Morgunblaðið - 09.08.1994, Qupperneq 16

16 ÞRIÐJUDAGUR 9. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Fersk birta
blekkingarinnar
MYNPLIST
Kjarvalsstaðir
MÁLVERK
Signrður Árni Sigurðsson. Opið alla
daga 10-18 til 11. september. Að-
g-angur kr. 300. Sýningarskrá kr.
900.
YFIRLÝSINGARNAR um
„dauða málverksins" hafa verið
fjölmargar á þessari öld, en það
lifir enn góðu lífi, þó á stundum
hafi skort nokkuð á þann fersk-
leika, sem er allri list nauðsyn.
Komið hefur fram ungt listafólk
sem hefur nálgast málverkið með
nýjum hætti og þannig að nokkru
endurnýjað kynni listunnenda við
miðilinn; sýningin sem nú stendur
í vestursal Kjarvalsstaða ber vissu-
lega með sér ferskan blæ af þess-
um toga.
Sigurður Árni Sigurðsson er af
yngstu kynslóð íslenskra myndlist-
armanna (f. 1963), og þrátt fyrir
að hann eigi á þriðja tug einka-
og samsýninga að baki má segja
að hér gefist listunnendum sunnan
heiða aðeins annað tækifærið til
að kynnast list hans; hið fyrra var
á sýningu í Gallerí Nýhöfn fyrir
þremur árum, og þá mátti strax
merkja að hér kvað við nýjan tón
í íslensku málverki.
Sigurður Ámi hóf listnám við
Myndlistarskólannn á Akureyri, en
útskrifaðist síðan úr Myndlista- og
handíðaskóla íslands 1987. Eftir
það hélt hann til Frakklands, þar
sem hann stundaði framhaldsnám
og hefur að mestu starfað síðan.
Utanlands hefur hann haldið sýn-
ingar í Frakklandi, Sviss og Þýska-
landi og auk þess átt verk á sam-
sýningum í þessum löndum og í
Finnlandi.
Það er einkum tvennt, sem
áhorfandinn tekur strax eftir í
verkum Sigurðar Áma; það er
blekkingaleikur yfirborðsins (yfír-
undir, ofan-neðan, framan-aftan)
og einkennilegt rökleysi birtunnar,
sem hvom tveggja skapar dular-
full tengsl milli heildar og hluta,
innra samræmis og ytri veruleika.
Birtan leikur lykilhlutverk í þeim
verkum, sem tengjast hugmyndum
um almenningsgarða. Áhrif og
staðsetning ljósgjafans hafa lengi
heillað listamenn, og er skemmst
að minnast Caravaggio og
Rembrandt varðandi hliðarbirtu,
og loks Joseph Wright, sem um
miðja 18. öld flutti ljósgjafann inn
í myndflötinn. Hér hefur Sigurður
Árni hins vegar ljósgjafann utan
verksins, ofan miðju (sbr. nr. VI)
eða fyrir ofan þrjár miðjur (sbr.
nr. X), sé tekið mið af skuggunum.
Þessi órökrétta lýsing skapar fjör
og spennu í fletinum, sem á sama
tíma er útfærður af vísindalegri
nákvæmni. Þetta er í fullu sam-
ræmi við þær myndir þar sem ljós-
gjafinn er til hliðar; þar virðist hæð
tijánna nákvæmlega reiknuð til að
skuggi þess fyrsta falli undir það
næsta o.s.frv. (sbr. nr. VIII).
Þessar hugmyndir birtast einnig
í einföldum teikningum („Hug-
myndir að görðum", þar sem nr.
IV er einkar athyglisverð) og loks
í módelinu „Fullkominn garður“,
þar sem raflýsingu hefur verið
komið fyrir til að sýna hvernig
hugmyndin virkar; slíkt gæti í
mesta lagi gengið upp einu sinni
á ári í raun og sá Ijarlægi mögu-
ieiki gefur þessum hugmyndum
heillandi blæ þegar á heildina er
litið.
Blekking yfirborðsins og mögu-
leg tengsl þeirra fáu forma sem
eru í hveiju verki eru þungamiðja
flestra málverkanna á sýningunni.
Bernard Marcadé orðar það svo í
inngangi í sýningarskrá:
„I málverkum Sigurðar Áma eru
dularfull tengsl milli þess sem
„virðist vera“ og hins sem „birtist"
skyndilega. Verk hans eru á stöð-
ugri ferð um þessi svið myndhugs-
unar ... Við fyrstu sýn virðast þessi
málverk afar kyrr og staðföst en
samt reynast þau við nánari athug-
un tvísýn og efablandin. Hvert ein-
stakt form virðist tilbúið að snúa
allt í einu röngunni út og rugla
staðreyndum um hver sé hvað.“
Þar sem flest verkin eru „Án
titils“ (og ekki í númeraröð) er
Ferðalagamyndir Ein-
ars Fals í Galleríi 11
FERÐALAGAMYNDIR nefnist
sýning Einars Fals Ingólfssonar,
sem opnar í Galleríi 11, Skóla-
vorðustíg 4a, föstudaginn 12. ág-
ústPaTverða sýndar á fjórða tug
svarthvítra ljósmynda frá ferðum
sjö ára. Ferðum um fjölfarnar,
kunnuglegar slóðir heimsins;
myndir af hversdagslegu fólki og
raunverulegum atburðum.
Ferðalagamyndir er fyrsta
einkasýning Einars Fals en áður
hefur hann átt verk á samsýning-
um í Reykjavík, Stokkhólmi og
New York. Hann ’nefur myndað
fyrir íslensk dagblöð og tímarit
en starfar nú í New York, þar sem
hann stundaði framhaldsnám í
ljósmyndun við School of Visual
Árts.
Sýning Einars Fals er opin frá
þriðjudegi til laugardags, frá
klukkan 13 til 18, og stendur til
25. ágúst.
LISTIR
erfitt að vísa til einstakra verka í
umræðu um þessi atriði. „Upphaf
að ferðalokum" sýnir þó vel þá
margræðni, sem listamaðurinn set-
ur fram (hvað er ofan á og hvað
er undir), og titillinn „Að innan“
kann að hljóma sem skýring á við-
komandi verki, en hér er ekkert
sjálfgefið.
Á einum vegg getur að líta sex
teikningar með vatnslitum og bleki
á pappír, sem í fyrstu kunna að
virðast ótengdar öðrum viðfangs-
efnum á sýningunni, en eru í raun
af sama meiði; þessar tvöföldu
teikningar bjóða upp á ákveðna
tengingu, en gætu einnig verið
sjálfstæðar eða tengdar óskyldum
ímyndum, þannig að möguleiki
sjónblekkingarinnar er ætíð til
staðar.
Urvinnsla Sigurðar Árna er
einkar góð í öllum verkum sýning-
arinnar. Einfalt myndmálið er í
fullkomnu jafnvægi, og vinnsla lit-
anna er afar góð, einkum þar sem
dvínandi birta skiptir máli. Hið
slétta yfirborð er ríkjandi í mál-
verkunum, þannig að þunn máln-
ingin ræður blekkingunni. Mis-
munandi áhrif yfirborðsins má
m.a. merkja af einu litlu verki þar
sem áferðin er að hluta þykkari,
og áhorfandinn hefur á tilfinning-
unni að þar sé um að ræða hýði
eða skán, sem beri að ijarlægja;
hið hreina yfirborð er mikilvægur
þáttur í þeim ferskleika, sem ein-
kennir verkin í heild.
Sýningunni er fylgt úr hlaði með
eigulegri sýningarskrá, þar sem
er m.a. að finna góðar ljósmyndir
af verkum á sýningunni, en einnig
af nokkrum fleiri málverkum, sem
ekki hafa ratað á vep-gina hér. í
stuttum og læsilegum mgangi set-
ur Bernard Marcadé myndir Sig-
urðar Árna í athyglisvert sam-
hengi, sem opnar sýningargestum
víðari sýn en ella á viðfangsefni
listamannsins. Fræðsla og upplýs-
ing af því tagi hlýtur að vera meg-
inhlutverk hverrar sýningarskrár.
Með þessari sýningu má segja
að Sigurður Árni hafi haslað sér
völl í íslenskri myndlist þannig að
eftir verður tekið. Verk hans vísa
með markvissum hætti til innri
gilda málverksins og hvemig það
getur gripið áhorfandann sterkum
tökum með sjónvillum sínum,
ímyndaðri dýpt og mótunaráhrif-
um birtunnar. Með því að færa
þessar sjónvillur að yfirborðinu og
bijóta upp hefðir birtunnar í fletin-
um hefur hann skapað sér mynd-
heim, sem verður gaman að fylgj-
ast með í framtíðinni.
Er rétt að hvetja alla listunnend-
ur til að láta þessa sýningu ekki
fram hjá sér fara.
Eiríkur Þorláksson
Svanhvít
Egilsdóttir
heldur söng-
námskeið
PRÓFESS-
OR Svanhvít
Egilsdóttir
heldur söng-
námskeið í
húsakynnum
Tónlistar-
skólans í
Reykjavík,
„Stekk“,
Laugavegi
178, dagana
15.-17. ágúst næstkomandi.
Svanhvít hefur verið búsett
í Vínarborg í ijölda ára og
kennt við tónlistarháskólann
þar. Hún hefur haldið mörg
söngnámskeið hér heirna og
erlendis. Undirleikari á nám-
skeiðinu er Jóhannes Andre-
asen.
Skráning og allar nánari
uplýsingar eru í Hljóðfæra-
verslun Leifs H. Magnússon-
ar.
Kórtónleik-
ar í Landa-
kotskirkju
SVISSNESKI kórinn
„Kammerchor Winterthur“
heldur tónleika í Landakots-
kirkju í kvöld, þriðjudag. Tón-
leikarnir hefjast klukkan
20.30 og á efnisskránni verð-
ur Átta raddaða mótetta
Bachs og kórlög eftir Gabri-
eli, Purcell, Verdi og Faure.
í kórnum eru 40 söngvarar
og stjórnandi er Christoph
Bachmann. í fréttatilkynn-
ingu segir að áhugi á ferða-
lagi til íslands hafi vaknað,
þegar kórinn kynntist ís-
Ienskum kórum á kóramóti á
Spáni sumarið 1991.
Svanhvít
Egilsdóttir
Fágaður semballeikur
TONLIST
Skálholtskirkja
SEMBALTÓNLEIKAR
Guðrún Oskarsdóttir flytur verk eft-
ir J.C. de Chambonnieres, Jean-
Henry D’Anglebert og Louis Couper-
in sunnudaginn. 6. ágúst 1994.
FRÖNSK sembaltónlist hefur
stöðu nærri verkum verkum eftir
J.S. Bach og vitað er að Bach þekkti
nokkuð til frönsku meistaranna og
reyndi sig við tónmál og formskipan
franskrar tónlistar, þó án þess að
um stælingar sé að ræða. Þar sem
frönsku snillingarnir luku verki sínu
hófst síðbarokkin og þannig leggur
einn upp í lífsferð slna þegar annar
lýkur henni og við lok sumartónleik-
anna í ár hefur Guðrún Óskarsdóttir
semballeikari sína ferð sem einleik-
ari, þó sumartónleikagestir hafi vit-
að til hennar fyrir nokkru og heyrt
hana Ieika á sembalinn sinn.
Fyrsta verk tónleikanna hófst á
Pavane í d-moll eftir Jacques
Champion de Chambonniéres
(1601-1672) og þar á eftir fylgdi
Svíta í F-dúr. Afi og faðir Champi-
on, en það var fjölskyldunafn hans,
voru frægir semaballeikarar og 1643
tók hann við stöðu föður síns við
frönsku konungshirðina en vegna
einhvers konar samsæris, hrökk-
laðist hann frá hirð Loðvíks XIV.
árið 1662. Chambonni-
eres var fyrsti stór-
sembalisti Frakka og
lagði grunninn að semb-
altónlist þeirra. Guðrún
lék bæði pavane þáttinn
og svítuna mjög vel, þar
sem öllu skrauti og
ýmsu því er einkennir
franska sembaltónlist
var vel til haga haldið.
Annað verkefnið var
svíta í g-moll, eftir
D’Anglebert, nemanda
Chambonnieres er tók
við af honum sem hirð-
sembalisti, er hann féll
í ónáð. D’Anglebert var
mjög fær sembalisti og meðal út-
gefinna verka hans eru útsetningar
á ballettónlist og forleikjum eftir
Lully. D’Anglebert þykir ekki eins
frumlegur og kennari hans var en
tónlist hans sýnir að hann var leik-
inn semballeikari.
Síðustu verkin voru svíta í a-moll
og pavane dans, eftir Louis Couper-
in, annan nemanda Chambonnieres,
er ásamt frænda sínum, Franeois
Couperin (hinum mikla) voru fræg-
astir sembalistanna frönsku. Sagt
er að Chambonnieres hafi á ferða-
lagi, árið 1650, heyrt þá bræður
Louis og Francois (eldri) leika á
sembal og haft þá með sér til París-
ar. Louis fékk stöðu sem orgelleik-
ari við St Gervais-kirkjuna, sem
ættmenn hans störfuðu
við í 175 ár. Louis naut
mikillar hylli sem tón-
skáld og semballeikari
en bróðir hans, Franco-
is, var aðallega þekktur
fyrir stórbrotinn
drykkjuskap. Dóttir
Francois, Marguerite-
Louise, var frábær
söngkona. Yngsti Cou-
perin-bróðirinn, Charl-
es, starfaði sem orgel-
leikari við St. Gervais
en mun ekki hafa sam-
ið neitt og er aðallega
minnst vegna frægðar
sonar hans, Francois
Couperin „le grand“.
Guðrún Óskarsdóttir er efnilegur
sembalisti og lék frönsku meistarana
mjög vel. Eitt af því sem gerir
franska sembaltónlist sérlega aðlað-
andi, eru skreytingar og þær voru
vel og greinilega útfærðar af Guð-
rúnu, svo að eðlileg framvinda tón-
línunnar raskaðist ekki, sem oft vill
verða raunin, ef of mikil áhersla er
lögð á margbreytileik skreyting-
anna. Flutningur Guðrúnar var fág-
aður, borinn upp að sterkri tilfinn-
ingu fyrir formi og hrynskipan tón-
hendinga og fer hún sannarlega vel
af stað, í sína fyrstu ferð, með þess-
ari frumraun sinni sem einleikari á
sembal.
Jón Ásgeirsson
1
*
s

i