Morgunblaðið - 30.11.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. NÓVEMBER 1993
Bók himinblámans
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
KRISTJANA Emilía Guðmunds-
dóttir: Ljóðblik.
Myndir: Grímur Marinó Stein-
dórsson. Ásútgáfan Akureyri
1993.
Það er fáséð að ljóðabækur séu
jafn veglega útgefnar og Ljóðblik.
Himinblár, vandaður pappír er flöt-
ur ljóða og mynda. Á blámann slær
fölvum dularblæ á hverri síðu og
sveipar skrautletur ljóðanna fjar-
hrifum. Flest ljóðin eru byggð á
heimspekilegum ígnandunum með
trúarlegu ívafi. Hinir ýmsu þræðir
tilveru og lífsferli eru brotnir upp
í myndrænum ljóðum sem einkenn-
ast af góðvild og ákveðnum lífs-
skilningi.
Trú, von og kræleikur
Eins og stjaman.
lýsir í myrku
- himinhvolfinu
lýsir trúin í myrkri angistar okkar.
Eins og fræið
liggur í moldinni
og vaknar að vori
lifir voninn í djúpi sálar okkar.
Stundum virðist andleg tekja
ljóðanna rýrari en sjónin nemur í
myndunum. Þó yrkisefnin séu í eðli
sínu eins og höfundur nái ekki allt-
af flugi í tjáningu sinni:
Vefurinn II
Vorsins kuldi
vekur hjá mér kvíða
vont mér þykir
vera ein og bíða...
Ef til vill skortir þó á vand-
virkni. Góð er ferskeytlan:
Skvetta
Aldan kyssir úfinn stein
er á þönum flesta daga
þarablöð og þang á grein
þarf hún býsna oft að laga.
Myndverkin við ljóðin eru unnin
úr málmi, gijóti og striga. Hand-
Krisljana Emilía Guðmundsdóttir
bragð og margræði myndanna
heilla augað og hreyfa við tilfinn-
ingaskyni.
Þetta er eiguleg bók, bæði vegna
mikils góðleika er frá efni hennar
streymir og glæsilegrar útgáfu.
íslenskir listamenn álykta
AÐALFUNDUR Bandalags íslenskra listamanna var haldinn 13.
nóvember síðastliðinn. A fundinum var forseti BÍL, Hjálmar
H. Ragnarsson, einróma endurkjörinn til næstu tveggja ára.
Eftirfarandi ályktanir voru samþykktar á þessum aðalfundi
Bandalags íslenskra listamanna:
Ályktun til ríkisstjórnar
íslands vegna virðisaukaskatts
á bækur
„Aðalfundur Bandalags ís-
lenskra listamanna, haldinn í
Reykjavík 13. nóvember 1993,
skorar á stjómvöld að fella þegar
í stað niður 14% virðisaukaskatt
sem lagður var á bækur frá 1.
júlí síðastliðnum, áður en skatt-
heimta þessi hefur valdið íslensk-
um bókmenntum og bókaútgáfu
óbætanlegu tjóni.“
Ályktun til ríkisstjórnar
íslands vegna Salman Rushdie
„Aðalfundur Bandalags ís-
lenskra listamanna, haldinn í
Reykjavík 13. nóvember 1993,
beinir þeim tilmælum til íslensku
ríkisstjórnarinnar að hún beiti sér
fyrir því á alþjóðavettvangi að rík-
isstjórn írans verði þvinguð til að
draga til baka morðhótanir í garð
rithöfundarins Salmans Rushdies
og láta af stuðningi við þá sem
ofsækja Rushdie og þýðendur hans
og útgefendur víðs vegar í heimin-
um.“
Ályktun til stjórnvalda vegna
Listdansskóla Islands
„Aðalfundur Bandalags ís-
lenskra listamanna, haldinn 13.
nóvember 1993, skorar á stjóm-
völd að gera Listdansskóla íslands
fjárhagslega kleift að starfa sam-
kvæmt reglugerð."
Ályktun til leikhúsa um eflingu
listdans
„Aðalfundur Bandalags is-
lenskra listamanna, haldinn 13.
nóvember 1993, skorar á stjórn-
endur Þjóðleikhússins og Borgar-
leikhússins að stuðla að eflingu
íslensks listdans, með því að hafa
listdans sem fastan lið á sinni efn-
isskrá.“
Meitlað
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
í ANDÓFINU. Pólsk nútímaljóð.
74 bls. Geirlaugur Magnússon
þýddi. Hörpuútgáfan 1993.
Fáir íslendingar eru mæltir eða
læsir á pólska tungu. Ekki er sá,
er þetta ritar, í hópi þeim. Geir-
laugur Magnússon hefur dvalist í
Póllandi pg fengið mætur á pólskri
Ijóðlist. Árangurinn er þessi Iitla
bók með þýðingum á ljóðum tólf
pólskra nútímaskálda. Sum em
áður vel þekkt hérlendis, önnur
miður. Heiti bókarinnar er lýsandi
fyrir innihaldið. Þetta er andófs-
ljóðlist, bitur vitnisburður um grá-
glettni þjóðar sem búið hefur við
styijaldir og annars konar óáran
meiripart aldarinnar, meitlaður
skáldskapur, hamraður og upp-
mna sínum trúr. Fagurfræði og
pólitík eiga sjaldan samleið, annað
hvort verður að víkja. Hér er það
skrautið sem víkur fyrir alvöru
málsins. Skáldin hafna innantómu
orðskrúði. Sum eru einnig spör á
líkingar. Fyrir koma ljóð sem
minna einna helst á dulmál og
skeytastíl.
Andófsljóð era gjarnan gagnorð
og beinskeytt. Svo er um þessi.
Hins vegar era þau sönn ef svo
má að orði komast um skáldskap,
það er að segja borin uppi af sárri
Metsölublad á hverjum degi!
Fallegnr og lifandi
söngur er aðalsmerki
Hamrahlíðarkórsins
________Tónlist____________
Jón Ásgeirsson
Hamrahlíðarkórinn hélt tón-
leika í Listasafni Islands sl. laug-
ardagskvöld, undir stjórn Þor-
gerðar Ingólfsdóttur. Á
efniskránni voru verk eftir madr-
igalsnillingana á 16. og 17. öld
en þar í flokki voru Jeep, Hassl-
er, Lasso, Passereau, Marenzio
og ensku snillingarnir Byrd, Ben-
nett, Weelkes, Farnaby, Morley,
Wilbye og Tomkins. Auk söngv-
erkanna flutti Arngeir Heiðar
Hauksson, efnilegur gítarleikari,
fjögur lútuverk, tvö eftir Mud-
arra og önnur tvö eftir Dowland.
Hamrahlíðarkórinn hefur á
valdi sínu hin fínlegri blæbrigði
og leikur þar inná djúpsvið til-
fínninganna en einnig með
græskulausa gleði æskurtnar,
sem Þorgerði tekst að varðveita
og hlúa að hjá kórnum, þrátt
fyrir kröfuna um góðan og vand-
aðan flutning.
Madrigalar eru margir hveijir
erfið tónlist og það var aðeins í
þeim lögum, þar sem kontra-
punkturinn var mest ráðandi, að
söngfólkið unga réði ekki yfir
þeim þrungna söngtóni, sem gef-
ur verkunum sérstaka tónræna
spennu og gætti þessa raddlega
aflleysis helst í verkum eins og
Madonna mia gentil, eftir Mar-
enzio, Haec dies, eftir Byrd og
í Fire, fire, eftir Morley. Þá
gætti þess nokkuð að tónninn í
kórnum var stundum of hogginn,
eins t.d. í tveimur fyrstu lögun-
um, Musica eftir Jeep og Tanzen
und springen eftir Morley.
Glaðleikinn blómstraði í lögum
eins og II est bel et bon, skemmti-
legu lagi eftir Passereau og fín-
leikinn sem var víða nærri í
ensku lögunum, var sérlega fal-
lega útfærður í Adieu, sweet
Amaryllis eftir Wilbye. Það sem
er aðalsmerki Hamrahlíðarkórs-
ins, er fallegur og lifandi söng-
ur, gæddur gleði og undursam-
legum fínleik æskunnar og þar
er Þorgerður snillingur í leik.
og kaldhamrað
reynslu og ósvikinni tilfinningu
sem skáldin leitast við að tjá um-
búðalaust. Málstaðurinn liggur í,
með og undir þessum ljóðum. Tad-
eusz Rózewicz er skipað fremst.
Vel fer á því. Hann er kunnur ís-
lenskum ljóðalesendum vegna
fyrri þýðinga. Sama máli gegnir
um Zbiegniew Herbert. En hann
skipar langmest rúm í bók þess-
ari. Eftir hann eru tuttugu og
fimm ljóð. Zbiegniew Herbert er
ef til vill listfengast þeirra skálda
sem Geirlaugur hefur tekið sér
fyrir hendur að kynna. Hjá honum
blandast klassísk skírskotun sam-
an við nöturiega kaldhæðni sem
þá vísar til samtímans. Eða hvort
mundi ekki ljóð hans, Kalígúla,
minna lævíslega á pólitík liðinna
ára í Austur-Evrópu?
Tomasz Jastrun er yngsta
skáldið í bókinni, fæddur 1950.
Vera má að í ljóðinu Ber lýsi hann
nokkuð Vel sálarástandi landa
sinna eins og það var á tímum
herlaga og neðanjarðarstarfsemi.
í ljóðum hans koma fyrir orð eins
og ótti, einangrunarklefi, fangels-
isgarður, gaddavír og rimlar, allt
kunnugleg orð úr umræðu andófs-
áranna.
Karlar eru þarna í meirihluta.
Meðal skáldkvenna er Wieslawa
Szymborska sem Geirlaugur telur
þekktasta pólskra skáldkvenna í
nútímanum. Þrjú ljóð eru þarna
eftir hana, eitt þeirra Brautarstöð.
Með ísmeygilegu en augljósu lík-
ingamáli minnir skáldkonan þar á
glötuð tækifæri þjóðar sinnar og
þar með »fjarveru« sína frá skap-
andi lífi.
Um þýðingarstarfið sjálft verð-
ur ekki dæmt hér; til þess skortir
kunnáttu í frummálinu sem fyrr
segir. Hitt er óhætt að fullyrða
að texti Geirlaugs sýnist vel og
samviskusamlega unninn. Sem
heild er bókin samstæð og má af
því ráða að þýðandinn hafí sjálfur
lagt sinn ómælda skerf til ljóða
þessara; í raun bera þau öll keim-
líkt svipmót.
Hrífandi né minnisstæð getur
bók þessi varla talist. Miklu frem-
ur er hún dapurlegur vitnisburður
um liðna tíma sem buðu upp á
fátt nema þjáning og vonbrigði.
Ljóðlist andófsáranna, bæði
austan tjalds og vestan, varð til
vegna ástands sem var. Með nýj-
um tímum verður hið liðna fljótt
að gleymast. Þá lifir það eitt sem
hefur varanlegri skírskotun en til
líðandi stundar. Enn er of snemmt
að spá hvort þarna leynist eitthvað
sem höfða muni til framtíðarinn-
ar. Því má telja hyggilegt að birt-
ingu þessara ljóða skyldi ekki
frestað mikið lengur. Kynslóðir
næstu aldar munu vafalaust hafa
um annað að hugsa en glímu geng-
inna höfunda við úreltar kenni-
setningar og steindauðar forynjur.