Morgunblaðið - 26.03.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 26. MARZ 1993
Hlutverk kvenna í friði á jörðu
Frá Heimsfriðarsambandi kvenna á Islandi
eftir Birgittu
Einarsson ogPauline
Sch. Thorsteinsson
Árið 1987 18. mars var Heims-
friðarsamband kvenna stofnað í
Tókýó. Megintilgangurinn er sá að
vekja athygli á stöðu kvenna,
menntun barna, stöðu ijölskyldunn-
ar og málefni hjónabandsins. Síðan
hefur Heimsfriðarsamband kvenna
verið stofnað í mörgum löndum. í
kjölfarið hefur stofnandinn Hak Ja
Han Moon farið víða um heim og
haldið fyrirlestra. í Asíu talaði hún
til yfir einnar milljón kvenna. Eftir
það hélt hún marga fyrirlestra í
Evrópu og Bandaríkjunum. Hér á
eftir fer úrdráttur úr fyrirlestri sem
haldinn var í Frankfurt á síðasta
ári.
Hér í heimi sé ég mikilfengleik
handavinnu Guðs á jörðinni, konur
af öllum kynþáttum, trúarbrögðum
og með ólíkan menningarlegan bak-
grunn. En það er eitt sem sameinar
flestar okkar hér. Við erum konur
ákveðnar í að byggja betri heim
fyrir börn okkar og fjölskyldur. Við
sjáum merki hnignunar og óreiðu
allt í kringum okkur. Við þurfum
ekki að leita lengra en til okkar
eigin samfélaga til að finna börn
sem fæðast háð eiturlyfjum, börn
sem bera ör eftir h'kamlega og kyn-
ferðislega misnotkun, framtíðar-
drauma sem hrynja vegna ótíma-
bærra getnaða, og heilu hverfin
umsetin ofbeldi. Slíkur raunveru-
leiki hefur áhrif á okkur sem kon-
ur. Fjölskyldur okkar og börn hrær-
ast í menningu sem aðallega snýst
í kringum sjálfa sig. Áhrif slíkrar
síngimi nær frá einstaklingi til fjöl-
skyldna okkar og samfélags, frá
þjóð til alls heimsins.
Þess vegna hef ég ýtt úr yör
Heimsfriðarsambandi kvenna. Ég
hef hvatt fólk til þess að taka sam-
an höndum og heyja þessa orrustu
til bjargar fjölskyldum okkar. Sem
konur höfnum við þeim hugmynda-
fræðum sem hafa kúgað manninn
frá fyrri tímum. Við erum öll sam-
einuð í þrá okkar að gera útlæg
stríð, kúgun og arðrán úr þessum
heimi og flýta þeirri framtíðarvon
um raunverulegt frelsi, frið og
framfarir.
Birgitta Einarsson.
Pauline Sch. Thorsteinsson.
Heimsfriðarsambandið markar upphaf fyrir hið
Islenska heimsfriðarsamband kvenna og fyrir
margar okkar, þáttaskil í hlutverki okkar sem
konur.
Á þessum sögulegum. tímum
breytinga, höfum við hjónin verið
talsmenn „guðisma" í viðleitni okk-
ar til að yfirstíga öfl kúgunar, þar
er trú mín að framlag okkar hafi
átt sinn þátt í hruni kaldastríðs-
tímans. í dag vil ég kynna heim-
speki sem kveður á um að við hefj-
um okkur yfir landamæri kynþátta,
trúarbragða og þjóða til að lækna
þennan heim. Þessi heimspeki kall-
ast „guðismi“.
Hvernig verður þá heimur frelsis
friðar og framfara að veruleika?
Til að vita þetta verðum við fyrst
að skilja Guð og tilgang hans með
.sköpun alheimsins.
Upphaflega skapaði Guð tilgang
til kærleika, til þess að upplifa gleði.
Til að skapa eitt listaverk, vinnur
t.d. höggmyndasmiður dag og nótt,
gefur allt sitt og allan sinn styrk í
verkið. Hvaðan kemur slíkur hugur
þessa höggmyndasmiðs? Hann
kemur frá Guði sem hefur sömu
þrá eftir tilgangi kærleikans, þar
sem hann getur upplifað gleði.
Ef við fullyrðum að lífi okkar
skuli aðeins lifað fyrir okkur sjálf
þá myndum við aldrei'upplifa kær-
leikann. Kærleikurinn verður því
aðeins til þegar við fórnum okkur
sjálfum í því markmiði að elska
náungann. Kjarna þessa máls er
lýst í hinu sígilda verki Charles
Dickens, þegar herra Scrooge var
ekki fær um að upplifa gleðina,
þrátt fyrir allan sinn auð, fyrr en
hann lærði að lifa lífinu í þágu
annarra. Þegar Scrooge fórnaði sér
í þágu samfélags síns þá varð hann
frumkvöðull kæ/leikans meðal ná-
granna sinna. Á sama hátt þegar
kona fómar sér fyrir ijölskylduna
sína, þá á hún frumkvæðið að ást
í fjölskyldu sinni.
Þegar við fórnum okkur í þágu
annarra þá kann það að sýnast svo
eins og við séum að tapa öllu, en
í rauninni er það hið gagnstæða sem
er upp á teningnum. Við verðum
ekki aðeins viðfangsefni og hand-
hafar kærleikans, heldur förum við
einnig yfir á æðra kærleikssvið.
Það er grundvallarlögmá kær-
leikans að því meir sem við fórnum
okkur fyrir aðra því hærra stigi
kærleikans náum við. Þegar við
fórnum okkur í þágu æðri málstað-
ar, þá erum við ekki aðeins með
allan okkar huga við það, heldur
munum fremur öðlast miðlægan
sess í tilgangi þar sem æðri kærleik-
ur mun fullkomnast. Gott dæmi um
þetta grundvallarlögmál kærleikans
má finna í sögu kristindóms.
Ástæðan fyrir því að kristindómur-
inn varð að trúarbrögðum sem
byggðu á upprisu felst einmitt í
þeirri staðreynd að höfuðkenningar
kristindómsins helja til skýjanna
dyggð sjálfsfórnarinnar í þágu ann-
arra. Jesús breytti samkvæmt kær-
leikslögmálinu. Jafnvel þegar hann
hefur verið dæmdur til að deyja á
krossinum, þá var elska hans og
fórnfýsi falin í andlátsorðum hans:
„Faðir, fyrirgef þeim því þeir vita
eigi hvað þeir gjöra.“
Saga mannkyns frá upphafi sýn-
ir að markmið Guðs um frelsun
mannkynsins hefur alltaf verið leið
kærleikans. Hið illa notar á hinn
bóginn valdið því það hefur ekki
kærleiksþelið til að bera. Það er í
anda Guðs að taka á móti fyrsta
högginu en sigra að lokum en þar
sem aðferð hins illa er sú að reiða
fyrr til höggs en glata öllu saman
að lokum.
Skoðum til að mynda heimsstyij-
aldirnar fyrri og síðari og þriðja
heimsstríðið milli hugmynda komm-
únisma annars vegar, og hins vegar
hins fijálsa heims. í sérhveiju til-
viki var hið illa árásaraðili og í öll-
um tilfellum tókst að ráða niðurlög-
um þess. Guð er almáttugur og
hefur valdið til að grípa inn í og
taka aftur það sem er hans að eig-
in geðþótta. Guð gerir samt sem
áður ekki slíkt því það er ekki í
anda kærleikans.
Drottinn breytir ávallt í anda
kærleikans. Hann vinnur með
þrautseigju að því að endurheimta
heiminn með því að úthella látlaust
kærleika sínum og lætur þá sem
næst honum standa þjást fyrir
heiminn allan. Guð hefur djúpa
samúð með þeim sem eru ofsóttir
fyrir þær sakir einar að starfa á
hans vegum. Að sæta ofsóknum
fyrir að ganga Guðs vegu, er ein
leiðin til að öðlast blessun hans.
Saga spámannanna sýnir okkur
þetta lögmál í verki. Spámennirnir
Hak Ja Han, forseti Heimsfriðar-
sambands kvenna.
komu til að boða orð Drottins og
hefðu með sanni átt að fá höfðing-
legar viðtökur sem miklir kenni-
menn, en þess í stað þá voru þeir
ofsóttir á grimmilegan hátt og þeim
ranglega misþyrmt. Sumir létu
jafnvel líf sitt fyrir hendi ofsækj-
enda sinna. En vitið þið hvað henti
að lokum hina ofsóttu spámenn?
Þeir fengu að lokum allt það sem
þeir höfðu glatað og meira til.
Faró Egyptalands hrakti Móses
í útlegð, bæði Konfúsíus og Múham-
með voru gróflega ofsóttir meðan
þeir lifðu. Jóhanna af Örk var
brennd á báli og Jesús var kross-
festur eins og hver annar afbrota-
maður. En eftir því sem tímar liðu
leiddi sagan í ljós mikilleika þeirra
sem börn Guðs.
Þegar við byijum núna á þessu
ári konunnar þá verðum við að vera
fyrirmyndarhreyfing kærleikans í
þágu alls heimsins. Við verðum að
byija á okkur sjálfum og sameina
líkama okkar og sálir og tengjast
kærléika Guðs. Við verðum þ.a.l.
að lifa fyrir aðra og efla þannig ást
og skilning í samfélagi okkar.
Heimsfriðarsamband kvenna
skilur mætavel að siðferðilegar og
andlegar rætur þessarar þjóðar eru
ennþá lifandi. Hjálpum hver ann-
arri og veijum tíma okkar í þágu
þessa málstaðar, sameinumst í hug-
myndum okkar og styrkleika til að
ná þessu göfuga markmiði.
Höfundar eru forsvarsmenn
Heimsfriðarsambands kvenna á
íslandi.
LYFJAUMRÆÐA Á VILLIGÖTUM
eftir Hjörleif
Þórarinsson
Dálkahöfundurinn Víkveiji velti
fyrir sér frumvarpi heilbrigðisráð-
herra um aukið fijálsræði í lyfjasölu
í pistli sínum hér á dögunum. Hann
hafði áhyggjur af því, þar eð lyfsölu-
leyfið yrði bundið lyíjafræðingi, að
stórmarkaðir gætu lent í vandræð-
um þegar upp kæmi sú staða að
segja þyrfti lyfjafræðingi upp. Þá
gæti lyíjafræðingurinn tekið lyf-
söluleyfið með sér og stórmarkaður-
inn yrði að leita nýs lyfjafræðings
með leyfi til að halda áfram rekstri
lyfjabúðar. Eigendur stórmarkaðar-
ins hefðu ekki fullt sjálfdæmi í
málinu.
Lykiiatriði í þessari umræðu er
að hið faglega sjálfstæði lyfjafræð-
ingsins verði ávallt tryggt og áð
heilbrigðismarkmið skipi hærri sess
en sjónarmið kaupmennskunnar;
kaup og sala.
Vangaveltur Víkveija og fleiri
aðila sem um þetta mál hafa fjallað
á opinberum vettvangi, sýna að
lyfjaumræðan er á villigötum. Ráð-
herra ætlar að spara hundruð millj-
óna með auknu frelsi og sam-
keppni; apótekarar hafa risið önd-
verðir gegn og telja að allt sé best
óbreytt og nýir þátttakendur í leikn-
um eru eigendur stórmarkaða sem
vilja Iyfsölu undir sitt þak.
Hver fullyrðingin rekur aðra um
mikinn kostnað og lyf séu of dýr
hérlendis. Spara verði hvað sem það
kostar en fáir minnast á að rétt
notkun lyfrja sé samfélagi og ein-
staklingum til góðs eða að um fjár-
festingu sé að ræða í auknu heil-
brigði, færri veikindadögum, minna
álagi á stofnanir o.s.frv. Vitræn
verður umræðan ekki fyrr en stjórn-
völd hafa sett markmið og mótað
stefnu í lyíjamáium til framtíðar,
en ekki einungis til eins ijárlagaárs
í senn. Það sem þarf að ákveða er:
1. Hve mikið af hlutlægum upplýs-
ingum á að veita í tengslum við
lyf og lyíjanotkun?
2. Hve mikið eiga sjúklingar að
greiða fyrir lyfin?
3. Hve mikið'getur og vill hið opin-
bera greiða í lyfjum?
í framhaldi af þessu ættu stjórn-
völd og kjörnir fulltrúar þjóðarinnar
að útfæra lyfjadreifingarfyrirkomu-
lag sem tæki mið af þörfum neyt-
enda, þ.e.a.s. þar sem boðið er upp
á lyfjafræðilegar upplýsingar og
ráðgjöf með afhendingu lyfja, ör-
yggi sé tryggt, aðgengi að lyfjum
sé tryggt, einnig utan venjuíegs
opnunartíma, og að verð lyfja sé
hóflegt.
Forðast verður að setja málið upp
á þann veg að lyfjakostnaður sé
útgjaldastærð sem lifi sjálfstæðu
lífi, óháð þróun annarra þátta heil-
brigðisþjónustunnar og hafi þá nátt-
úru helsta að enda í vasa framleið-
enda og seljenda.
Lyfjakostnaður ríkissjóðs hækkar
að öllu óbreyttu, því meðalaldur
þjóðarinnar hækkar, sjúklingar
dvelja meira á heimilum sínum en
„Lyfjakostnaður ríkis-
sjóðs hækkar að öllu
óbreyttu, því meðalald-
ur þjóðarinnar hækkar,
sjúklingar dvelja meira
á heimilum sínum en
áður, ný lyf koma til
skjalanna sem gera
kleift að meðhöndla
sjúkdóma sem áður var
ófært o.fl.“
áður, ný lyf koma til skjalanna sem
gera kleift að meðhöndla sjúkdóma
sem áður var ófært o.fl.
Til að stemma stigu við hækkun-
inni hafa stjórnvöld gripið til að-
gerða sem miðað hafa að því að
beina notkun frá dýrari lyijum til
ódýrari, lækka álagningu í heild-
og smásölu og aukið kostnaðarhlut-
deild sjúklinganna. Það sem gleymst
hefur er að huga að því hvernig
lyfin eru notuð. Ódýrt lyf er ekki
nauðsynlega lykill að bættu heil-
brigði einstaklingsins. Hann hlýtur
að felast í réttri notkun rétta lyfsins
og upplýsingagjöf.
Sem dæmi um tvíbentar sparn-
aðaraðgerðir er nýleg reglugerð þar
sem læknum er gert að skylt að
merkja lyfseðlana með R eðá S eft-
ir því hvort afgreiða á hið tilgreinda
sérlyf eða ódýrasta lyf með sama
virka efni. Fyrir utan hæpna með-
Hjörleifur Þórarinsson
ferð á skráðum vörumerkjum, þá
er helsti galli þessarar reglugerðar
fólginn í því að hendur lyijafræð-
ingsins eru bundnar varðandi af-
greiðslu S-merktra lyfja. Honum er
gert skylt að afgreiða það sem ódýr-
ast er. Ekki er gert ráð fyrir að
sjúklingurinn geti haft skoðun á
lyfjavalinu eða að lyijafræðingurinn
hafi eitthvað til málanna að leggja.
Nú þegar lyijaverð breytist mánað-
arlega getur það þýtt að sjúklingur-
inn fær „nýtt“ lyf afgreitt í hvert
skipti sem hann kemur í apótek.
Innihald og áhrif eru þau sömu, en
útlit breytt og framleiðandi annar.
Við þessar aðstæður eykst hættan
á rangri lyijanotkun ef ekki fylgja
nægar upplýsingar frá lækni eða
lyijafræðingi. Þessa dagana rekast
bæði læknar og lyijafræðingar á
tilfelli þar sem einstaklingur er að
taka sama virka efnið í fleiri en einni
útgáfu. Röng lyijanotkun dregur
úr lífsgæðum einstaklingsins, eykur
álag á heilbrigðisstofnanir og er
þjóðfélaginu dýr.
Sú spurning vaknar líka hvort
ekki sé rétt að draga úr mikilvægi
lyijaálagningar og lyijasölu í apó-
teksrekstri og huga meira að því
að launa fyrir heilbrigðisþjónustu
sem sé þjóðfélagslega hagkvæm,
s.s. eftirlit með lyfjaskömmtun fyrir
aldraða og fatlaða sem dvelja í
heimahúsum, upplýsingagjöf um
lyf, móttöku og eyðingu lyfja og
hættulegra efna, lyfjafræðilega
þjónustu gagnvart dvalarheimilum
og öðrum heilbrigðisstofnunum,
starf í lyfjanefndum í frumheilsu-
gæslu, þátttöku í fyrirbyggjandi
aðgerðum til að draga úr eyðnismiti
o.s.frv. Þessum verkefnum telja
lyfjafræðingar að sinna eigi betur.
Að lokum ber að hafa hugfast
að lykilatriði allrar lyfjameðferðar
og lyfjadreifmgarþjónustu er að
veittar séu nægar upplýsingar um
lyfin, að meðferð sé fylgt eftir af
fagaðilum og að sjálfstæði lyfja-
fræðingsins til að starfa með hag
neytandans að leiðarljósi sé tryggt.
Af þessum ástæðum m.a. er verslun
með lyf ekki sambærileg annarri
verslun.
Höfundur er formaður
Stéttarfélags íslenskra
lyfjafræðinga.