Morgunblaðið - 06.01.1995, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 6. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ

FRÉTTIR
Morgunblaðið/Sverrir
Á köldum klaka
ÞESSIR krakkar létu ekki frostið draga úr sér
kraftinn og skemmtu sér hið besta að því er virt-
ist við fjörugan leik á svellinu við Melaskóla þar
sem ljósmyndari rakst á þá.
Bræla tálmar loðnuleit Hafrannsóknarstofnunar
Lítið hefur fundist
fyrstu leitardaga
RANNSÓKNARSKIP Hafrannsóknarstofnunar hafa
undanfarið verið að leita að loönunni.
RANNSÓKNARSKIPIN Bjarni
Sæmundsson og Arni Friðriksson
lágu í höfn á Reyðarfirði í gær
vegna brælu á miðum en vonast
var eftir að þau gætu haldið loðnu-
leit áfram að sögn Hjálmars Vil-
hjálmssonar, fiskifræðings og leið-
angursstjóra á Bjarna. Árangur
hefur verið rýr til þessa.
Skipin hófu loðnuleit sl. mánudag
út af sunnanverðum Austfjörðum
og halda siðan norður eftir leitar-
svæðinu. Leitarsvæðið er geysiiega
stórt en takmarkast a landgrunns-
kantinum að mestu, þótt einhver
frávik séu frá því svæði að sögn
Hjáimars. Leitað verður út janúar-
mánuð ef þörf krefur, en Hjálmar
segir að ef vei gangi verði hægt
að ljúka leitinni fyrr. Tíðarfarið viti
því miður ekki á gott í því sam-
bandi, en spáð er brælu að nýju á
svæðinu á morgun.
Hjálmar kveðst bjartsýnn á að
loðna fínnist að því leyti að mikið
af smáloðnu sást haustið 1993, sem
sé vísbending um að töluvert sé af
þriggja til fjögurra ára loðnu nú.
Undanfarin ár hafí þó gengið illa
að veiða loðnu á tímabilinu október
til janúar, gagnstætt því sem oft
var á árum áður, sem stafi af því
að loðnan hafi seinustu ár verið
mjög dreifð og ekki myndað torfur.
Lítið af loðnu sást í seinasta
haustralli Hafrannsóknarstofnunar
en þá komust skipin ekki yfir allt
það svæði sem þau ætluðu að
kanna, vegna hafíss, og kveðst
Hjálmar vona að þar liggi skýring
á rýrum afrakstri leitarinnar.
Djúpt á síldinni
Börkur NK var staddur um þijá-
tíu mílur austur af Hvalbak í gær-
dag, og sagði Sturla Þórðarson,
skipstjóri, að seinustu tvo daga
hafí verið leitað síldar en veiði ver-
ið engin. Síldin sé til staðar á um
80-100 faðma dýpi og of djúpt sé
á henni.
Á svæðinu séu fimm önnur skip
sömu erinda en ekkert þeirra hafí
einu sinni kastað. Veður hafi verið
leiðinlegt á svæðinu en þó ekki
þannig að hamla myndi veiði, væri
einhver. Veðurspáin í gær benti
hins vegar til að menn myndu halda
til hafnar. Skipin hafi ekki leitað
sérstaklega að loðnu, en hennar
hefur ekki orðið vart.
Flug innan-
lands raskaðist
Gaf sig fram
með barnið
MÓÐIR 6 vikna barns, sem lög-
regla hafði að ósk barnavemdaryf-
irvalda leitað síðan á Þorláks-
messu, kom með barnið á Barna-
spítala Hringsins skömmu eftir
miðnætti í gær.
Barnið hafði verið til skoðunar
á sjúkrahúsinu að beiðni ung-
barnaeftirlitsins vegna grunsemda
um vannæringu þegar faðir þess
fór með það þaðan á Þorláks-
messu.
Síðan var barnsins, ársgamallr-
ar systur þess og foreldra leitað.
í fyrrakvöid fannst eldra barnið í
húsi í Breiðholti og eftir miðnætti
gaf móðirin sig fram með barnið
á sjúkrahúsinu.
MIKIL röskun varð á innanlands-
fíugi í gær vegna veðurs.
Hjá Flugleiðum fengust þær upp-
lýsingar í gærkvöldi að 13 flug
hefðu fallið niður. Allt flug til Egils-
staða, Húsavíkur og Sauðárkróks
féll niður í gær og aðeins var farin
ein ferð til Akureyrar í gær og ein
til Vestmannaeyja.
Teikning Sigmunds, sem á sinn
fasta stað hér ofar á síðunni, komst
af þeim sökum ekki til skila í gær.
Doktorsritgerd um sögu daganna
Núna er ég
búinn að
loka hringnum
Árni Björnsson
Arni Björnsson ver á
morgun doktors-
ritgerð sína við
Háskóla íslands. Oft eru
slíkar ritgerðir almenningi
lítt kunnar, en það á ekki
við um ritgerð Árna, því
hún er bókin Saga dag-
anna, sem kom út haustið
1993. Árni hafði áður gef-
ið út nokkrar bækur, með
ýmsum fróðleik um helgi-
daga, þorrablót og merkis-
daga, en með Sögu dag-
anna kveðst hann hafa
Iokað hringnum.
- Hve lengi vannst þú
að Sögu daganna?
„Byijunin var í Háskól-
anum á sínum tíma, en
kandídatsritgerð mín vet-
urinn 1961 var Jól á ís-
landi. Ég ritaði svo bók
sem kom út undir heitinu
Saga daganna árið 1977 og 1981
kom út bók mín Merkisdagar á
mannsævinni. Árið 1983 setti ég
saman bókina í jólaskapi, sem
var eins konar almenningsútgáfa
ritgerðarinnar um Jól á íslandi,
sem komið hafði út á bók árið
1963. Þorrablót á íslandi og
Hræranlegar hátíðir komu út
1986 og 1987, en árið 1991 hófst
ég handa við að draga efni þess-
ara bóka saman í eitt rit og
bæta þar við, því enn voru marg-
ar eyður sem þurfti að fylla í,
ef takast ætti að loka hringnum
og fjalla um alla merkisdaga árs-
ins. Bókin Saga daganna kom svo
út haustið 1993.“
- Er Saga daganna tæmandi
heimild um merkisdaga?
„Það er kannski ofsagt, en ég
er búinn að loka hringnum. Það
er sjálfsagt eitthvað um hvern
dag ársins að segja og ég get til
dæmis bent á, að í viðauka við
Sögu daganna er að finna yfirlit
yfir dýrlinga í almanaki. Þótt
dagar séu kenndir við dýrlingana,
þá hafa þeir ekki allir skipt miklu
máli í okkar þjóðlífi og þess vegna
fjalla ég ekki sérstaklega um þá
í meginmáli bókarinnar, nema
þeir séu jafnframt einhveijir til-
haldsdagar."
- Hafðir þú alltaf í huga að
leggja bókina fram sem doktors-
ritgerð?
„Nei, upphaflega var það nú
ekki ætlunin. Það var ekki fyrr
en verkið var langt komið sem
ég leit yfir það og ákvað að láta
á það reyna hvort Háskóli íslands
samþykkti það sem doktorsrit-
gerð. Það gat verið
álitamál, því í raun er
fáar heildarniðurstöð-
ur að finna í bókinni,
enda efni hennar ærið
margbreytilegt. Um
suma daga var litlu við að bæta,
en I öðrum köflum er að finna
merkar niðurstöður, þótt ég segi
sjálfur frá. Dómnefnd, sem lagði
mat á verkið, skilaði jákvæðu
áliti og rigerðina ver ég á morg-
un, laugardag."
-Ertu farinn að finna fyrir
prófskrekk?
„Nú bíð ég bara bardagans,
en ég get ekki neitað því að ég
finn fyrir prófskrekk, eins og ég
hef alltaf fundið fyrir, ekki aðeins
fyrir próf, heldur einnig fyrir birt-
ingu greina eða bóka.“
-I dag, 6. janúar, er þrett-
ándi. Hvað segir doktorsritgerð
þín um þann dag?
►Árni Björnsson, þjóðhátta-
fræðingur, fæddist 16. janúar
1932 á Þorbergsstöðum í Dala-
sýslu. Hann lauk stúdentsprófi
frá MR 1953 og cand.mag. í
íslenskrimenningarsögu frá
Háskóla Islands 1961. Árni
hefur fengist við kennslu, bæði
hér á landi og í Þýskalandi,
og verið styrkþegi við Árna-
stofnun og þýskar þjóðfræði-
stofnanir, en gegnt starfi
deildarstjóra þjóðháttadeildar
Þjóðminjasafnsins frá 1969.
Hann hefur m.a. gefið út ritin
Jól á Islandi, Saga daganna,
Merkisdagar á mannsævinni, í
jólaskapi, Gamlar þjóðlífs-
myndir og Þorrablót á íslandi,
auk þess að fást við þýðingar.
„Svo stiklað sé á stóru þá kem-
ur þar fram, að nafnið þrettándi
er stytting úr þrettándi dagur
jóla. Þrettándinn heitir upphaf-
lega opinberunarhátíð og hefur
verið tengdur ýmsum kristnum
trúaratburðum, einkum skírn
Krists og Austurlandavitringum.
Hérlendis virðist dagurinn aldrei
hafa verið almennt kenndur við
vitringana þijá, eins og víða í
Evrópu, þótt þess sjáist dæmi í
rímtölum frá 16. og 17. öld, held-
ur hefur hann öðru fremur verið
lokadagur jóla. Eftir tímatals-
breytinguna árið 1700 munaði
ekki miklu að hann bæri á sama
dag og jólin hefðu annars byijað.
Stafar þaðan heitið „gömlu jól-
in“. Sá ruglingur kann að eiga
þátt í að þrettándanótt á margt
skylt við nýársnótt í þjóðtrú og
siðum, meðal annars
fá kýr þá mannamál.
Algengt var að gera
sér dagamun í lok jóla
og bera fram það sem
eftir var af jólamat
og drykk. Þetta var líka síðasta
mikla spilakvöldið og var á öllu
landinu talað um að spiia jólin
út. Á Norðurlandi var allt þetta
tilstand kallað að rota jólin og
er ekki ljóst hvernig það orðtak
er hugsað. Einnig hefur þrettánd-
inn verið einskonar varadagur
fyrir útiskemmtanir ef veður
bregst um áramót. Alþekkt var
að brennu á gamlárskvöld væri
frestað fram á þrettánda ef þann-
ig viðraði og menn kveiktu á
þeim kertastubbum sem eftir
voru. Hét hvorttveggja að brenna
jólin út. Á síðari árum hafa álfa-
brennur orðið algengari á þrett-
ándanum en á gamlárskvöld."
IMeita ekki að
ég finn fyrir
prófskrekk