Morgunblaðið - 29.09.1994, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FISKVEIÐIDEILAN
Norskur kaupsýslumaður fylgdist með löndun tveggjatogarasem voru í Smugunm
Neitar því að
eiga eitthvað
í togaranum
Húsavík. Morgunblaðið.
Morgunblaðið/Rúnar Þór
NORSKI kaupsýslumaðurinn Arvid B. Brevik fylgdist með þeg-
ar landað var úr tveimur togurum, KuII og Pistrik, í Húsavíkur-
höfn í gær, samtals um 140 tonnum af saltfiski.
lega rangt við þetta,“ sagði hann
TVÖ skip, Pistrik og Kull, sem
skráð eru á eynni Mön en sigla
undir eistneskum fána, lönduðu afla
sinum á Húsavík í gær úr veiðiferð
sinni í Smuguna. Arvid B. Brevik,
eigandi Nordica Foods A/S í Ála-
sundi í Noregi, fylgdist með upp-
skipun í Húsavíkurhöfn í gær en í
norska blaðinu Aftenposten er leitt
að því getum í grein í fyrradag að
hann sé eigandi togaranna tveggja.
„Það er ekki rétt, togararnir eru
í eigu fyrirtækisins Dagomar í Eist-
landi,“ sagði Arvid B. Brevik, en
hann fullyrti að hann væri einungis
umboðsmaður fyrirtækisins og væri
hér á landi til að fylgjast með þess-
ari fyrstu löndun á Islandi. Eignar-
hald togaranna væri sér algjörlega
óviðkomandi.
Togaramir tveir voru nýlega
keyptir frá Kanada, þaðan sigldu
Til Svalbarðaeyjaklasans telj-
ast níu megineyjar. Spits-
bergen er þeirra stærst og
þar er norski bærinn Longyearbyen.
200 mílna fískvemdarsvæði Norð-
manna er ákvarðað út frá eyjaklas-
anum og þar með töldum Bjarnarey
sem er langt sunnan við Spitsbergen
og Vonarey sem er óbyggð eyja lið-
lega 50 mílur suðaustur af stóm
eyjunum.
Ræðst af túlkun
Hafréttarsáttmálans
í Hafréttarsáttmálanum era
ákvæði sem heimila að beinar
grannlínur séu dregnar milli viðeig-
andi staða til að ákvarða víðáttu
landhelgi þegar strandlengjan er
mjög vogskorin og óregluleg, eða
ef strandeyjaröð er í næsta ná-
grenni hennar. Beinar grannlínur
má ekki draga þannig að þær víki
að sýnilegu leyti frá almennri stefnu
strandarinnar og hafsvæðin, sem
era innan línanna, verða að vera
nægilega nátengd landsvæðinu til
að falla undir reglur um innsævi.
Beinar grunnlínur n.á í fæstum til-
vikum draga frá flæðiskerjum.
Vafamál er talið að Norðmenn geti
notað umræddar tvær eyjar til að
ákvarða fiskverndarsvæðið á þess-
um grandvelli.
Skip íslendinganna tekin á
gráu svæði
í reglum Hafréttarsáttmálans um
eyjar, þar sem kveðið er á um skil-
yrði fyrir efnahagslögsögu eyja,
segir að eyja sé náttúrulega mynd-
að, umflotið landsvæði sem er upp
úr sjó á stórstraumsflóði. Tekið er
fram að klettar, sem ekki geti borið
mannabyggð eða eigið efnahagslíf,
skuli ekki hafa nokkra sérefnahags-
lögsögu né ’.andgrunn. Túlkun þessa
ákvæðis Hafréttarsáttmálans er
ekki á hreinu og búast má við að á
það reyni í væntanlegum málaferl-
um vegna töku íslensku togaranna
fyrir meintar ólöglegar veiðar á
Svalbarðasvæðinu. Ef Vonarey
þeir til Færeyja og tóku veiðarfæri
og annan útbúnað áður en haldið
var í Smuguna. Farmi úr fyrstu
veiðiferðinni var síðan landað á
Húsavík í gær. Brevik sagði togar-
ana tvo í eigu fyrirtækisins Dagom-
ar í Eistlandi, sem síðan ætti annað
fyrirtæki, Dag Trawl Ltd., á eynni
Mön. Skipstjórar skipanna tveggja
era kanadískir, vélstjórar frá Fær-
eyjum en aðrir í áhöfninni eru Eist-
lendingar. Skipin sigla undir eist-
neskum fána, en era skráð í Mön.
Fyrirtæki Breviks, Nordica Foods
A/S, hefur greitt olíu, kost, veiðar-
færi og útbúnað skipanna. Brevik
sagði að allir reikningar varðandi
útgerð skipanna tveggja væra send-
ir til sín, hann sæi um að greiða
þá en fengi síðar endurgreiðslu frá
eistneska fyrirtækinu. Við slík .við-
skipti væri ekkert að athuga.
reynist ekki hafa skilyrði til að
mynda sjálfstæða efnahagslögsögu
myndi Smugan taka 50 mílna ræmu
austan af fiskvemdarsvæðinu og
stækka um 30 þúsund ferkílómetra.
Norska strandgæslan tók Björgúlf
EA og Óttar Birting fyrir meintar
ólöglegar veiðar einmitt á þessu
„gráa“ svæði. Ef sama gilti um
Bjarnarey myndi Síldarsmugan svo-
kallaða einnig stækka.
Ekki lögbrjótar
„Það er ekkert ólöglegt við þetta,
við erum ekki að bijóta nein lög,
hvorki norsk né alþjóðleg. Við eram
engir lögbijótar, það er alveg ör-
uggt, sagði Brevik og benti á að
hann væri einungis að stunda við-
skipti, hann sæi um margvíslega
þætti er útgerðina varðaði, m.a. að
selja aflann þangað sem hæsta verð
fengjst hveiju sinni.
„Ég get ekki séð neitt siðferði-
Klettur eða eyja?
í bók sinni um málefni Svalbarða
koma þjóðréttarfræðingarnir Robin
Churchill og Geir Ulfstein inn á
þetta atriði. Telja þeir ekki vafa
leika á því að stærstu eyjamar á
Svalbarðasvæðinu séu ekki klettar
í þessum skilningi og að sker og
klettar sem liggi nálægt stærstu
eyjunum myndu tvímælalaust einnig
eiga fullan rétt til útfærslu efna-
en bætti við að í Noregi þar sem
byggju 4,5 milljónir manna væru
skoðanir skiptar en hann gerði sér
grein fyrir að vissulega gæti það
hleypt illu blóði í sjómenn í Norður-
Noregi að hann, Norðmaðurinn,
stundaði þessi viðskipti með
Smugufisk. Hann hefði um árabil
átt viðskipti hér á landi, hingað
væri styst að fara með aflann til
löndunar og því hefði hann valið
þennan kost.
hagslögsögu. Hins vegar gæti
ágreiningur risið varðandi Bjarnar-
ey og Vonarey. Álitamál sé hvort-
þær geti borið mannabyggð allt árið
eða haft eigið efnahagslíf. Hins veg-
ar telja þeir hvoruga eyjuna vera
klett, Bjarnarey sé 178 ferkílómetr-
ar og Vonarey 47 ferkílómetrar að
stærð. Komast þeir að þeirri niður-
stöðu að klettaákvæði Hafréttar-
sáttmálans myndi enga þýðingu
hafa fyrir Svalbarða og ekkert því
til fyrirstöðu að Noregur lýsi yflr
landgrunni og 200 mílna svæði á
Svalbarðasvæðinu með Bjarnarey
og Vonarey sem viðmiðun.
Ákvarðanir um punkta sem við-
miðun við útfærslu efnahagslögsögu
geta verið pólitískar og valdið deil-
um, eins og íslendingar þekkja varð-
andi Kolbeinsey og Hvalbak sem
Danir og Bretar viðurkenna ekki.
Hins vegar viðurkenndu Norðmenn
Kolbeinsey og íslendihgar ákveðinn
rétt Jan Mayen í samningum um
mörk efnahagslögsögu milli íslands
og Jan Mayen. Viðurkennd var 200
mílna efnahagslögsaga íslands til
Jan Mayen en Norðmenn höfðu
krafist þar miðlínu en í samningun-
um kveðið er á um sameiginlega
nýtingu svæðisins, m.a. varðandi
loðnuveiðar.
Danir fyrir hönd Grænlendinga
viðurkenndu hins vegar ekki efna-
hagslögsögu við Jan Mayen og fór
málið fyrir Alþjóðadómstólinn. Nið-
urstaðan varð sú að Jan Mayen fær
ekki efnahagslögsögu að miðlínu við
Grænland en Grænland fær heldur
ekki fulla efnahagslögsögu í áttina
að Jan Mayen og byggist það á því
að strönd Grænlands þar á móti
telst óbyggð. Pétur Thorsteinsson,
skrifstofustjóri alþjóðadeildar utan-
ríkisráðuneytisins, segir að mikil
óvissa sé um réttarstöðuna á Sval-
barðasvæðinu, meðal annars um
þessar tvær eyjar/kletta. Hún ráðist
af túlkun Hafréttarsáttmálans og
bendir á niðurstöðuna í deilum
Grænlendinga og Norðmanna um
línuna við Jan Mayen.
Norska dagblaðið
Aftenposten
Söguleg
mótmæli
NORSKA dagblaðið Aften-
posten fjallaði á þriðjudag um
formleg mótmæli íslensku
ríkisstjórnarinnar vegna töku
tveggja togara á verndar-
svæði Norðmanna í Barents-
hafi. Segir blaðið mótmælin
„söguleg" og vísar til þess
að það heyri til undantekn-
inga að formlegum mótmæl-
um stjórnvalda sé komið á
framfæri.
í frétt Aftenposten segir
að þetta sé í fyrsta skipti í
sögunni sem íslendingar beri
fram formleg mótmæli við
stjórnvöld í norrænu ná-
grannaríki. Það var Eiður
Guðnason, sendiherra íslands
í Ósló, sem kom mótmælun-
um um á framfæri við norska
utanríkisráðuneytið.
Blaðið kveður það heyra
til undantekninga að gripið
sé til opinberra mótmæla. Það
hafí Norðmenn einungis gert
í stórpólitískum málum t.a.m.
þegar komist hafi upp um
erlenda njósnara. Þá sé þessi
háttur hafður á þegar norsk
stjómvöld vilji Ieggja sér-
staka áherslu á sjónarmið sín
hvað varðar stjórnmálaþró-
unina í löndum á borð við
ísrael, Kenýa, Kína, Líbýu og
lýðveldum fyrrum Sovétríkj-
anna.
Þáttur út-
gerðanna
ekkirann-
sakaður
Tromsö. Morgunblaðið.
ÁKVÖRÐUN yfirvalda í
Trolnsö um viðurlög yfir skip-
stjóram og útgerðum Óttars
Birtings og Björgúlfs felur í
sér að íslensku útgerðarfélög-
unum er gert að greiða 2,5
milljónir íslenskra króna
hvoru í fyrirtækjasektir
vegna veiða skipanna í Smug-
unni.
Aðspurður hvort sérstak-
lega hefði verið rannsakað í
málinu hvort útgerðirnar
hefðu vitað um eða haft áhrif
á það að skipin vora á veiðum
á Svalbarðasvæðinu sagði
Trals Fyhn, lögreglustjóri í
Tromsö, að svo hefði ekki
verið. Þessum viðurlögum
mætti, samkvæmt lögum,
beita án tillits til sakar. „Þó
tel ég að líta megi þannig á
að ef allt sé með felldu þá
eigi útgerðarfélög að tryggja
að skipstjórar þeirra haldi sig
á löglegum svæðum við veið-
ar,“ sagði lögreglustjórinn.
Flestir þeir íslensku sjó-
menn á Öttari Birting og
Björgúlfi sem Morgunblaðið
hefur rætt við í Tromsö hafa
látið í ljós furðu yfir fréttum
að heiman um að skipstjórar
hafi ekki samráð við útgerðir
heima áður en farið sé til
veiðar á Svalbarðasvæðinu.
„Það hafa kannski ekki borist
beinar skipanir um að fara á
Svalbarðasvæðið, en það vita
allir hvað yrði sagt ef við
kæmum heim með tómt skip
úr Smugunni á sama tíma og
næsti togari kæmi með fullar
lestir af fiski af Svalbarða-
svæðinu,“ sagði skipverji á
Björgúlfí í samtali við Morg-
unblaðið í gær.
Réttur Norðmanna til efnahagslögsögu við Vonarey dreginn í efa
Smugan myndi stækka um
30 þúsund ferkílómetra
Smugan í Barentshafi myndi stækka um nálægt
30 þúsund ferkílómetra og fiskverndarsvæði Norð-
manna við Svalbarða minnka samsvarandi ef það
verður reyndin sem skipstjórí og útgerð Björgúlfs
halda fram að Yonarey (Hopen) verði ekki talin
fullnægja skilyrðum eyja sem notaðar eru sem
viðmiðun við ákvörðun efnahagslögsögu. í athug-
un Helga Bjarnasonar kemur fram að vafi er
talinn leika á um túlkun Hafréttarsáttmálans í
þessu sambandi.