Morgunblaðið - 09.03.1993, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. MARZ 1993
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. MARZ 1993
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Endurreisn Alþingis
Alþingi íslendinga er eitt
elzta þjóðþing veraldar.
Þingræðið var höfuðeinkenni
íslenzka þjóðveldisins og þing-
ræðið er aðal lýðveldisins enn
í dag. í gær, 8. marz, voru
hundrað og fimmtíu ár liðin
frá tilskipun Kristjáns kon-
ungs VIII. um endurreisn Al-
þingis 1843, en þá hafði þing-
hald legið niðri í 43 ár. Fyrstu
þingkosningamar fóru síðan
fram árið 1844. Þessir atburð-
ir voru merkir áfangar í þjóð-
frelsisbaráttu Islendinga.
Þessara tímamóta er nú
minnst á Alþingi með ýmsu
móti. Sögufélagið gefur út
mikið rit eftir dr. Aðalstein
Kristjánsson sem nefnist End-
urreisn Alþingis og Þjóðfund-
urinn.
Allsherjarþing með óskorað
löggjafar- og dómsvald um
land allt var háð á Þingvöllum
við Öxará frá árinu 930 til
ársins 1271. Frá þeim tíma og
til ársins 1662 deildi Alþingi
síðan löggjafarvaldi með kon-
ungi. Frá 1662 til 1800 var
Alþingi nánast dómstóll, þótt
löggjafarvaldi þess lyki ekki
að fullu fýrr en um 1700. Al-
þingi var síðan lagt niður með
konungsúrskurði vorið 1800.
Barátta þjóðarinnar fyrir
endurreisn Alþingis hófst frá
og með þessum konungsúr-
skurði. Baldvin Einarsson
leiddi baráttuna í riti sínu,
Ármanni á Alþingi. Fjölnis-
menn og og íslenzkir stúdentar
í Kaupmannahöfn gegndu og
mikilvægu hlutverki í þjóð-
frelsisbaráttunni, sem háð var
jöfnum höndum heima og
heiman. Páll Melsteð sýslu-
maður, Þórður Sveinbjörnsson
dómstjóri og Bjarni Thorarens-
en amtmaður stóðu að undir-
skriftum á bænaskrár til kon-
ungs um endurreisn Alþingis.
Merkur áfangasigur vannst
loks, sem fyrr segir, með kon-
ungsúrskurði 8. marz 1843.
Alþingi starfaði sem ráðgjaf-
arþing 1845-1874 og voru
verzlunarmál, skólamál, fjár-
hagsmál, stjórnskipunarmál
og stjómarskrá meðal helztu
viðfangsefna þess. Jón Sig-
urðsson forseti var frá önd-
verðu forystumaður í stjórnar-
skrármálum og lengi forseti
Alþingis. Þingið fær síðan lög-
gjafarvald í íslenzkum sérmál-
um árið 1874, ásamt konungi,
og íjárveitingavald með stofn-
un sérstaks landssjóðs. Fyrstu
fjárlögin voru síðan samþykkt
árið 1875.
Lýðræðislega kjörið löggjaf-
arþing er homsteinn fullveldis
okkar og þjóðskipulags. Þjóð-
skipulag lýðræðis og þingræð-
is hefur sína annmarka, eins
og önnur mannanna verk, en
það er engu að síður fullkomn-
asta form mannlegs samfélags
sem við kunnum skil á. Það
hefur þann höfuðkost að geta
þróast frá annmörkum sínum
til hins betra með friðsamleg-
um hætti fyrir meirihlutaáhrif
í fijálsum og leynilegum kosn-
ingum. Við nýtum hundrað og
fimmtíu ára afmæli endur-
reisnar Alþingis bezt með því
að styrkja borgaralegt lýðræði
og þingræði í landi okkar.
Færeyskir
dagar
Engin þjóð stendur nær okk-
ur Islendingum að at-
vinnuháttum, frændsemi,
menningu og vináttu en Fær-
eyingar. Það er því sérstakt
fagnaðarefni að um þessar
mundir stendur yfir í Norræna
húsinu í Reykjavík umfangs-
mikil kynning á Færeyjum og
færeysku samfélagi. Þar hefur
meðal annars verið sett upp
færeysk myndlistarsýning
undir heitinu Fimm Færeying-
ar.
í tilefni þessarar færeysku
landkynningar sækja okkur
heim góðir gestir, m.a. log-
maður og biskup Færeyja,
listamenn og stjórnmálamenn.
Skammt er og síðan íslending-
ar sóttu Færeyjar heim til að
kynna land okkar og þjóð þar
og styrkja menningar- og við-
skiptaleg tengsl þjóðanna.
Þessar tvær fámennu ey-
og sjávarútvegsþjóðir eiga sem
fyrr segir margt sameiginlegt.
Veruleikinn í atvinnu- og efna-
hagsmálum hefur ort inn í líf
þeirra bæði sigurljóð og rauna-
bögur. Þær hafa bæði fyrr og
síðar þurft að þreyja þorra og
góu tímabundinna erfiðleika,
en alltaf náð að komast úr
hafróti erfíðieikanna á lygnari
sjó. Svo mun enn verða.
Það er við hæfi á þessum
færeysku dögum í höfuðborg
Islands að minna á orð Háva-
mála: til góðs vinar liggja
gagnvegir. Megi þau orð sann-
ast í gagnkvæmum heimsókn-
um frændþjóðanna, Færey-
inga og íslendinga.
Tíu sjómönnum bjargað um helgina eftir að Farsæll strandaði við Grindavík og Dalaröst á Húsaflögum við Stykkishólm
Áhöfn Farsæls
bjargaðist af
eigin rammleik
Áhöfnin
Morgunblaðið/Fn'mann Ólafsson
ÁHÖFNIN á Farsæli komin heilu á höldnu heim til útgerðarmannsins sem á reyndar þrjá syni á bátnum.
Talið f.v. Lúther Þorgeirsson, Grétar Þorgeirsson skipstjóri, Hafsteinn Þorgeirsson, Þorgeir Þórarinsson,
útgerðarmaður og eigandi Farsæls, og Katarinus Jónsson. Á myndina vantar fimmta manninn úr áhöfn-
inni, Svein Eyfjörð Jakobsson. Á myndinni til hliðar er Farsæll GK 162 fyrir slysið.

Á þurru landi
FARSÆLL GK 162 í fjörunni vestan við Hópsnes eftir að hafa rekið þangað.
Morgunblaðið/Þorkell
Grindavík.
FARSÆLL GK 162 missti vélarafl í innsiglingunni tU
Grindavíkur sl. laugardag. Fimm manna áhöfn bátsins,
þar af þrír synir útgerðarmanns Farsæls, komst af eigin
rammleik í land á gúmmíbjörgunarbát en skipið rak upp
í fjöruna vestan við Hópsnes.
„Það bar ekki á neinu fyrr en ég
var kominn inn í sundið og síðan
kom fylla á hann og brot undir
hann, dekkið fylltist af sjó en hann
hreinsaði sig strax. Nú, síðan um
hálfri mínútu seinna steindrapst á
vélinni. Vélstjórinn hljóp afturí og
reyndi að setja hana í gang og ég
úr stýrishúsinu, allt hvað af tók.
Það gekk ekki og vélin fór aldrei í
gang. Báturinn hélt hins vegar
stefnunni alveg þangað til hann
strandaði," sagði Grétar Þorgeirs-
son, skipstjóri á Farsæli í samtali
við Morgunblaðið.
vildi koma áleiðis þökkum frá
áhöfninni fyrir skjót viðbrögð
björgunarsveitarinnar Þorbjarnar,
en liðsmenn hennar voru komnir
með tæki sín og tól í fjöruna þegar
þeir komu á land.
Gálginn virkaði ekki
Ljósmynd/Snorri Snorrason
„Strákarnir fóru upp til að setja
ankerið út og ég fór að reyna að
skjóta [gúmmíbjörgunarbát] út úr
skotgálganum úr brúnni en hann
haggaðist ekki. Þegar báturinn tók
niðri kom vélstjórinn upp úr vélinni
og reyndi að skjóta bátnum út að
aftanverðu en það gekk ekki heldur
og hann varð að losa bátinn og
henda honum útfyrir. Við drógum
síðan bátinn að og komumst þurrum
fótum í hann og í land,“ sagði Grét-
ar.
Allir í flotgalla
Grétar sagði að þetta hefði gerst
mjög skjótt, varla hefðu liðið nema
um fimm mínútur frá því að drapst
á vélinni þangað til Farsæll var fast-
ur í fjörunni. Það hafi verið stutt
úr snúningnum upp í fjöru. Grétar
sagði að sínir menn hefðu verið vel
búnir og allir komnir í flotgalla þeg-
ar þeir fóru í björgunarbátinn. Þá
hefði veður ekki verið slæmt og
aðfall dregið úr hættunni. Hann
Farsæll GK 162 er 35 tonna stál-
bátur, smíðaður í Svíþjóð árið 1977
og keyptur þaðan til Grindavíkur.
Báturinn er enn á strandstað,
austan í innsiglingunni, en ráðgert
er að björgunarskipið Goðinn dragi
hann á flot í kvöld á flóði en þá
er mjög stórstreymt. Búið er að
laga fjöruborðið í kringum bátinn
og honum er haldið föstum með
taumum í land. Botninn á honum
var eitthvað farinn að skemmast,
og hugsanlegt að gat hafi komið á
olíutank.
Björgunarsveitin Þorbjörn sem
tók þátt í björgunarstarfinu fékk
að eiga aflann úr bátnum, sem var
sjö tonn, allt þorskur. Þannig
áskotnaðist björgunarsveitinni hálf
milljón króna sem rennur til starf-
seminnar. pA
Gálgi ekki prófaður
í íslenskum skipum
PÁLL Guðmundsson forstöðumaður skipaskoðunar- og
skráningarstofnunar Siglingamálastofnunar, segir að enginn
gálgi um borð í íslensku skipi hafi verið prófaður af Iðn-
tæknistofnun í samræmi við reglugerðir í þá veru. Hann
segir að gálgar hafi ekki verið settir í íslensk skip í tvö til
þijú ár.
Páll sagði að í sambandi við sjó-
Þyrlan
tiltaks
TILKYNNING barst Slysa-
varnafélagi íslands kl. 14.26
að Farsæll GK 162 væri um
að það bil að stranda við
innsiglinguna í Grindavík. I
skýrslu Slysavarnafélagsins
segir að strax hafi verið
haft samband við Landhelg-
isgæsluna og beðið um þyrlu
Vamariðsins, þar sem TF-
Sif, þyrla Gæslunnar, hafi
verið biluð. Gunnar Berg-
steinsson, forstjóri Gæslunn-
ar, kannast ekki við að svo
hafi verið og voru kvaddir
út flugmenn til að sinna
þessu kalli.
Skömmu áður en þyrlan fór í
loftið tilkynnti Björgunarsveitin
Þorbjöm í Grindavík að allir
mennimir, fimm að tölu, hefðu
komist í land á gúmmíbjörgunar-
bát heilir á húfi.
Bogi Agnarsson flugstjóri hjá
Gæslunni er í sex mánaða leyfi
frá störfum og í hans stað er
kominn annar flugstjóri, Tómas
Helgason, sem áður var flug-
stjóri á Fokker-vél Gæslunnar.
Gunnar Bergsteinsson sagði að
Tómas sem hefði átt vaktina sl.
laugardag hefði verið veikur, sá
er hafði skilað af sér vakt hefði
verið kominn í vaktafrí og þriðji
flugstjórinn í vetrarfrí. Hann
hefði hins vegar verið heima hjá
sér, þannig að Gæslan hefði haft
upp á tvo flugstjóra að hlaupa
ef á hefði þurft að halda.
setningarbúnað almennt í skipum
mætti segja það að það hafí verið
vandræði með að fínna þann búnað ~
sem hægt er að treysta á. „Það
vom gerðar nýjar kröfur til slíks
búnaðar, að hann skyldi fara í
gegnum prófun hjá Iðntæknistofn-
un' fyrir nokkram árum, og það
hefur enginn búnaður farið í gegn-
um þá prófun. Bæði er það að í
prófuninni era gerðar miklar kröfur
til búnaðarins og það kostar tals-
vert mikið að fara í gegnum hana.
Það hefur enginn framleiðandi vilj-
að kosta það til að setja sinn búnað
í gegnum þá prófun. Því er enginn
búnaður til í dag sem uppfyllir þær
kröfur sem gerðar era til hans í
reglugerð,“ sagði Páll.
Eina þjóðin sem gerir
slíkar kröfur
Páll sagði að slíkur búnaður
væri ekki settur í skip í dag og
hefði ekki verið settur um borð í
skip í a.m.k. tvö til þijú ár. Fjöldi
skipa hefði engan gálga. Gálginn
um borð í Farsæli væri gamall.
„Við yrðum því fegnastir ef einhvei
kæmi með þann búnað sem við
gætum treyst á. Við eram eina þjóð-
in sem setur þær kröfur að um
borð í skipum sé búnaður sem fær-
ir björgunarbát út fyrir skipshlið.
Ég get ekki tjáð mig um hvað hef-
ur gerst í Farsæli, það er verið að
skoða það núna,“ sagði Páll.
Aðspurður um hvort skip fengju
haffærisskírteini þótt enginn væri
gálginn sagði Páll að ef fara ætti
eftir því væru öll skip stopp. „Þau
uppfylla ekki þennan þátt, því það
er enginn búnaður til sem uppfyllir
þessar reglur," sagði Páll. Hann
sagði að Siglingamálastofnun yrði
því að veita skipum haffærisskír-
teini.
Skipstjórinn á Dalaröst SH sem fórst við Húsaflögur
Slapp út áður en bát-
urinn lag’ðist á hliðina
LITLU munaði að Bergsveinn
Gestsson, skipstjóri og annar eig-
anda Dalarastar SH 107, lokaðist
inni í stýrishúsi báts síns, þegar
báturinn steytti á skeri og lagðist
á hliðina skammt frá Stykkishólmi
á fimmta tímanum sl. sunnudag.
Bergsveinn komst upp á þak stýr-
ishússins en fór nokkrum sinnum
i sjóinn áður en hann komst um
borð í gúmmíbjörgunarbát. Fimm
manns sem voru um borð í bátn-
um, þar af tveir bræður, komust
í björgunarbát og var bjargað
þaðan í Sigurvon SH. Að sögn lög-
reglunnar í Stykkishólmi er síðan
farin úr skipinu og það talið ónýtt.
„Við vorum búnir að taka tog þama
og vorum að gera við plóginn. Á
meðan rak bátinn á skerið, Húsaflög-
ur. Þetta er þama í beygjunni vestur
um þegar ég lendi á skerinu með þess-
um afleiðingum. Straumurinn var það
mikill að báturinn snerist undir eins
og sennilega lenti ég vestarlega á
skerinu,“ sagði Bergsveinn í samtali
við Morgunblaðið. Dalaröstin var á
hörpudiskveiðum.
Grynnist snöggt
Bergsveinn kvaðst telja að ekki
hafi liðið nema um tíu mínútur frá
því báturinn strandaði á skerinu þar
til Sigurvonin var komin til bjargar.
„Það sem gerist er að straumurinn
hrífur bátinn og skellir honum á sker-
ið og þar sat báturinn fastur. Ég var
á lítilli ferð. Ég leit á dýptarmælinn
og sá að það var 12-13 faðma dýpi,
en það er togdýpið sem við erum yfir-
leitt á. Hins vegar grynnist svo snöggt
upp að skerinu, að sunnanverðu
a.m.k.,“ sagði Bergsveinn.
Fjórir menn voru á bátnum auk
Bergsveins, Lárus Hallfreðsson,
Áskell Áskelsson og bræðumir Bjarni
Þór og Sveinn Aðalsteinn Bjarnasyn-
ir, og voru þeir allir uppi á dekki.
Bergsveinn sagði að þetta hefði allt
tekið stuttan tíma. Hann kvaðst hafa
litið niður í vélarrúmið eftir að bátur-
inn festist á skerinu og sá hann strax
að einhver sjór var kominn í hann.
„Ég hélt að það væri bara vegna þess
að báturinn hallaðist undan straumn-
um. Það var bátur á leið til hafnar,
Sigurvonin, svo ég kallaði í hann og
bað hann að fylgjast með okkur. Ég
hélt að þetta væri ennþá allt í lagi.
Þegar ég lauk samtalinu ætlaði ég
að setja dælur í gang en þegar ég
kom niður í vélarrúm var vélin farin
að ausa sjó upp á sig og það jókst
mjög ört. Vélin þagnaði samt ekki
Morgunblaðið/Snorri Snorrason
Dalaröstin
DALARÖST SH 107 á siglingu á Breiðafirði. Bátínn rak á sker við
Stykkishólm þegar hann var þar á veiðum.
fyrr en við vorum allir komnir af bátn-
um,“ sagði Bergsveinn.
Þegar Bergsveinn hafði verið
skamma stund í vélarrúminu var kall-
að í hann og honum sagt að koma
upp því báturinn væri að fara á hlið-
ina. „Ég slapp þokkalega út úr húsinu
áður en báturinn lagðist það mikið
að ég kæmist ekki út. Það er ekki
nema ein hurð stjómborðsmegin á
húsinu og báturinn lagðist einmitt á
þá hlið. Það leið ekki löng stund áður
en sú útgönguleið lokaðist, en ég veit
ekki hvort ég hefði komist út glugga
á brúnni. Ég teygði mig upp í skyggn-
ið og dró mig þannig út,“ sagði Berg-
sveinn.
Þegar Bergsveinn var kominn upp
á stýrishúsið sá hann að Sigurvonin
var komin að strandstaðnum og búið
var að binda taug úr gúmmíbjörgunar-
bát yfir í bátinn.
Björgunarbátur blés ekki upp
Hann hékk dágóða stund á dyra-
karminum áður en hann komst upp á
húsið. Þegar hann komst þangað vom
aðrir skipverjar komnir í björgunar-
bát. „Það var þama annar björgunar-
bátur en hann er nú ekki farinn að
blása sig út ennþá. Hann var orðinn
laus á statífínu og ég kastaði honum
í sjóinn, en hann hreyfðist ekki. Þessi
andskoti kom úr skoðun eftir áramót,
þetta eru því góð handbrögð eða hitt
þó heldur," sagði Bergsveinn.
Skipsfélagar Bergsveins komust
um borð í gúmmíbjörgunarbát sem
var fram á bátnum. Bergsveinn kvaðst
hafa farið nokkrum sinnum á kaf og
hefði hann verið orðinn nokkuð kaldur
og þungur í sjónum er hann fikraði
sig fram með bátnum í átt til félaga
sinna. Enginn þeirra var í flotgalla;
voru þeir í sjóstökkum.
90 leitarmenn á sjö snjóbílum o g um 40 vélsleðum
• '
Umfangsmikil leit
vegna misskilnings
VÍÐTÆK leit var gerð að félögum úr Flugbjörgunarsveit
Reykjavíkur sem voru á skíðagöngu á Landmannaafrétt
um helgina. Mennirnir urðu fyrir töfum vegna óhappa sem
urðu í göngunni en voru aldrei í hættu. Vegna misskiln-
ings varð leitin mun umfangsmeiri en efni stóðu til og
voru 90 manns á sjö snjóbílum og 40 vélsleðum lagðir af
stað til leitar er skíðamennirnir komu fram.
Þrír hópar skíðamanna úr Flug-
björgunarsveit Reykjavíkur, hópur
nýliða og tveir hópar fullgildra
Flugbjörgunarsveitarmanna, fóra
frá Sigöldu áleiðis að Landmanna-
helli á laugardag en gengu tvær
leiðir, að sögn Vals Haraldssonar
formanns Svæðisstjómar í Rangár-
vallasýslu. Nýliðahópurinn tafðist
vegna þess að einn skíðamannanna
meiddist á öxl og nam töfin um sjö
klukkutímum. Björgunarsveitin á
Hellu var kölluð til og flutti hún
manninn áleiðis til Reykjavíkur.
Hinir hópamir komu í skálann við
Landmannahelli síðdegis og var þá
farið að undrast um nýliðana.
Leifur Öm Svavarsson, flokks-
stjóri hjá Flugbjörgunarsveitinni í
Reykjavík, lagði af stað aftur til
Sigöldu um kl. 11 um kvöldið við
annan mann og ætluðu þeir að svip-
ast um eftir ungliðunum á leiðinni.
Hann hitti ekki félaga sína á leið-
inni og þegar hann kom til Sigöldu
óskaði hann eftir aðstoð tveggja til
þriggja vélsleða í birtingu. Fyrir
mistök fékk björgunarsveitin ekki
skilaboðin fyrr en kl. 10 á sunnu-
dagsmorgun.
Gerðu sér snjóhús
Skömmu eftir að Leifur fór af
stað komu tveir nýliðar til skálans
við Landmannahelli og voru þar um
nóttina. Þrír nýliðanna höfðu stopp-
að og gert sér snjóhús þar sem
þeir sváfu um nóttina.
Þrír Flugbjörgunarsveitarmenn
frá Hellu héldu rakleiðis til Land-
mannahellis en gripu þar í tómt því
þá var hópurinn lagður af stað til
Sigöldu. Mönnunum hafði láðst að
skrifa nöfn sín í gestabókina og
drógu björgunarsveitarmenn því þá
ályktun að fjórir nýliðar hefðu aldr-
ei komið þar. Var því hafin leit að
mönnunum en skilyrði til leitar voru
mjög erfíð. Björgunarsveitarmenn
reyndu ítrekað að kalla skíðamenn-
ina upp í talstöðvum án árangurs
enda kom í ljós að talstöðvar skíða-
mannanna höfðu orðið rafmagns-
lausar um nóttina. Skíðamennirnir
héldu sínu striki um daginn og
komu að Sigöldu um kl. 18.30.
Gekk ferð þeirra seint því nýliðarn-
ir vora orðnir þrekaðir og einn
þeirra veikur en þó ferðafær.