Morgunblaðið - 19.01.1994, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JANÚAR 1994
23
Atvinnuleysi í október tii desember 1993
Hlutfall atvinnulausra af heildarvinnuafli.
Á höfuðborgarsvæðinu standa ^2%
4.048 atvinnulausir á bak við
töluna 5,4% í desember og fjölg
aði um 528 frá því í nóvember.
Alls voru 8.046 atvinnu-
lausir á landinu öllu
desember og hefur
fjölgað um 2.019
frá því í nóvember
O N D
O N D
0 N D
Ráðherra býður sveitarfélögnm að nota aðeins
hugbúnað frá SKYRR til skráningar á atvinnuleysi
Ráðherra kærður til
samkeppnisstofnun-
ar o g umboðsmanns
VERK- og kerfisfræðistofan Spor í Keflavík hefur kært Jóhönnu Sig-
urðardóttur félagsmálaráðherra til samkeppnisráðs fyrir að stuðla að
einokun og brjóta gegn samkeppnislögum með því að gefa sveitarstjórn-
um í landinu fyrirmæli um að nota ákveðið forrit sem Skýrsluvélar
ríkisins hafa hannað við skráningu upplýsinga um atvinnuleysi án til-
lits til þess að flest stærstu sveitarfélög í landinu sem tekið hafa upp
tölvuskráningu hafi þegar fest kaup á forriti sem Spor hefur hannað
í þessu skyni. Að sögn Einars Júlíussonar hjá Spori telur fyrirtækið
einnig að ráðherrann hafi ekki haft lagaheimild til þess að gefa sveit-
arfélögunum fyrirmæli um þessi atriði með þeim hætti sem hún gerði
með bréfi frá 30. nóvember sl. „Okkur finnst þetta mál hálfóskiljan-
legt og höfum líkt þessu við það að iðnaðarráðherra gæfi út fyrirskip-
un um að allir smiðir í landinu séu skyldugir til að nota ákveðna teg-
und af hömrum sem ráðuneytið hafi séð um að láta hanna,“ sagði Einar.
Einar Júlíusson sagði, að Spor hefði
undanfarin fjögur ár þróað kerfí fyrir
sveitarfélög til að skrá og miðla upp-
lýsingum um atvinnuleysi. Flest eða
Skráning vinnumálaskrifstofu félagsmálaráðuneytisins birt í gær
Yfir átta þúsund at-
vinnulausir í desember
Útlit er fyrir að atvinnulausum fari enn fjölgandi í janúarmánuði
YFIR átta þúsund manns voru atvinnulausir að meðaltali í des-
ember síðastliðnum á landinu öllu samkvæmt upplýsingum
vinnumálaskrifstofu félagsmálaráðuneytis og hefur atvinnu-
leysi í desember ekki áður mælst jafnmikið. Það jafngildir því
að 6,3% af áætluðum mannafla á vinnumarkaði hafi gengið
atvinnulaus í mánuðinum, 5,3% karla og 7,7% kvenna. Atvinnu-
lausum fjölgaði um rúmlega tvö þúsund milli nóvember og
desember og nú voru einnig tæplega tvö þúsund fleiri atvinnu-
lausir en í desember í fyrra. Atvinnuleysi á árinu 1993 hefur
ekki áður orðið jafnmikið. Það fór hæst í mars, 5,4% af mann-
afla.
í frétt frá vinnumálaskrifstof-
unni kemur fram að atvinnulausum
í desember hafi fjölgað að meðal-
tali um 33% frá nóvember sem sé
minna en hlutfallsleg fjölgun milli
nóvember og desember síðustu tíu
ára en þá hafi fjölgunin yfirleitt
verið í kringum 45%. Þó hafi at-
vinnulausum aldrei fjölgað meira
milli mánaða en nú. Skýringar á
breytingum séu fyrst og fremst
árleg stöðvun margra fiskvinnslu-
stöðva í desember, sem hafi orðið
víðtækari nú vegna aflasamdráttar
og boðaðs verkfalls sjómanna. Að
auki séu árstíðarbundnar sveiflur í
ýmsum atvinnugreinum svo sem
byggingariðnaði og þungaflutning-
um.
Atvinnuleysi eykst hlutfallslega
mest á Austurlandi og öllu Norður-
landi og þar var atvinnuleysið í
desember á bilinu 9-10% að meðal-
tali. Atvinnuleysi í desember skipt-
ist annars þannig eftir landssvæð-
um að á höfuðborgarsvæðinu voru
5,4% atvinnualusir og 7,6% að með-
altali á landsbyggðinni. Atvinnu-
leysi í einstökum kjördæmum var
þannig að á Vesturlandi var J^að
5,6%, á Vestfjörðum 2,2% á Norður-
landi vestra. 8,9%, á Norðurlandi
eystra 9,7%, á Austurlandi 10,2%,
á Suðurlandi 7,3% og á Suðurnesj-
um 7,2%. Mest atvinnuleysi meðal
kvenna var á Austurlandi 13,9%
og mest meðal karla á Norðurlandi
eystra 8,2%,
Tæplega 10.000 atvinnulausir
síðasta dag desember
Atvinnulausir síðasta dag des-
embermánaðar voru hátt í tíu þús-
und eða 9.682, rúmlega þrjú þúsund
fleiri en síðasta dag nóvembermán-
aðar. Þar af voru karlar 4.650 og
konur 5.032. Körlunum hafði fjölg-
að um rúmlega 1.300 frá mánuðin-
um á undan og konunum um 1.700.
í frétt vinnumálaskrifstofunnar
segir að þetta ásamt tveggja vikna
sjómannaverkfalli í byijun janúar
og að atvinnulíf er í mestri lægð á
árinu í janúar geri það að verkum
að búast megi við talsverðri fjölgun
atvinnuleysisdaga í mánuðinum.
Þannig ætti ekki að koma á óvart
þótt atvinnuleysið yrði á bilinu
7-8%. Gera megi ráð fyrir að at-
vinnuleysi aukist alls staðar og
einkum þó á Austurlandi og Norð-
urlandi og konum ætti að fjölga
hlutfallslega meira en körlum. Hins
vegar megi búast við því að þegar
fer að líða á mánuðinn og hjól at-
vinnulífsins fari að snúast minnki
atvinnuleysi og ættu tölur yfir at-
vinnulausa í lok mánaðarins að sýna
það.
Árið í heild
Ef litið er yfir atvinnuleysi á
árinu 1993 í heild kemur fram að
5.600 manns voru að meðaltali at-
vinnulausir allt árið eða 4,3% af
áætluðum mannafla á vinnumark-
aði og hefur fjölgað um rúmlega
1.700 manns frá árinu 1992 þegar
3.868 voru að meðaltali atvinnu-
lausir. Meðaltal atvinnuleysis er
yfir 5% í tveimur landshlutum, 5,4%
á Suðurnesjum og 5,6% á Norður-
landi eystra. Atvinnuleysi var
minnst á Vestfjörðum á árinu 2,2%,
en þar eykst það þó hlutfallslega
mest á milli ára eða um 167%.
Næstminnst var atvinnuleysið á
Vesturlandi 3,7%, en í öðrum lands-
hlutum var atvinnuleysið á milli
4-5% á árinu 1993.
Atvinnuleysið eykst um 64% á
höfuðborgarsvæðinu milli áranna
1992 og 1993 eða um 1.240 manns.
í aðeins einum landshluta minnkaði
atvinnuleysi milli 1992 og 1993.
Það var á Suðurnesjum þar sem
atvinnulausum fækkaði að meðal-
tali úr 436 í 417 eða um 19 sem
jafngildir 4% fækkun.
öll stærstu sveitarfélög í landinu, sem
hafi tölvuskráð upplýsingar af þessu
tagi, hafi keypt kerfi fyrirtækisins
og gert við það viðhalds- og þjónustu-
samninga að Reykjavík undanskil-
inni, en þar hefur skráning á upplýs-
ingum af þessu tagi ekki verið jafn
langt á veg komin og víðast annars
staðar. Á vegum SKYRR hefur einn-
ig verið þróað kerfí til að annast þessa
skráningu á upplýsingum um atvinnu-
leysi og 30. nóvember sl. sendi félags-
málaráðherra bréf til sveitarfélaga í
landinu þar sem þeim eru gefin fyrir-
mæli um að kaupa þann hugbúnað
sem SKÝRR hefur hannað. Þetta bréf
hefur leitt til þess, að sögn Einars,
að Akureyrarbær hefur sagt upp
þjónustusamningi við Spor en önnur
sveitarfélög bíða að sögn Einars
átekta um hvort fyrirmæli ráðherrans
standi, enda hafi þetta í för með sér
útgjöld upp á hundruð þúsunda fyrir
hvert sveitarfélag, auk þess að valda
Spori tjóni.
Einar sagði, að á vegum ráðu-
neytisins hefði einnig staðið til að
koma á fót gagnagrunni sem safnaði
upplýsingum um atvinnuleysi á lands-
vísu og hefði Spori tekist að gera sinn
hugbúnað þannig úr garði að hann
gæti nýst við uppbyggingu þess
gagnagrunns.
Ákvörðun ekki hnikað
Einar sagði, að eftir að fyrirtækið
hefði frétt af bréfí ráðherrans frá 30.
nóvember hefði verið leitað eftir skýr-
ingum og leiðréttingum frá ráðuneyt-
inu en ekki borist önnur svör en bréf
sem yrði skilið á þá leið að afstöðu
ráðherrans yrði ekki hnikað.
Ásgeir Jónsson lögmaður í Njarð-
vík hefur fyrir hönd Verk- og kerfís-
fræðistofunnar Spors sent Sam-
keppnisstofnun og samkeppnisráði
kærubréf þar sem með afskiptum sín-
um af hugbúnaðarkaupum sveitarfé-
laganna í þessu máli hafi ráðherrann
stuðlað að einokun og brotið gegn
ákvæðum, tilgangi og anda sam-
keppnislaganna. Að auki hefur um-
boðsmanni alþingis verið sent erindi
um málið, sem byggt er á því mati
lögmannsins að ráðherrann hafi farið
út fyrir valdsvið sitt og lagaheimildir
með afskiptum af málinu.
Stórkaupmenn kæra
álagningu vörugjalds
GÍSLI Baldur Garðarsson hrl. hefur kært fyrir hönd Félags íslenskra
stórkaupmanna álagningu vörugjalds á innfluttar vörur til Eftirlits-
stofnunar EFTA og beinist kæran að tveimur þáttum sem félagið tel-
ur skýr dæmi um framkvæmd gjaldtöku sem sé í andstöðu við ákvæði
EES-samningsins. Er þess krafist að Eftirlitsstofnunin beiti sér fyrir
því að íslensk stjórnvöld felli niður þessa gjaldtöku.
íkýtur
ÍEFTA
föll héldust.óbreytt þrátt fyrir gildis-
töku EES-samningsins^
Eru talin upp nokkur dæmi um
afleiðingu þessa fyrir vörur frá aðild-
arríkjum EES-samningsins, s.s. um
hjólbarða sem báru áður 10% toll en
bera nú 6% vörugjald, ýmsa bílavara-
hluti sem báru áður 10-30% toll en
bera nú 16% vörugjald, ýmis heimil-
istæki sem báru áður 5-15% toll en
bera nú 20% vörugjald og rafmagns-
tæki sem báru áður 15-30% toll en
bera nú 30% vörugjald.
Verslunarráð bendir á að í EES-
samningnum var íslandi ekki veitt
sambærileg undanþága frá megin-
reglunni um frjálst flæði vöru og
gert var í fríverslunarsamningnum
frá 1972. Vitnað er í það markmið
EES-samningsins að mynda einsleitt
efnahagssvæði sem grundvallist á
„sameiginlegum reglum og sömu
samkeppnisskilyrðum", og að samn-
ingsaðilar einsetji sér að beita sér
fyrir frelsi til vöruflutninga, þar sem
ákvæði um fijálst flæði vöru milli
landa byggist á því sjónarmiði og
þeim anda að hindrunarlaus við-
skipti stuðli að sem mestum hag
neytenda.
í bréfinu til Eftirlitsstofnunar
EFTA vitnar Verslunarráðið sérstak-
legatil 3., 8., 10. og 14. greina samn-
ingsins þar sem m.a. er lagt bann
við tollum á innflutning og einnig
eru gjöld sem hafa samsvarandi áhrif
og tollar bönnuð. „I þessu sambandi
verður að telja ýmsar líkur benda til
þess að vörugjöld samkvæmt lögum
18/1993 séu gjöld sem hafi samsvar-
andi áhrif og tollar,“ segir m.a. í
bréfinu.
Félagið kærir annars vegar álagn-
ingu vörugjalda á ljósmynda- eða
kvikmyndavörur sem það telur vera
ígildi tolla og í raun lítt dulbúna tolla
sem séu bannaðir skv. 10. grein
EES-samningsins. „Telja verður
vandséð, hvaða gjöld gæti verið átt
við í 10. gr. ef umrædd vörugjöld
féllu ekki þar undir. Áhrif þessara
gjalda eru öldungis hliðstæð áhrifum
tolla, og með upptöku vörugjaldanna
er beinlínis verið að vinna gegn þeim
meginmarkmiðum um fijálsa vöru-
flutninga milli samningsaðila, sem
eru hornsteinn EES samningsins,"
segir m.a. í kærunni.
„Ólögmæt mismunun“
Einnig er kært vegna mismununar
á gjaldfresti sem vörugjaldslög kveða
á um milli innlendra framleiðenda,
sem geta fengið rúmlega fjögurra
mánaða frest til greiðslu vörugjalda
og innflytjenda sem þurfa að inna
vörugjald af hendi við tollafgreiðslu.
„Hér er um að ræða augljósa mis-
munun milli innlendrar framleiðslu á
Islandi og framleiðslu frá öðrum ríkj-
um innan EES. Þessi mismunun er
ólögmæt samkvæmt 14. gr. EES
samningsins,“ segir í kærunni.
Staðhæft er í kærunni að umrædd
gjaldtaka muni hafa í för með sér
að neyslu verði að einhveiju marki
stýrt og íslendingum verði einnig
gert erfitt fyrir í framtíðarviðskipt-
um við aðrar þjóðir.