Morgunblaðið - 01.02.1994, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. FEBRÚAR 1994
Hlýj ar kveðjur til
Vélskóla Islands
eftir Sveinbjörn
Björnsson
í Morgunblaðinu 18. janúar sl. birt-
ist grein eftir Björgvin Þór Jóhanns-
son skólastjóra Vélskóla íslands sem
hann nefndi „Kaldar kveðjur frá há-
skólarektor til Vélskóla íslands". Til-
efni þessarar greinar var frétt í Morg-
unblaðinu 7. janúar sl., sem sagði frá
byijun endumenntunamáms í sjáv-
arútvegsfræðum á vegum Endur-
menntunarstofnunar Háskóla íslands.
Við setningu námsins hafði ég flutt
nokkur ávarpsorð og vitnaði Morg-
unblaðið þannig til þeirra: „Sveinbjöm
sagði að það hefði verið orðað við sig
að sjávarútvegsfræðin hefðu verið
vanrækt í íslensku skólakerfi og
kvaðst taka undir það. Þótt Fisk-
vinnsluskólinn hafí farið vel af stað
hafi hann ekki staðið undir þeim
væntingum sem gerðar hafi verið til
hans og sama gildi um Stýrimanna-
skólann og Vélskólann."
Þegar ég sá fréttina í blaðinu, gerði
ég mér grein fyrir, að þessi orð gætu
verið særandi, þegar þau era tekin
úr samhengi við annað, sem ég sagði
og ekki var birt. Meginatriði máls
míns snerist um þá gagnrýni, sem
beinst hefur að Háskóla íslands, að
hann sýni þörf sjávarútvegs fyrir
menntun lítinn áhuga og því séu fáir
háskólamenntaðir menn við störf í
sjávarútvegi. Eg tók undir þessa
gagnrýni. Þótt margt gott efni sé að
finna í námi í viðskiptafræði, hag-
fræði, verkfræði, líffræði og matvæla-
fræði hafa þessar námsbrautir ekki
beinst sérstaklega að sjávarútvegi.
Ég fagnaði einnig námi í sjávarút-
vegsfræðum við Háskólann á Akur-
eyri, en tveimur dögum áður hafði
ég verið á Akureyri við brautskrán-
ingu fyrstu sjávarútvegsfræðinga
þaðan.
Háskóli íslands vill bæta sig í þess-
um efnum en hann ætlar ekki að efna
til samkeppni við sjávarútvegsnámið
á Akureyri, sem er fjögurra ára há-
skólanám. Hann mun í þess stað
styrkja menntun þeirra, sem þegar
era við störf í sjávarútvegi og fisk-
vinnslu með endurmenntun, sem þeir
geta stundað með starfí. Það nám er
að hefjast nú. Námið sækir fólk víðs
„Þvert á móti veit ég,
að Vélskóli íslands er í
miklu áliti og stendur
mjög vel að vélstjóra-
menntun.“
vegar að af landinu. Það býr yfír
dýrmætri starfsreynslu, en sækir til
okkar traustari fræðilega undirstöðu
og kynnist nýjungum, sem það getur
strax nýtt í starfí sínu. í öðra lagi
mun Háskólinn bjóða þeim, sem lokið
hafa háskólaprófí í viðeigandi grein,
svo sem viðskiptafræði, hagfræði,
félagsfræði, lögfræði, verkfræði,
tæknifræði, líffræði, matvælafræði
eða sjávarútvegsfræði á Akureyri að
innritast í meistaranám í sjávarát-
vegsfræðum, þar sem áhersla yrði á
þjálfun til rannsókna og meginhluti
námsins yrði rannsóknarverkefni
tengt sjávarátvegi og því fagsviði,
sem nemandinn vill helga sig. Hvort
tveggja, endurmenntunin og meist-
aranámið, ætti að tengja Háskólann
betur sjávarátvegi og hvetja háskóla-
menntaða menn til starfa þar.
í lok ávarps míns vék ég að skólum
á framhaldsstigi og nauðsyn Jiess að
auka veg verkmenntunar. Ég velti
fyrir mér, hvort sérskólar okkar og
íjölbrautaskólar sinntu fjölbreyttum
þörfum sjávarátvegs og fískvinnslu
og þar féllu þau orð, sem vitnað er
til. Blaðamaður Morgunblaðsins
sleppti meginhluta máls míns, enda
hafði það efni verið í fjölmiðlum
tveimur dögum áður, tengt fréttum
af brautskráningu fyrir norðan. Hann
gerði hins vegar frétt úr þessari síð-
ustu athugasemd minni. Henni var
ekki ætlað að -vera niðrandi um það
starf, sem nú fer fram í þessum skól-
um. Þvert á móti veit ég, að Vélskóli
Islands er í miklu áliti og stendur
mjög vel að vélstjóramenntun. Þar
styðst ég við marga kennara verk-
fræðideildar, sem þekkja vel til Vél-
skólans. Þeir telja hann meðal flagg-
skipa í verkmenntun okkar og hafa
átt við hann gagnlegt og ánægjulegt
samstarf. Jafnt í verkfræði- sem vél-
stjóranámi erum við að gera okkar
besta við takmörkuð efni. Það fáum
við staðfest með erlendum saman-
burði og umsögn þeirra, sem taka við
brautskráðum nemendum.
Eitt er hins vegar að gera hlutina
rétt, annað að gera réttu hlutina.
Þótt við rækjum vel hlutverk okkar
samkvæmt lögum og reglugerðum,
má ætíð spyija, hvort við gætum
ekki orðið sjávarátvegi og fískvinnslu
að enn betra liði og stuðlað að námi
á sviðum, þar sem þekkingu og fag-
mennsku virðist skorta. Nýjar náms-
brautir og skólar þurfa stuðning
skóla, sem standa á gömlum merg,
líkt og okkar skólar frá 1911 og 1915.
Mín reynsla af skólamálum hófst
reyndar á kennarastofu Vélskólans
Sveinbjörn Björnsson
undir stjórn Gunnars Bjarnasonar
skólastjóra, sem var þá að leggja
fyrstu drög að Tækniskóla íslands
fyrir 30 árum.
I könnun á þörf sjávarátvegs fyrir
menntun, sem gerð var árið 1992 á
vegum Sammenntar, þ.e. Samstarfs-
nefndar atvinnulífs og skóla um
menntun og tækniþjálfun, kom fram,
að sú menntun, sem þegar er í boði,
þykir allgóð en auka þarf þekkingu
allra starfsstétta á gæða- og fram-
leiðslustjómun. Óskað var eftir náms-
efni um gæðaeftirlit og gæðastjómun,
meðhöndlun fisks um borð, físk-
vinnslutækni, vöruþróun, flutninga-
tækni, rafeinda- og tölvubúnað, sölu-
og markaðssetningu físks. Margt af
þessu efni er þegar kennt í ýmsum
skólum, en það þyrfti að verða betur
aðgengilegt fyrir þá, sem starfa við
sjávarátveg. Sammennt brást við
þessari þörf með því að þróa náms-
efni fyrir kennslu í gæðamálum og
fékk til þess styrk frá Evrópubanda-
laginu. Margar óskir bíða þó úrlausn-
ar. Hvemig geta þeir skólar, sem nú
era á framhaldskólastigi og háskóla-
stigi, best orðið við þeim?
Með vissu um gott samstarf sendi
ég hlýjar kveðjur frá Háskóla ís-
lands.
Höfundur er rektor Háskóln
íslands.
Flotimi leystur úr kví
eftirÁrnaR.
*
Arnason
Á fyrstu vikum nýja ársjns horfðu
íbúar sjávarbyggða landsins ráðþrota
upp á óvægna kjaradeilu og verkfall
sjómanna. Frá miðjum janúar hafa
deilur landsmanna svo snúist um
bráðabirgðalög ríkisstjómarinnar til
að leysa flotann úr þeim böndum.
Engum blandaðist hugur um, að þjóð-
arbúið mátti ekki við stöðvun físk-
veiðiflotans, loðnuvertíð framundan
sem ekki bíður þegar hún gefst. Sjó-
mannasamningar höfðu verið lausir
nærfellt ár án viðræðna, engar við-
ræður komist á þrátt fyrir verkfall,
umleitanir ríkissáttasemjara og ítrek-
aða milligöngu og sáttatillögur sjáv-
arátvegsráðherra. Verkfall er ekki
tilgangur í sjálfu sér, heldur tæki til
að knýja menn til viðræðna um deilu-
efni — það tókst ekki. Forsætisráð-
herra sagði svo Ianga stöðvun físki-
skipaflotans óbærilega fyrir þjóðar-
hag. Deilan var í sjálfheldu, ríkis-
stjómin hefur léyst flotann úr þeirri
kví, en ágreiningsefnin era enn óleyst.
Deiluaðilarnir vora ófærir um að
leysa deiluna sjálfír, það var full-
reynt. Hefði málinu verið vísað til
þings án bráðabirgðalaga, þá stæðum
við þingmenn enn og deildum um
hamdnHÉi
Tllboð fyrlr hópa: 2.000 kr. afeláttur
mann ef f höpnum oru 15 manns eöa
flolri. 40.000 kr. spamaður fyrlr
20 marma höp.
Brottfarir á þriöjudögum og laugardögum.
Heimflug á laugardögum og þriöjudögum.
i 'clitr ///ii J c/ía 7 natur
ámaminn í tvíbýli
í 3 nætur og 4 daga
á Marriott Hotel.
Vdttur er 5% staðgrdðsluafsláttur*
í Olasgow bjóöum viö gistfngu á eftlrtökfum
gæöahótolum: Hospitality Inn, Marriott,
Stakis Qrosvenor og Copthomo.
*M.v. að greitt sé með minnst 14 daga fyrirvara. Innifalið er flug, gist-
ing, morgunverður og flugvallarskattar. Börn, 2ja - 11 ára, fá 9-500 kr. í
afslátt. Börn að 2ja ára aldri greiða 3.000 kr. Enginn bókunaríyrirvari.
Hafðu samband við söluskrifstofur okkar, umboðsmenn um allt land,
ferðaskrifstofurnar eða í síma 690300 (svarað alla 7 daga vikunnar
frá kl. 8 -18). ___,,, w _, __
&IOXAS* CE)CE1
Einn vínsælasti áfanga-
staöur þeirra sem vilja
gera hagstæö innkaup,
stærsta verslunarborg
Skotlands. Skemmtun og
afþreying. Fjölmargir góðir
veitingastaðir. Öflugt tón
listar- og leikhúslíf. Mjög góð
iistasöfn. Einstök náttúm-
fegurð skosku hálandanna
skammt undan.
FLUGLEIDIR
Traustur íslenskur ferÖafélagi
hvort leysa ætti flotann frá bryggju.
Og enn væram við að ræða huginynd-
ir sem til lausnar gætu orðið í deil-
unni. Flotinn væri þá enn bundinn
eftir nær fjögurra vikna verkfall —
og loðnan fundin.
Deilt um kvótaviðskipti
Deilan er merkileg á tímum þjóð-
arsáttar, vegna þess um hvað hún
snýst og þess hve hörð og hatrömm
hún varð. Óbilgimi forystumanna
deiluaðila er í andstöðu við þá sátt-
fýsi og samstarfsvilja sem aðrir aðilar
á vinnumarkaði hafa sýnt hin síðustu
ár. Það er algjörlega á þeirra ábyrgð,
að hafa hleypt samskiptum þeirra í
slíkan hnút að sá er einn kostur að
beita bráðabirgðalögum til að forða
þjóðarskútunni undan stórsjóum og
stórtjónum.
Helstu deiluefni eru kvótabrask,
sem fulltrúar sjómanna nefna svo og
þátttaka sjómanna í kvótakaupum,
sem hefur ekki þekkst fyrr en síðustu
ár, er óheimil samkvæmt gildandi
kjarasamningum — og fyrirfinnst
ekki í öðram atvinnugreinum. Einnig
verð afla íbeinum viðskiptum, til eigin
vinnslustöðva af eigin skipum og í
t.d. kvótaleigu og tonn-gegn-tonni-
veiðum. Af öðram deiluefnum má
nefna skiptakjör á sérveiðum og með
nýjum veiðiaðferðum.
Forystumenn sjómanna virtust
ekki hafa gert upp við sig mikilvægi
hverrar kröfu. Þeir ásökuðu útgerðar-
menn um kvótabrask, að neyða sjó-
menn til aðildar að kvótakaupum og
undirverð í beinum aflaviðskiptum.
Eftir úrskurð Félagsdóms, að kröfu-
gerð- stæðist og verkfallið væri rétti-
lega boðað, bára fulltráar útgerðar-
manna eftir sem áður kæraatriðin
fyrir sig. Þeir staðhæfðu að sjómenn
ættu í deilu við stjómvöld, kvótabrask
eigi sér ekki stað, sjómenn ekki
neyddir til kvótakaupa og að viðmiðun
aflaverðs í beinum viðskiptum við
verð á uppboðsmörkuðum standist
ekki ákvæði um fijálst fískverð.
Hverri tilraun til að koma af stað
viðræðum lauk svo að fulltráar ein-
hvers aðilans hlupu á dyr.
Úrbætur
Nefnd ríkisstjómarinnar hefur þeg-
ar komið fram með tillögur um hvem-
ig koma megi í veg fyrir að viðskipti
með aflaheimildir hafí óeðlileg áhrif
á skiptakjör. Frá því samningar lo-
snuðu, og allt frá sameiginlegri yfir-
lýsingu deiluaðila frá apríl 1992, um
að sjómenn taki ekki þátt í kvótakaup-
um, hefur sjávarátvegsráðherra ítrek-
að lýst sig reiðubúinn til að beita sér
fyrir lagasetningu þar um, ef það
mætti leysa deilurnar. Ráðherrar og
þingmenn hafa lýst stuðningi við af-
nám kvótabrasks og þátttöku sjó-
manna í kvótakaupum. Tillögur
nefndarinnar eru um stofnun kvóta-
kaupþings, en fleira virðist þurfa til.
T.d. lög gegn þátttöku sjómanna í
kvótakaupum, t.d. að þeir sem selt
hafí kvóta innan síðustu 12 mánaða
megi ekki kaupa kvóta í sömu teg-
und, t.d að fella niður eða minnka
veralega heimildir til að flytja kvóta
Árni Ragnar Árnason
„Ráðherrar og þing-
menn hafa lýst stuðn-
ingi við afnám kvóta-
brasks.“
til næsta árs, t.d. að móta í lögum
ákvæði um viðmiðun verðs í beinum
aflaviðskiptum við vegið meSklverð á
uppboðsmörkuðum, yfír tiltekið tíma-
bil, á tilteknu atvinnusóknarsvæði og
aðliggjandi — jafnvel víðar. Fisk-
markaðir okkar hafa vaxið mjög síðan
til þeirra fyrstu var stofnað og geta
risið undir því að vera leiðandi um
fijálsa verðmyndun. 'Tillögur þessar
munu leiða til aukinna viðskipta á
fiskmörkuðum. Ekki er ástæða að
óttast sjálfvirkni slíkrar viðmiðunar
sem leiði til sífelldra verðhækkana.
„Leigusala" kvóta ár eftir ár til að
fjármagna aðra starfsemi er gjörsam-
lega í blóra við endurgjaldslausa af-
hendingu hans á grundvelli veiði-
reynslu. Menn eiga ekki að geta
bæði selt og átt áfram réttindi af
þessu tagi, því veiðiheimildir okkar
era ekki verðbréfasjóður, heldur at-
vinnuréttindi sem óeðlilegt er að
umbreyta með verslun. Geti menn
ekki, eða vilji ekki, hagnýta sér slík
réttindi sjálfir þá hafí þeir þann kost
að selja. Við veiði kvóta annars skips
án fullrar sölu kvótans ætti eitthvert
hlutfall hans að flytjast til þess sem
veiðir, með breyttri veiðireynslu.
„Leigu“-afli er nú mjög mikill hluti
beinna aflaviðskipta og mundi því
jafnframt draga verulega úr þeim.
Óheftur réttur til endanlegs fram-
sals á kvóta er þjóðhagsleg nauðsyn
til að útgerðarmenn geti leitað auk-
innar hagkvæmni í fískveiðum.
Kvótaleiga í núverandi mynd á hins
vegar að hverfa — tími lénsherra og
leiguleiða er liðinn.
Höfundur er nlþingisnmöiir
Sjálfstæöisflokksins fyrir
Reykjaneskjördæmi.