þær bankastofnanir sem
nefndar voru að taka þátt í aðgerð-
inni, og þar þyrfti ríkisvaldið að
koma til sem eigandi Búnaðar-
bankans.
Að lokum er rétt að velta því
fyrir sér hvort hugmynd sú sé í
raun framkvæmanleg sem hér hef-
ur verið reifuð um handafl almenn-
ings til vaxtalækkunar.
Því hlít ég að svara játandi.
Hver man ekki titringinn í
bankakerfínu þegar formaður
Dagsbrúnar sætti sig ekki við
vaxtastefnu viðskiptabanka fé-
lagsins og flutti alla sjóði í annan
banka? Það sem þá var hægt hlýt-
ur að vera hægt núna. Aðeins þarf
að ná breiðri samstöðu.
Það er líka misskilningur að til
þess að lækka vextina þurfí ríkis-
Leó E. Löve
valdið að koma til. Er ekki mál
til komið að íslendingar hugleiði
„Hver man ekki titring-
inn í bankakerfinu þeg-
ar formaður Dagsbrún-
ar sætti sig ekki við
vaxtastefnu viðskipta-
banka félagsins og
flutti alla sjóði í annan
banka? Það sem þá var
hægt hlýtur að vera
hægt núna. Aðeins þarf
að ná breiðri sam-
stöðu.“
orð Kennedys Bandaríkjaforseta,
þegar hann sagði að menn ættu
ekki að hugsa um hvað ríkið
gæti gert fyrir þá, heldur um
hvað þeir gætu gert fyrir ríkið?
Höfundur er varamaður í
bankaráði Seðlabankans.