Morgunblaðið - 02.11.1994, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1994 25
Og
1 áður
að nýju flest atkvæði í prófkjörinu,
eða 88% af heildinni.
Árið 1990 buðu sautján sig fram
í prófkjöri vegna kosninga árið eftir.
Davíð Oddsson, borgarstjóri og þá-
verandi varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins, varð efstur í prófkjörinu,
fékk 90,2% allra greiddra atkvæða
og 55,5% í fyrsta sætið. í öðru sæt-
inu varð Friðrik Sophusson, með 85%
allra atkvæða, Björn Bjarnason varð
í þriðja sæti og Birgir Isleifur Gunn-
arsson í fjórða.
ívið meiri þátttaka var í prófkjör-
inu 1990 en 1986; af um 12.000
flokksbundnum sjálfstæðismönnum
greiddu 8.480 atkvæði.
Færri frambjóðendur — minni
dreifing atkvæða
Úrslitin í prófkjörinu, sem haldið
var nú um síðustu helgi, eru að því
leyti athyglisverð að aldrei hefur
verið meiri einhugur um forystu-
mann framboðslistans en nú. Davíð
Oddsson forsætisráðherra og
flokksformaður fékk 94% allra
greiddra atkvæða, og 78% í fyrsta
sætið. í prófkjöri fyrir borgarstjórn-
arkosningar hefur efsti maður
reyndar stundum fengið fleiri at-
kvæði, en þar hefur líka yfirleitt
verið minni samkeppni um fyrsta
sætið — eins og nú. Það hefur eitt-
hvað að segja að frambjóðendur í
prófkjörinu hafa aldrei verið jafnfá-
ir — einhver atkvæði í fyrsta sætið
dreifast ævinlega á frambjóðendur
— en það breytir ekki þvi að niður-
staðan nú sýnir mjög sterka stöðu
Davíðs.
Það hvað frambjóðendur eru fáir
maður
1) Hiutfall greiddra
atkvæða
2) Hlutfall greicfdra
Hallgrímsson 71,24% 1>

rt Guðmundsson 75,70% 1>
Hallgrímsson 37,50% 2>
rt Guðmundsson 73,90% 1>
rt Guðmundsson 38,15% 2>
ð Oddsson 55,50% 2>
ð Oddsson 78,08% 2>
kemur almennt fram í því að dreif-
ing atkvæða er minni og fleiri at-
kvæði hlutfallslega koma því í hlut
hvers og eins. Þannig eru nú þrír
frambjóðendur, auk Daviðs, með
meira en 90% af heildarfjölda at-
kvæða. Flest atkvæðin fær Geir H.
Haarde, 95% af gildum atkvæðum,
og finnast ekki dæmi um að fram-
bjóðandi í prófkjöri Sjálfstæðis-
flokksins fyrir alþingiskosningar
hafi fengið fleiri atkvæði. Það skipt-
ir líka máli í þessu sambandi við
hversu marga ber að merkja í próf-
________ kjörinu. í ár urðu menn
að raða tíu frambjóðend-
um, hvorki fleiri né færri,
en 1990 máttu menn raða
á bilinu átta og upp í tólf
' frambjóðendum. Því fleiri,
sem merkt er við, þeim mun hærra
hlutfall atkvæða er hver frambjóð-
andi líklegur til að fá.
Þátttakan í prófkjörinu nú er með
því minnsta, sem gerzt hefur; aðeins
7.297 kusu. Færri kusu árið 1986,
en þetta er í fyrsta sinn sem niður-
staðan er ekki bindandi vegna þess
að færri en helmingur flokksmanna
kusu.
i meiri
}ur um
umann
Bandaríkjaher bregst við minnkandi fjárveitingum
Liisafli Bandaríkjahers eríendis
Fyrsta
Ijárlagaár
stiórnar
Cti
Fé til varnarmála
1990 •91 ‘92 ‘93 1994 ‘95 ‘96 ‘97 1998 ‘99
r ________________
Hátæknivopn og betra
skipulag í öndvegi
Æðstu menn í bandaríska vamarmálaráðu-
neytinu, Pentagon, gera sér vonir um að
hægt verði að bæta að verulegu leyti upp
minnkandi flárframlög og mannafla með full-
komnari tækni, þjálfun og skipulagningu.
Krislján Jónsson kynnti sér skrif bandarískra
blaða um þessi mál.
HERSTÖÐVUM Bandaríkj-
anna, aðallega erlendis en
einnig heima fyrir, er
fækkað eða dregið úr
umsvifum þar en samdráttur hefur
ekki orðið í öllum umsvifum varnar-
málanna. Ráðamenn í Washington
taka því fjarri að Bandaríkin ætli sér
að verða eins hvers konar heimslög-
regla en bandarískir hermenn eru í
vaxandi mæli notaðir til friðargæslu
víða um heim og starfa sem yfirleitt
hafa ekki verið á verksviði þeirra.
Efasemdir eru um að hægt sé til
frambúðar að senda herflokka, smáa
sem stóra, fram og aftur um hnöttinn
með nær engum fyrirvara til að
slökkva pólitíska sinuelda og sinna
öðrum, þörfum málum án þess að
álagið verði of mikið á síminnkandi
liðsaflann.
Herinn er nú skipaður atvinnu-
mönnum en þeir gerðu ráð fyrir lög-
bundnum leyfum sem ekki er hægt
að veita þeim fyrr en eftir dúk og
disk og þótt þeir hlýði skipunum eru
margir óánægðir. Áuk þessa leggur
heimslögreglustarfið þung-
ar byrðar á fjárhag varnar-
málaráðuneytisins og eink-
um flutningagetuna.
Mörg þúsund manna
bandarískt herlið var sent "
til Haítí í september til að koma þar
á lögum og reglu áður en réttkjörinn
forseti sneri heim úr útlegð. Nokkrum
vikum síðar sendi Bill Clinton forseti
tugþúsundir manna til Persaflóa til
að bregðast við hótunum Saddams
Husseins íraksforseta.
Um það leyti er gengið var á land
á Haítí voru nær þúsund hermenn og
11 þyrlur úr hersveit frá Kansas að
beijast við skógarelda í Idaho, hluti
Gamall rígur
milli deilda
veldur vanda
hennar tók þátt í eftirliti á landamær-
unum að Mexíkó til að reyna að góma
fíkniefnasmyglara, annar hópur var í
Guantanamo-herstöðinni á Kúbu, þar
sem fjölga þurfti í herliðinu vegna
þúsunda flóttamanna frá Kúbu og
Haítí sem reynt höfðu að komast til
Bandaríkjanna.
Læknahópur frá hersveitinni var í
Surinam í Suður-Ameriku, fámennir
herflokkar í Kúveit, Saudi-Arabíu,
Honduras og Úkraínu við ýmis verk-
efni og loks var liðsforingi úr röðum
hennar við eftirlitsstörf fyrir Samein-
uðu þjóðimar í Spænsku Sahara.
Vegna þessara óvæntu anna hefur
orðið að fella niður fjölmargar heræf-
ingar. Mörgum brá einnig í brún er
Pentagon var búið að tæma fjárveit-
ingar mánaðarins skömmu fyrir lok
september; skýringin var ekki síst sú
að útgjöld til ýmissa óvæntra starfa
eru oftast tekin af rekstrarfé.
Allur liðsafli Bandaríkjanna verður
innan nokkurra ára orðinn tæplega
1,5 milljónir manna ef áætlanir stand-
ast, svo fámennt hefur liðið ekki ver-
--------- ið síðan í byijun síðari
heimsstyijaldar. Margir
óttast að þessi herafli geti
ekki sinnt öllum nýju verk-
efnunum og jafnframt verið
....... traustvekjandi vörn fyrir
landið.
John Shalikashvili, forseti herráðs-
ins, er þó ekki á því að svo sé. Hann
hvetur í viðtali við tímaritið U.S. News
& World Report til þess að rekstrarfé
verði aukið en segir að ekki sé farið
fram á fleiri herskip eða flugvélar.
Hann telur eins og fleiri hershöfðingj-
ar í Pentagon að hægt sé að efla
herinn með ýmsum öðrum ráðum en
auknu fé.
Löngum hefur verið bent á að hefð-
bundinn rígur milli íjögurra greina
heraflans, þ.e. landhers, flughers, flota
og landgönguliða flotans, valdi miklum
óþarfa kostnaði, flotinn hefur t.d. kraf-
ist þess að fá „sína eigin þyrlu“ þótt
flugherinn væri með aðra í smíðum
sem dugað gæti báðum. Shalikashvili
segir að mikið hafi áunnist síðustu
árin í að bæta samvinnuna og bendir
á að fótgöngulið hafi verið um borð I
flugvélamóðurskipi er haldið var til
Haítí. „Við hefðum ekki einu sinni
reynt að velta svona málum fyrir okk-
ur í Persaflóastríðinu“, segir hann.
Bætt skípulag og
upplýsingaöflun
Sérfræðingar í tæknimálum telja
að hægt verði að stórauka hemaðar-
máttinn með því að samtengja ýmis
upplýsingakerfí og í framtíðinni muni
ráða úrslitum að geta öðlast sem
mesta vitneskju um íjandmanninn,
búnað hans og fyrirætlanir.
Gerðar eru tilraunir með ratsjár
sem sýna ekki lengur flugvélar sem
Ijósbletti á skjánum heldur skýrar
þrívíddar-tölvumyndir þar sem hægt
er að greina strax hvort um er að
ræða F-16 orrustuþotu eða Boeing-
747 farþegaþotu. Þessi tækni ætti
einnig að koma í veg fyrir mistök á
borð við það er skipveijar á banda-
rísku herskipi skutu niður íranska
farþegaþotu fyrir nokkrum árum í
þeirri trú að um orrustuvél væri að
ræða.
Hátæknisprengjur vöktu mikla at-
hygli í Persaflóastríðinu 1991. Nú er
fullyrt að þær séu orðnar mun ná-
kvæmari og öruggari. Scott Redd
aðstoðarflotaforingi, er stjórnar að-
gerðum flotans á Persaflóa, --------
segir að í stríðinu við Sadd-
am hafi verið reynt að meta
hve margar árásarferðir
flugvélamr þyrftu að fara
til að granda einum skrið-
dreka. „Núna er það spurningin hve
mörgum drekum yrði grandað í hverri
ferð“, segir hann.
Miðunarkerfí Tomahawk-flugskeyt-
anna, sem ollu miklum usla í írak,
hafa nú verið endurbætt. Þau eru ekki
lengur forrituð með eitt, ákveðið skot-
mark í huga heldur er hægt að stjóma
þeim á leiðinni með aðstoð gervihnatt-
ar og ákveða skotmarkið á síðustu
stundu. Stöðugt er unnið að því að búa
eldri vopn og flugvélar nýrri miðunar-. j
tækni. Er jafnvel talið að nota megi ;
F-16 þotuna eða réttara sagt hönnun \
hennar í allt að 40 ár með stöðugum ;
endurbótum. '
Ekki er víst að allir vopnaframleið- ’
endur verði hrifnir af þessari nýtni
og þingmenn kjördæma, þar sem
vopnasmíði er mikilvæg, reyna í ör-
væntingu að réttlæta hönnun og smíði
nýrra flugvélagerða.
Borpallur eða
flugvélamóðurskip?
Sem fyrr veldur gamli rígurinn í
landvömunum vanda. Sem dæmi má
nefna að flugherinn telur sig eiga að
hafa einkarétt á þróun vopna sem
byggjast á notkun gervihnatta en floti
og landher neita að sætta sig við þá
kröfu.
Flotinn hefur barist gegn þeirri
hugmynd Williams Owens, varafor-
seta herráðsins, að kannað verði hvort
hægt sé að nota fljótandi olíuborpalla
sem færanlega flugvelli fyrir þyrlur.
Owens bendir á að pallamir, sem eru
mjög stöðugir og búnir vélum er geta
flutt þá milli staða, geti orðið tiltölu-
lega ódýr lausn. „Flotanum líst ekki
á málið því að þetta er ekki flugvéla-
móðurskip", segir Owens, „og flug-
hernum líst illa á þetta af því að þetta
er slíkt skip“.
Að brjótast inn í tölvur
í Persaflóastríðinu tókst Banda-
ríkjamönnum að trufla fjarskipti úr-
valssveita Saddams og villa þeim sýn
með því að senda út gríðarmikið af
tilbúnum fjarskiptum milli banda-
rískra herflokka á svæði þar sem írak-
ar bjuggust við að lagt yrði til at-
lögu. I reynd var aðeins
fámennt lið Bandaríkja-
manna á staðnum. Nú
segja sérfræðingar að í
framtíðarátökum verði
reynt að bijótast inn í fjar-
skipti og jafnvel tölvukerfi fjand-
mannsins og breyta þar fyrirmælum
til einstakra herflokka og skipuritum.
Þannig verði hægt að valda ringulreið
og grafa undan allri yfirstjórn að-
gerða óvinanna á vígvellinum.
Margir vara við oftrú á hátæknina
en ljóst er að núverandi ráðamenn
varnarmála í Bandaríkjunum telja
hana geta orðið lausnarorðið í átökum
framtíðamnar.
Upplýsinga-
öflun sögö
ráöa úrslitum
i