Morgunblaðið - 15.12.1993, Blaðsíða 32

>2
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 1993
Sameiginlegiir nor-
rænn menntamarkaður
eftir. Ástandið er orðið það slæmt
að velta má fyrir sér hvort háskólinn
geti staðið undir'þeim væntingum
og kröfum sem háskólar í hinum
löndunum og erlendir stúdentar sem
hingað sækja gera. Með niðurskurði
ríkisstjórnarinnar er verið að skerða
möguleika íslenskra stúdenta til að
standa jafnfætis erlendum stúdent-
um. Þessum áherslum verður ríkis-
stjórnin að breyta.
eftir Einar Gunnar
Guðmundsson
íslendingar hafa löngum haldið
utan til að víkka sjóndeildarhringinn
og mennta sig. Mjög margir hafa
stundað háskólanám með frænd-
þjóðum á Norðurlöndunum og er svo
enn. Fjöldi þeirra vex væntanlega á
.- komandi árum, því að næsta haust
gengur í gildi samningur um sam-
norrænan menntamarkað. Með til-
komu samningsins fjölgar valkostum
norrænna stúdenta til náms.
Sagan
í starfsáætlun Norrænu ráðherra-
nefndarinnar sem gefin var út 10.
mars 1988 var m.a. lögð áhersla á
að koma á fót sameiginlegum nor-
rænum menntamarkaði. Samstarfs-
nefnd um norræna samvinnu á æðri
menntastigum tók málið síðan til
umfjöllunar. Eftir undirbúnings-
vinnu sendi nefndin drög til mennta-
stofnana á Norðurlöndum og óskaði
eftir gagnrýni frá þeim. Samstarfs-
> nefndinni barst fjöldi athugasemda
og hún skilaði að lokum skýrslu til
ráðherranefndarinnar í október
1990. Vorið 1993 var síðan ákveðið
af menntamálaráðherrum Norður-
landanna að menning, menntun og
rannsóknir skyldu hafa forgang í
norrænni samvinnu og skyldu út-
gjöld til þeirra aukin úr þriðjungi
ráðstöfunarfjár nefndarinnar í helm-
ing. Hinn 19. júní 1993 hittist
menntamálahópur Norrænu ráð-
herranefndarinnar og. varð niður-
staðan af þeim fundi sú að norræni
menntamarkaðurinn yrði að reynd
haustið 1994. Þessi niðurstaða var
að lokum staðfest á fundi Ráðherra-
nefndarinnar í Mariehavn 9. nóvem-
ber sl. með smávægilegum breyting-
um.
Hvað er menntamarkaður?
Markmiðið með sameiginlegum
norrænum menntamarkaði er að
opna landamæri í menntun á há-
skólastigi og auka áhuga nemenda
á norrænni menningu og norrænu
samstarfi. Markaðurinn felur það í
sér að hveijum nemanda verður gert
kleift að velja menntastofnun óháð
landi, þ.e.a.s. að stunda nám hvar
sem er á Norðurlöndunum, en njóta
þó sama réttar í námslandinu og í
heimalandi sínu; t.d. Dani í tæknin-
ámi mun engan forgang hafa fram
yfir íslending í sama námi í Dan-
mörku.
Samkvæmt ákvörðun mennta-
málaráðherra skal framkvæmdinni
skipt í tvo áfanga. Fyrri áfanginn
er aðlögunartími þar sem allir nem-
endur hafa sama rétt í hinum mis-
munandi löndum en skólarnir geta
sjálfir takmarkað hversu mörgum
nemendum þeir taka á móti erlendis
frá. Hugmyndin er að námslandið
borgi skólagjöld (ef einhver eru) og
önnur gjöld tengd náminu en að
heimaland nemanda sjái um að fjár-
magna uppihald nemandans. Seinni
áfanginn útilokar takmarkanir af
hálfu skólanna, samhliða því að tek-
ið verður upp greiðslukerfi þar sem
heimaland nemandans fjármagnar
náms hans erlendis að fullu, þ.e. að
heimaland nemandans mun sjá um
allan kostnað sem hlýst af því að
senda nemandann út í nám; skóla-
gjöld, bókakostnað, uppihald o.þ.h.
Eins og áður sagði hefst aðlögunar-
tíminn í september 1994. Samning-
urinn skal endurskoðaður ekki
seinna en 1. júlí 1996.
Fjármögnun
Ekki verður annað sagt en að
ísland sé í frekar erfiðri aðstöðu ijár-
hagslega hvað varðar lokaáfangann.
Ráðherrar Norðurlandanna hafa
hins vegar lagt mikla áherslu á að
ísland verði þátttakandi í norræna
menntamarkaðnum, án tillits til þess
hvaðan fjármagnið kemur. Á fundi
ráðherranna í Mariehavn 9. nóvem-
ber sl. var það staðfest að ísland
yrði undanþegið slíkum greiðslum.
Islandi verður þannig gert kleift að
taka þátt í þessu norræna samstarfi
án þess að greiða fyrir það fullt
gjald. Enn og aftur hagnast íslend-
ingar á því að taka þátt í alþjóðlegu
samstarfi. ^
Þetta fyrirkomulag gefur íslensk-
um námsmönnum verulega mikla
valmöguleika á meðan á námi þeirra
stendur, enda margt sem Norður-
löndin hafa upp á að bjóða sem ekki
gefst kostur á að læra hér.
atttí *±k ■ * *
sCfck • xp-
Crtn
>*±iC • ‘ ■m* 'm CÍIU
xpt .. .# # & * að verða nf cpinnV
m M * Ul vvlllll■
m m : f * *
. Láttu DHL sjá um
.;,jF jpfiL jólasendíngar þínar
. ■ til útlanda. w
Sérstakt jólapakkatílboð!
Hafðu samband í sima:
womjowiDE bxpress 4
DHL Hraðflutningar hf.
Skeifan 7, sími 689822, fax 689865
Örðugleikarnir
Þegar hefur verið minnt á stærsta
vandamálið, þ.e.a.s. hvernig á að fá
nægilegt fjármagn. Áðurnefdar sér-
reglur leysa það vandamál á meðan
íslendingar fá sérstaka meðhöndlun
í þessu samstarfí en það er allt und-
ir velvilja nágrannaþjóðanna komið.
Mikill munur er á aðstöðu í lönd-
unum til að taka á móti erlendum
stúdentum. Hér á landi reynist jafn-
vel erfitt að útvéga öllum þeim stúd-
entum húsnæði, sem hingað til lands
koma, í gegnum norrænu nemenda-
skiptaáætlunina NORDPLUS.
Tungumálið er einnig þröskuldur
fyrir erlenda stúdenta.
Félagsleg réttindi nemenda eru
einnig misjöfn á milli þjóðanna.
Lánakerfi, heilbrigðiskerfí og hús-
næðisaðstaða nemenda eru mismun-
andi og eru það vandamál sem verð-
ur á einhvern hátt að leysa í samein-
ingu. íslendingar geta spurt sig
hversu vel þeir eru í stakk búnir til
að takast á við slíkt verkefni. Smæð
landsins gerir okkur erfítt fyrir að
taka þátt í alþjóðlegu samstarfi því
yfirleitt hefur það mikinn kostnað í
för með sér en það ber að athuga
að ávinningur af slíku samstarfi er
ómetanlegur til fjár. Því má ekki
gleyma að enda þótt kostnaður hljót-
ist af því að senda nemendur til
útlanda fást líka tekjUr við það að
erlendir nemendur komi hingað til
lands að læra.
Alvarlegasta málið stendur þá
eftir. Háskóli íslands hefur, í tíð rík-
isstjórnar Davíðs Oddssonar, mátt
þola verulegan niðurskurð sem bitn-
Einar Gunnar Guðmundsson.
„Heimaland nemand-
ans mun sjá um allan
kostnað sem hlýst af því
að senda nemandann
út í nám.“
að hefur á þeirri þjónustu sem há-
skólinn hefur upp á að bjóða. Á sama
tíma hafa háskólayfírvöld reynt að
auka þjónustu skólans við nemendur
sem augljóslega hefur ekki gengið
Viðbrögð stúdenta
Hér á undan hef ég rakið stað-
reyndir aðdraganda norræna
menntamarkaðarins. Markaðurinn
er umfangsmikill og mikið starf enn
óunnið.
Á fundi norrænu stúdentasamtak-
anna (Nordisk Ordforende Mode) í
Reykjavík 12.-15. ágúst sl. sendu
fulltrúar landanna frá sér ályktun
til Norrænu ráðherranefndarinnar
þar sem lýst var yfir áhuga og stuðn-
ingi við norræna menntamarkaðinn
með von um, að samstarf yfirvalda
og stúdenta verði náið við fram-
kvæmd hugmyndarinnar.
Brýnt er að stúdentar hvarvetna
á Norðurlöndunum öllum geri sér
grein fyrir þeim möguleikum sem
opnast með menntamarkaðnum. ís-
lendingar hafa margt að sækja til
Norðurlandanna og það er hlutverk
okkar Islendinga að sjá til þess að
stúdentar á Norðurlöndunum hafi
eitthvað að sækja hingað til lands.
Með því að kynnast öðrum þjóðum
og menningu þeirra viðhöldum við
og eflum menntunina. Norræn sam-
vinna er af þeim sökum afar mikil-
væg.
Það er óskandi að allir komi auga
á mikilvægi þess að íslendingar verði
hluti af þessu norræna samstarfi
sem á vonandi eftir að skila okkur
huglægum og hlutlægum verðmæt-
um í framtíðinni, bæði fyrir einstakl-
inga og þjóðina í heild.
Höfundur er formaður
utanríkisnefndar SHI og situr í
Stúdentaráði fyrir Röskvu.
Desember er bjartur og hlýr
Hljómplötur
Guðni Einarsson
Sigríður Beinteinsdóttir söng-
kona hefur sent frá sér fyrstu
sólóplötu sína. Hún sýnir þá
dirfsku að gefa út jólaplötu en
hljóðritanir af því tagi hafa sem
skilja má skamman sölutíma ár
hvert. Ekkert hefur verið sparað
við gerð plötunnar og er því áræði
Sigríðar þess meira sem vönduð
vinnubrögð á borð við þau sem
hér eru stunduð kosta sitt.
Á Desember eru níu lög, fjögur
gamalkunn, Litli trommuleikar-
inn, Ó, helga nótt, Heims um ból
og Ave Maria eftir Schubert.
Fimm laganna hafa ekki heyrst
áður, að minnsta kosti ekki með
íslenskum texta. Mót Betlehem
er eftir Rolf Lovland við nútíma-
legan jólasálm þeirra Sigríðar og
Kristjáns Hreinssonar. Eitt spor
er seiðandi samba eftir Dag
Kolsrud við texta rauðhærða
rokkarans Eiríks Haukssonar, en
hann hefur einnig þýtt Höldum
heilög jól eftir þá Kolsrud og
Black. Eitt spor snertir viðkvæma
strengi líkt og saga H.C. Anders-
en um Litlu stúlkuna með eldspýt-
urnar. Jóladraumur eftir Kolsrud
með texta Friðriks Sturlusonar
er líklegur til að verða jólas-
mellurinn í ár, lagið grípandi og
ljóðið fjallar um löngun manna
til að eiga gleðileg jól. Jól með
þér er rómantískur jólatexti
Kristjáns Hreinssonar við lag
Friðriks Karlssonar gitarleikara.
Þegar jafn þekkt jólalög og
Heims um ból og Helga nótt eru
hljóðrituð enn eina ferðina er
hætt við að flutningurinn verði
klisjukenndur. Sigríður fellur ekki
í gamla frasa heldur tekst henni
að bregða nýju ljósi á þessa
þekktu jólasálma. Þykir mér út-
færslan á Heims um ból einkar
vel af hendi leyst. Helga nótt er
einnig skemmtilega flutt. í báðum
þessum sálmum koma við sögu
söngvarar út kór Langholts-
kirkju.
Jon Kjell Seljeseth er upptöku-
stjóri og sér um útsetningar
ásamt Pétri Hjaltested og Dag
Kolsrud, en sá síðastnefndi er
höfundur þriggja laga. Útsetn-
ingar eru þaulhugsaðar og
smekklegar, án þess að vera of-
hlaðnar. Við endurtekna hlustun
kemur sífellt eitthvað á óvart, líkt
og í útsetningunum séu faldir
jólapakkar sem hlustandanum er
ætlað að finna. Margir hljóðfæra-
leikarar koma'við sögu og er þar
valinn maður í hveiju rúmi.
Kom heim
Krossgötur gefa út þessa hljóm-
plötu til fjáröflunar vegna heimilis
fyrir vegvilltar stúlkur. Björgvin
Halldórsson annaðist gerð plöt-
unnar og er hann framleiðandi,
upptökustjóri, helsti söngvari og
leikur á gítar. Einnig syngja sitt
lagið hvert Guðrún Gunnarsdóttir,
Egill Ólafsson og Sigrún Hjálm-
týsdóttir.
Á plötunni eru 12 erlend lög
og hefur Björgvin einkum leitað
fanga vestur um haf í auðugan
sjóð trúartónlistar sem þar er að
finna. Lögin eru melódísk, hrífandi
og ósjálfrátt fer hlustandinn að
raula með eftir stutta hlustun.
Mikil breidd er í flutningi og
lagavali. Þarna gefur að heyra
stílbrigði allt frá hefðbundnum
negrakvartettum á borð við Gold-
en Gate (Sendu nú vagninn þinn
að sækja mig), tónlist 6. áratugar-
ins og upphafs þess 7. þegar Pres-
ley og Platters voru upp á sitt
besta (Hann fylgir mér, i húsi
herrans, Leið mig á veg). Þá verð-
ur vart áhrifa sveitatónlistar (Sig-
urstund, Viltu vekja sönginn
minn). Fallegur flutningur Sigrún-
ar Hjálmtýsdóttur á Faðir vor við
lag Malotte er svo verðugur loka-
Jakob í Sjöunda himni hannaði
smekklegar umbúðir sem hafa
bæði að geyma söngtexta og ítar-
legar upplýsingar um þá sem
unnu að gerð plötunnar.
Desember Sigríðar Beinteins-
dóttur er hvorki dimmur né kald-
ur, heldur bjartur og hlýr. Eftir
eigin reynslu að dæma höfðar
þessi jólaplata bæði til táninga
og þeirra sem farnir eru að grána
í vöngum. Mér kæmi ekki á óvart
þótt Desember ætti eftir að
hljóma um ókomin jól, a.m.k.
þangað til táningar nútímans
taka að grána.
tónn á þessari áheyrilegu plötu.
Þórir Baldursson vann útsetn-
ingar og leikur á hljómborð, Einar
V. Scheving trommar, Þórður
Ámason spilar á buzuki og
strengjasveit Szymons Kurans
ljær sinn þekka hljóm í nokkrum
laganna. Er það kærkomin hvíld
frá þeim vélvædda strengjaleik
sem mest er stundaður á dægur-
plötum nú um stundir.
Jónas Friðrik Guðnason hefur
þýtt flesta texta og ferst honum
það vel úr hendi. Sum laganna
voru til í eldri þýðingum sem
margir þekkja og er alltaf álita-
mál hversu viturlegt er að þýða
sömu textana aftur og aftur. Jón
Örn Marinósson og Sigurbjöm
Sveinsson eru einnig tilgreindir
textahöfundar.
Umbúnaður og ytra útlit var
hannað í Sjöunda himni og er út-
gefendum til sóma. Textar og
upplýsingar um flytjendur og ann-
að sem lýtur að gerð plötunnar
fylgja með á auðlæsilegu texta-
blaði, það eina sem stakk í augun
var að skammstöfun á nafni Sigur-
bjöms Sveinssonar þýðanda er
villandi.
Þessi hljóðritun er fáguð og
fagmannlega unnin, lögin grípandi
og textarnir mannbætandi. Er það
í góðu samræmi við göfugan til-
gang útgáfunnar.