Morgunblaðið - 26.03.1993, Blaðsíða 13

13
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. MARZ 1993
Einokunarlækn-
ingar á íslandi?
*
eftir Arna Tómas
Ragnarsson
Einhvern tíma í skyldunáminu
læra fléstir íslendingar að einhver
mestu fantatök sem Danir beittu
okkur hér á árum áður hafi verið
hin illræmda einokunarverslun.
Sérhver íslendingur varð að hafa
einn og aðeins einn kaupmann,
sem hann fékk að versla við, —
hagsmunir neytendans skiptu engu
máli, verð og vörugæði voru hug-
tök sem Danir létu sig litlu skipta.
Brot á reglum um einokunarversl-
un varðaði viðurlögum; húðstrýk-
ingu, fangelsisvist eða einhverju
þaðan af verra.
Þegar farið er yfir þennan kafla
Islandssögunnar í skóla fyllumst
við heilagri vandlætingu og reiði.
Þeim mun merkilegra er það því
að nú — nokkur hundruð árum
síðar, þá telur allstór hópur manna
að hliðstætt kerfi eigi aftur erindi
við okkur — ekki í verslun, heldur
í annars konar þjónustu — í læknis-
þjónustu.
Tilvísanir — refsigjald
Samkvæmt tillögum sem þegar
liggja fyrir í heilbrigðisráðuneytinu
mun enginn íslendingur fá að leita
sér þjónustu hjá sérfræðilækni án
tilvísunar frá heimilislækni sínum.
Sé það þó gert þarf viðkomandi
að greiða meira fyrir þjónustu sér-
fræðingsins en hinn, sem tilvísun
hefur. Brot á nýju reglunum varða
sem sagt viðurlögum — ekki
húðstrýkingu í þetta sinn, heldur
er viðkomandi að hluta til sviptur
réttindum til þeirra sjúkratrygg-
inga, sem hann hefur þó þegar
greitt fyrir. Segja má að sá sem
leiti milliliðalaust til sérfræðilækn-
is þurfi að greiða refsigjald fyrir.
Enginn kemst án leyfis
Af því að ég er ekki viss um
að fólk hafi gert sér grein fyrir
þeim breytingum sem yfir það mun
dynja nú á næstunni og ætla ég
að taka lítil dæmi um það sem
koma skal.
Sjálfur starfa ég sem gigtlæknir
á stofu. Flestum sem til mín koma
er illt einhvers staðar. Fólkið kem-
ur úr ýmsum áttum, margir vegna
ábendinga annarra sem hjá mér
hafa verið með svipuð vandamál,
„Erum við tilbúin til að
kasta fyrir róða því
kerfi sem við búum nú
við og vitum að virkar
vel, fyrir annað, sem
við vitum ekkert um —
og það án þess að sjá
veigamikil rök fyrir
breytingunni? Eigum
við enn einu sinni að
líða fyrir það að sjúk-
lingar hafa engin hags-
munasamtök til að
gæta réttar síns? Hvað
segja neytendasamtök-
in — eru þau hlynnt
hinum fyrirhuguðu ein-
okunarlækningum?“
sumum er vísað til mín af heimilis-
læknum og enn öðrum af sérfræði-
læknum. Hin fyrirhugaða breyting
leiðir til þess að án refsingar kemst
aðeins til mín sá hópur, sem fram-
vísar tilvísun frá heimilislækni sín-
um. Þannig getur maðurinn, sem
tognar í baki fyrir utan dyrnar hjá
mér, ekki talað við mig án þess
að borga refsigjald. Ekki heldur
getur hann Guðjón sérfræðilæknir
sent til mín frænda sinn, sem er
svo illt í hnakkanum, án þess að
frændanum sé refsað. Og sjúkling-
urinn, sem er inni hjá honum Torfa
lækni í næstu stofu, hann fær ekki
að líta við hjá mér þó Torfi óski
þess nema hann fái til þess leyfi
hjá heimilislækni sínum. Ekki má
heldur gleyma henni Jónu frænku
sem vill láta kvenlækni skoða sig,
en heimilislæknirinn hennar vill
gera það sjálfur — hún fær sína
refsingu þegar hún gerir upp við
kvenlækninn.
Réttindaskerðing sjúklings
og lækna
Þetta er í stuttu máli sú vitleysa
sem koma skal. Getur það verið
að engum finnist mikilvægur rétt-
ur sinn skertur? Ég veit að minnsta
kosti að minn réttur sem læknir
er skertur. Nú fæ ég t.d. ekki leng-
ur að vera liðlegur við frænda
minn sem er með magasár og
senda hann til magalæknis eins
og ég hef gert hingað til — ég
verð að senda hann fyrst til heimil-
islæknisins þótt ég viti að hann
eigi þangað lítið erindi. Kannski
fæ ég ekki heldur að senda sjúkl-
inginn sem hjá mér er á stofu til
annars sérfræðings eða í rannsókn
án leyfis heimilislæknisins nema
viðkomandi borgi refsigjaldið aftur
í hvert skipti.
En þó finnst mér réttur þeirra
sem veikjast vera skertur enn
meira en minn og ég veit að þetta
kerfi mun kosta mikinn þvæling
fólks um allan bæ til að eltast við
leyfisplögg (tilvísanir). Auðvitað
er það von og ætlun kerfisins að
fólk muni ekki nenna að standa í
þessum þvælingi — að það muni
heldur borga sín refsigjöld og að
þannig spara sjúkratryggingunum
stórfé.
Af hverju tilvísanir?
Spurningin er þessi — af hveiju
„tilvísanaskyldu"? í stórum drátt-
um geta legið fyrir því tvenns kon-
ar rök, fagleg eða fjárhagsleg. í
stuttu máli sagt þá ríkir mikill
ágreiningur og óvissa um báðar
þessar hliðar málsins. Hvað varðar
faglegu rökin þá er í hnotskurn
spurt að því hvort fólk fái betri
þjónustu hjá heimilislækni með
„heildarsýn" yfir öll vandamál
sjúklings síns eða sérfræðingi með
meiri menntun og reynslu á
ákveðnu sviði. Annað kostulegt
sjónarmið er það að sumum finnst
nauðsynlegt að heimilislæknar
verði n.k. flokkunarvél fyrir hina
ýmsu kvilla fólks — að fólkinu
sjálfu sé ekki treystandi fyrir því
að vita hvert það eigi að leita, —
ekki heldur þó það geti þegið um
það ráð læknisins frænda síns eða
læknisins sem býr í næsta húsi.
Um fjárhagslega hlið málsins
er ekki síður deilt, — er ferð til
heimilislæknis ódýrari en ferð til
sérfræðings? Enginn veit heldur
hvort úrræði heimilislæknis við
ákveðnu vandamáli séu að jafnaði
ódýrari en úrræði sérfræðings við
sama vandamáli. I þessu sambandi
má einnig benda á niðurstöðu Þor-
kels Helgasonar, sérfræðings heil-
brigðisráðuneytisins um þessi mál.
Hann hélt því fram í nýlegu er-
indi, að eftir lauslega athugun sína
AUGLYSING
UMINNLAUSNARVERÐ
VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ *) Á KR. 10.000,00
1980-1 .fl. 15.04.93-15.04.94 kr. 332.215.70
*)lnnlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, og liggja þar jafnframt frammi
nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, mars 1993.
SEÐLABANKI ÍSLANDS
Árni Tómas Ragnarsson
virtist sér að sparnaður hins opin-
bera við að taka upp hið nýja tilvís-
anakerfi væri svo óverulegur, að
af þeirri ástæðu einni tæki því
ekki að gera breytingarnar.
Aðeins rök miðstýringar
til grundvallar
Af hveiju er þá verið að þessu?
Það er aðeins eitt svar — það er
vegna innbyggðrar tilhneigingar
báknsins til miðstýringar. Það get-
ur ekki verið tilviljun að þetta sama
tilvísunarmál er búið að vera á
borðum heilbrigðisráðuneytisins
árum saman og skiptir þá engu
hvað ráðherrann heitir.
Ef veigamikil fagleg eða fjár-
hagsleg rök lægju fyrir þessum
breytingum hefði ráðuneytið haft
nægan tíma til að undirbúa málið
svo vel að útkoman væri borðleggj-
andi. En í staðinn er okkur boðið
upp á alls kyns rökleysur.
Þegar fundinn er út meðalkostn-
aður vegna vinnu sérfræðinga er
hár kostnaður rannsóknarstofu-
lækna, sem í rauninni reka margra
manna fyrirtæki, t.d. reiknaður
eins og hver annar kostnaður
vegna sérfræðinga og það síðan
borið saman við meðalkostnað
vegna starfsemi heimilislækna. Inn
í meðalkostnað vegna sérfræðinga
er á sama hátt tekin starfsemi
skurðlækna, sem þurfa að gera
stórar aðgerðir úti í bæ vegna lok-
unar sjúkradeilda á spítölum. Það
er þó auðvitað augljóst mál að
þessa starfsemi á að bera saman
við hliðstæðu sína á spítölunum
en alls ekki stofur heimilislækna
þar sem engin slík starfsemi fer
fram.
Bara eiginhagsmunapot?
Það er alveg segin sága að þeg-
ar læknar fara að skrifa um svona
mál, þá er það afgreitt sem tilraun
til eiginhagsmunapots. Það er best
að viðurkenna það strax að sem
sérfræðilæknir þá á ég þarna veru-
legra hagsmuna að gæta, bæði
faglegra og fjárhagslegra. Það
eiga líka þeir heimilislæknar sem
beijast fyrir tilkomu nýja kerfísins.
Én sýnist þetta bara vera einka-
mál lækna — eru ekki hagsmunir
annarra líka í húfi? Erum við tilbú-
in til að kasta fyrir róða því kerfr
sem við búum nú við og vitum að
virkar vel, fyrir annað, sem við
vitum ekkert um — og það án
þess að sjá veigamikil rök fyrir
breytingunni? Eigum við enn einu
sinni að líða fyrir það að sjúklingar
hafa engin hagsmunasamtök til
að gæta réttar síns? Hvað segja
neytendasamtökin — eru þau
hlynnt hinum fyrirhuguðu einok-
unarlækningum? Hvað segir þú
lesandi góður — einnig þú munt
einhvern tíma þurfa á lækni að
halda — þetta kemur þér því líka
við!
Fjárstob hf,- fjármálaráðgjöf
Endurskipulagning fjármála, greiösluáætlanir,
skuldbreytingar, samningaumleitanir viö kröfuhafa o.fl.
Franz Jezorski, lögfr. Borgartúni 18, sími 629091.
Garðabær - lóðaúthlutun
Krókamýri
Garðabær auglýsir eftirtaldar lóðir í Krókamýri til umsóknar:
• 17 einbýlishúsalóðir í Krókamýri 28-60.
• 8 parhúsalóðir í Krókamýri 62-76.
Höfundur skipulags er Ingimundur Sveinsson, arkitekt.
Upplýsingar um byggingar- og skipulagsskilmála ásamt um-
sóknareyðublöðum liggja frammi á bæjarskrifstofum Garðabæjar,
Sveinatungu við Vífilsstaðaveg.
Umsóknarfrestur er til 15. apríl 1993.
Bæjarstjórinn i Garðabæ.