Morgunblaðið - 05.12.1993, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. DESEMBER 1993
Fjórir sjómenn
segja f ró
reynslu sinni
af þátttöku i
kvótakaupum
og af leióing-
um þess aó
neita aó
vera meó

:
> ,

:
•.. .
mmmm

eftir Friðrik Indriðason
KVÓTAKAUP sjómanna eða það sem þeir kalla „kvóta-
brask“ hefur verið mjög í umræðunni undanfarið ár. Mik-
ill hiti er í sjómönnum vegna þessa máls og forystumenn
þeirra hafa sagt að sjómannasamtökin séu reiðubúin að
fara í hart til að stöðva þvingaða þátttöku sjómanna í kvóta-
kaupum og séu verkföll þar inni í myndinni.
Fyrsta kvótakaupamálið
sem Sjómannasambandið
kærir til dómstóla hefur
verið dómtekið hjá Hér-
aðsdómi Reykjaness og
fimm önnur slík mál
munu verða dómtekin á
næstunni. Sjómannasam-
tökin hafa þar að auki staðið fyrir
viðamikilli fundaherferð víða um
land þar sem þessi mál hafa verið
rædd. Sjónarmið útgerðarmanna
eru aftur á móti þau að verið sé
að bjóða sjómönnum upp á valkost
að vinna áfram þótt kvóti bátsins
sé búinn í stað þess að vera á tekju-
tryggingu í landi. í flestum tilfellum
hafí sjómenn skrifað undir samn-
inga þess efnis að þeir taki þátt í
kvótakaupum útgerða og enginn sé
neyddur til að vera með. Sjómenn
aftur á móti benda á að kvótakaup-
in séu klárt brot á kjarasamningum
og þeir hafa aðra skoðun á því að
menn séu að skrifa undir fyrr-
greinda kvótakaupasamninga af
fúsum og fijálsum vilja. Staðreynd-
in sé sú að ef menn skrifi ekki
undir sé þeim sagt að taka pokann
sinn og fara í land. Þar að auki
eigi viðkomandi mjög erfitt með að
fá annað pláss ef hann hefur einu
sinni neitað að vera með í kvóta-
kaupum. Einn verkalýðsforinginn
sem Morgunblaðið ræddi við í þessu
sambandi gekk svo langt að segja
að þetta væru ekkert annað en
„gestapo-aðferðir" sem útgerðar-
menn beittu.
Er Morgunblaðið ræddi við
nokkra sjómenn sem lent hafa í því
að vera þátttakendur í kvótakaup-
um kom fljótlega í ljós að nær eng-
inn sem er nú með pláss á bát vildi
tjá sig um málið undir nafni. Greini-
legt var að menn óttast mjög um
atvinnuöryggi sitt undir slíkum
kringumstæðum en þeir sem hér
er rætt við eiga það sammerk að
hafa tekið þá ákvörðun að hætta á
sjó eða eru að vinna í landi og gera
sér litlar vonir um að komast á sjó
í bráð sökum þess að þeir mót-
mæltu þátttöku sinni í kvótakaup-
um. Hólmgeir Jónsson fram-
kvæmdastjóri Sjómannasambands-
ins segir að hann sé klár á því að
ef menn opna á sér munninn til að
mótmæla missi þeir pláss sitt. Um
slíkt séu mörg dæmi.
Lamdi hnefanum í borðið
Þór Jóhannsson hafði unnið á sjó
í 43 ár er útgerð bátsins sem hann
var á um síðustu áramót ákvað að
láta mannskapinn taka þátt í kvóta-
kaupum. „Ég var sá eini um borð
sem lamdi hnefanum í borðið og
sagðist ekki taka þátt í þessu,“
segir Þór. „Síðan fór ég frá borði
og tók þá ákvörðun að hætta alfar-
ið í sjómennskunni."
Þór var háseti á línubátnum Sig-
urði Þorleifssyni í Grindavík er
þetta mál kom upp. Hann segir að
þátttaka mannanna um borð í
kvótakaupum hafi verið ákveðin í
túr um jólin er hann var í fríi. „Þeg-
ar ég kom aftur um borð í janúar
og frétti af þessu var ég sá eini sem
þorði að opna á mér kjaftinn og
mótmæla og ég fann að þar með
þótti ekki æskilegt að hafa mig um
borð.“
í þessu tilfelli hafði útgerðin
ákveðið að mennirnir myndu borga
20 krónur af hverju þorskkílói af
keyptum kvóta. Þór segir að hann
hafí kært sína þátttöku í kaupunum
til Sjómannasambandsins en af
honum höfðu verið dregnar 40.000
krónur í janúar til kvótakaupa. „Ég
fékk þessa upphæð síðan ehdur-
greidda frá útgerðinni en útgerðar-
maðurinn sagði mér að fyrra bragði
að ég myndi ekki fá meðmæli frá
þeim svo ég ætti auðveldara með
að fá aðra vinnu.“
Þór hóf vinnu á sjó 14 ára gam-
all og byijaði feril sinn á síðutogur-
unum. Aðspurður um afstöðu sína
■ „Ég var sá eini
um borö sem lamdi
hnefanum i boröiö
og sagöist ekki taka
þátt i þessu."
■ „Ég hef aldrei
kynnst öörum eins
óþverraskap á mín-
um ferli . . ."
■ „En svona fram-
koma felur i sér aö
þaö œtti aö set ja
sjóræningjafána á
bátinn öórum til
vióvörunar."
■ „Þetta var mikill
feluleikur sem sióan
fór i gang enda um
ólöglegt athæfi aó
ræóa og máttu aórir
ekki vita af þessu
né kom þetta fram
sérstaklega i upp-
gjörum okkar."
til þátttöku sjómanna í kvótakaup-
um segir hann slíkt vera út í hött
að sínu mati. „Ég heyrði á mann-
skapnum um borð að allir voru
óánægðir með að þurfa að taka
þátt í þessu en enginn þorði að
mótmæla af ótta við að missa pláss
sitt,“ segir Þór. „Hins vegar hitti
ég einn af fyrrum skipsfélögum
mínum um daginn og mér skildist
á honum að nú væru þeir allir að
gera kröfu um að fá hlut sinn í
kvótakaupunum endurgreiddan.“
Þór er búsettur í Reykjavík og
segir að hann sé atvinnulaus í
augnablikinu og í leit að vinnu í
landi. „Ég er búinn að sætta mig
við það að fara ekki að vinna aftur
á sjó og ég tel að margir séu í svip-
aðri stöðu og ég í dag. Að minnsta
kosti hef ég heyrt af því að þeir
sem hafa neitað að taka þátt í
kvótakaupum fái ekki vinnu hjá
öðrum útgerðum þótt þeir leiti eftir
slíku.“
Aldrei kynnst öðrum eins
óþverraskap
Oddgeir Gestsson sjómaður í
Keflavík var rekinn af bátnum Al-
bert daginn eftir að hann mótmælti
því að vera látinn taka þátt í kvóta-
kaupum útgerðarinnar. „Ég hef
aldrei kynnst öðrum eins óþverra-
skap á mínum ferli og ég lenti í
þama því þeir tóku af hlut okkar
til kvótakaupa án þess að leita eft-
ir samþykki okkar og þegar ég
mótmælti fékk ég uppsagnarbréfið
um hæl,“ segir Oddgeir en hann
hefur stundað sjómennsku um hátt