Morgunblaðið - 15.01.1995, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1995 13
sama gildir kjósi menn að hundsa
hagsmuni þeirra.
Þótt á Vesturlöndum hafi mynd-
ast almenn samstaða um að líta
beri á stríðið sem innanríkismál
Rússa má fullvíst heita að herförin
hefur skaðað stórlega stjórn Borís
Jeltsíns. Þær raddir munu væntan-
lega gerast háværari sem halda
því fram að ekki sé réttlætanlegt
að telja Rússa í hópi lýðræðisríkja
og því beri að endurskoða alla
efnahagsaðstoð við þá. Slík sjónar-
mið hafa þegar komið fram í
Bandaríkjunum. í Evrópu verður
forvitnilegt að fylgjast með við-
brögðum ráðamanna á næstunni.
Nú þegar hefur umsókn Rússa um
aðild að Evrópuráðinu verið sett í
frysti en þeir höfðu vonast til að
tryggja fulla aðild í maímánuði.
Sú afstaða að herför Rússa sé
innanríkismál kann einnig að vera
umdeilanleg. Stríðið í Tsjetsjníju
sker sig á margan hátt frá þeim
staðbundnu átökum sem menn
þekkja. Mikilvægast er þó að þetta
er í fyrsta skipti sem borgarastríð
brýst út í kjarnorkuveldi. Þegar
hafðar eru í huga yfírlýsingar
Tsjetsjena þess efnis að þeir hyggi
á skæruliðastríð og hermdarverk
víðs vegar um Rússland er unnt
að halda því fram með gildum rök-
um að ekki sé um einkamál Rússa
að ræða. í Rússlandi er að finna
urmul kjarnorkuvera sem gætu
orðið skotmörk skemmdarverka-
sveita Tsjetsjena. í Rússlandi er
og að finna geymslustöðvar fyrir
geislavirk efni, langdræg gjöreyð-
ingarvopn og vígvallarvopn með
kjarnahleðslum sem sömuleiðis
gætu reynst freistandi skotmörk.
Alkunna er að hermdarverk þykja
sjálfsögð í borgarastyijöldum en
áhrifa slíkra verka myndi gæta
utan Rússlands. Fram hefur komið
að öryggisgæsla er víða óviðun-
andi. Engin ástæða er til að draga
í efa baráttuþrek Tsjetsjena. Hið
sama gildir um aðferðir þær sem
þeir eru tilbúnir til að beita enda
þjóðernishyggjan djúpstæð og
hefndarskyldan rík.
Ásælni nágrannaríkja?
Loks er ástæða til að hugleiða
þann möguleika að atburðirnir í
Tsjetsjníju verði til þess að styrkja
fjandmenn Rússa í þeirri trú að
þeir geti nú fært sig upp á skaptið
gagnvart þessu öfluga landveldi.
Ríki á borð við Kína, Tyrkland og
íran kynnu að hugsa sér gott til
glóðarinnar og freista þess að
koma fram sem fulltrúar þjóða,
þjóðarbrota og trúarhópa sem
finna má í Rússlandi. Jafnframt
yrði markmiðið þessara ríkja það
að tryggja aðgang að náttúruauð-
lindum. Ekki þarf að fjölyrða um
að heimsfriðurinn sjálfur kynni að
vera úti yrði þróunin þessi.
Ógnun við sjálfan heimsfriðinn
kynni einnig að birtast í klofningi
rússneska hersins. Þegar hafa
komið fram vísbendingar um að
stjómun sé í besta falli ábótavant
víða, yfirlýsingar æðstu yfirmanna
heraflans eru misvísandi og vitað
er að mikil óánægja er innan hers-
ins. Gerist tilteknar deildir hersins
og ákveðnir herforingjar t.a.m.
hliðhollir tilteknum stjórnmála-
mönnum eða samtökum á til-
teknum svæðum mun Rússland
trúlega liðast í sundur. Vert er
fyrir Norðurlandabúa að huga að
þeim möguleika að slíkur klofning-
ur komi upp í víghreiðrunum í
norð-vesturhluta Rússlands, á
Kóla-skaga og í nágrenni Péturs-
borgar.
Enn sem komið er bendir ekkert
til þess að Borís Jeltsín sé reiðubú-
inn til að binda enda á stríðið í
Tsjetsjníju. Forsetinn hefur þvælst
inn í blindgötu líkt og forveri hans
Gorbatsjov. Beiti hann ekki valdi
mun ríki hans trúlega líða undir
lok en sú valdbeiting sem hann
hefur kosið kann einmitt að verða
til þess að flýta fyrir endalokunum.
Ef ekki næst fram pólitísk lausn
innan skamms tíma er veruleg
hætta á að umbótaskeiðinu og lýð-
ræðisþróuninni sé lokið í Rúss-
landi. Um afleiðingar þessa mætti
hafa langt mál.
Er tími stóru stjórn-
endanna liðinn?
Góðir hljómsveitarstjómendur hafa lengi
notið heimsfrægðar. Nú telja aftur á móti
margir að tími stóru stjamanna á þessu
sviði sé endanlega liðinn.
ÞAÐ er orðinn sjaldgæfur viðburður
að frægur hljómsveitarstjómandi
hagi sér sem prímadonna í deilum
við forráðamenn hljómsveitarinnar
og skelli hurðum ef honum líkar
ekki. Það vakti því mikla athygli í
tónlistarheiminum er Vladimír Ash-
kenazy lét af störfum sem stjómandi
Konunglegu fílharmóníunnar, Royal
Philharmonic Orchestra, í London
fyrir skömmu.
Ashkenazy sagði upp starfi sínu
sem stjómandi hljómsveitarinnar er
hann frétti að öðrum hljómsveitar-
stjórnanda, hinum 32 ára gamla ít-
ala Daniele Gatti, hefði verið gert
tilboð um að taka við hljómsveitinni.
Ashkenazy hefur stjórnað hljóm-
sveitinni frá árinu 1984 og verið tón-
listarstjóri hennar frá 1987. Samn-
ingur hans við sveitina var til 1997
og var samkomulag um að samráð
yrði haft við hann um eftirmann.
Hann varð því reiður er hann frétti
af viðræðunum við Gatti, sem farið
höfðu fram án hans vitneskju, og
sagði starfi sínu lausu, þrátt fyrir
að hljómsveitin múni í tilefni af hálfr-
ar aldar afmæli Sameinuðu þjóðanna
halda í umfangsmikla tónlistarferð
um heiminn á árunum 1995-1997.
Margir benda þó á að þetta mál
snúist ekki einvörðungu um að fræg-
ur tónlistarstjóri telji að gengið hafi
verið framhjá. sér. Það sé flóknara
en svo. Færa megi rök fyrir því að
tími stóru hljómsveitarstjórnend-
anna, sem jafnframt eru heimsfræg
átrúnaðargoð, er hófst með Toscan-
ini, sé að líða undir lok. Táknrænt
sé að þessa stundina leiti þrjár af
fjórum stærstu hljómsveitum Lund-
úna að nýjum stjómanda.
Leitað að stjórnanda
Fílharmóníusveitin, Philharmonic
Orchestra, hefur ekki enn ráðið
stjórnanda í stað Giuseppe Sinopoli
og Lundúnarfílharmonían, London
Philharmonic Orchestra, leitar nú að
eftirmanni austurríska stjórnandans
Franz Welser-Möst. Sá síðastnefndi
endumýjaði óvænt ekki samning
sinn, þar sem honum bauðst staða
óperustjóra í Zúrich.
Einungis Lundúnasinfónían, Lond-
on Symphony Orchestra, hefur fundið
farsæla lausn á stjómendamálum sín-
um. Þegar stjómandinn Michael Til-
son Thomas lét af störfum var Colin
Davis strax ráðinn í hans stað.
Stjóm Konunglegu fílharmóníunn-
ar hefur nú beðið Ashkenazy afsök-
unar á því, hvemig komið var fram
við hann, og hann mun líklega fall-
ast á að stjórna hljómsveitinni meðan
á heimsferðinni stendur.
Málið sýnir samt að stjórnandinn
er ekki lengur einráður með hljóm-
sveitina jafnvel þó að hann heiti
Ashkenazy. Meðferðin á honum sýn-
ir að framkvæmdastjórnir hijóm-
sveita og stjórnir hafa öðlast mun
meiri völd en áður tíðkaðist.
Verða að vekja athygli
Þegar hljómsveitir skortir fastan
stjórnanda er vinsælasta lausnin að
ráða tímabundið menn á borð við
Simon Rattle. Hann er tæplega fer-
tugur, sveigjanlegur og hefur það
orð á sér að vera á uppleið í stjóm-
endaheiminum. Mest er ásóknin í
stjórnendur sem hafa lag á því að
vekja athygli á hljómsveit sinni. Þeg-
ar frægustu stjórnendurnir af gömlu
kynslóðinni (á borð við Georg Solti)
eru ekki fáanlegir getur reynst best
að söðla algerlega um og ráða mjög
ungan og óþekktan stjómanda.
Þannig hefur Lettinn Mariss Jan-
sons, sem gert hefur Óslóarsinfó-
níuna fræga, stjómað tveimur Lund-
únahljómsveitum undanfarið ár.
Eðli stjómandastarfsins hefur hins
vegar breyst. Hljómsveitirnar hafa
þörf fyrir vinsæla stjórnendur til að
draga að áhorfendur en þeim eru
þrengri skorður settar en áður. Tími
einræðisherranna með taktsprotann
er liðinn. Þeir geta ekki lengur ráðið
og rekið hljómsveitarmenn eftir eigin
geðþótta, þeir hafa ekki lengur síð-
asta orðið varðandi verkefnaskrá né
neitunarvald varðandi gestastjórn-
endur.
George Szell gat á sínum tíma
stjórnað Clevelandsveitinni með
harðri hendi frá 1946-1970 en Her-
bert von Karajan varð vitni að um-
skiptunum. Síðasti stjómandinn sem
enn er allsráðandi sem óperustjóri
er Valeríj Gergjev við Kírov-óperuna
í Pétursborg.
Svo virðist sem tími stjömustjóm-
enda á borð við Karajan, Klemperer
og Bernstein sé endanlega liðinn. Það
á sér ekki stað nein persónudýrkun
varðandi neinn stjómenda lengur á
sama hátt og enn er í kringum söngv-
ara á borð við Placido Domingo og
Luciano Pavarotti.
Mikilvægi plötusamninga
Eitt af því sem nú skiptir mestu
máli er hvort stjómandinn komi með
hagstæða plötusamninga í farteskinu
við ráðningu. Þeir stjórnendur sem
hafa gert útgáfusamninga við hljóm-
plötufyrirtæki eiga mun meiri mögu-
leika en aðrir.
Sláandi dæmi um mikilvægi hljóm-
plötuútgáfu er þróunin hjá Konung-
legu fílharmóníunni í Lundúnum.
Hljómsveitin var stofnuð af stjórn-
andanum Thomas Beecham árið
1946 og léku frægustu hljómlistar-
menn heims með henni. Er Beecham
lést árið 1961 tók Rudolf Kempe við
stjórninni og Menuhin lávarður er
nú stjórnarformaður sveitarinnar.
Árið 1966 veitti Bretlandsdrottning
henni leyfi til að kalla sig „konung-
legu“ fílharmóníuna.
Hljómsveitin er sú fyrsta sem
stofnar eigin útgáfufyrirtæki árið
1986 (RPO Records).
Byggt á Weltam Sonntag.
Abeins kr.
59.700
pr. mann m.v. 4 í íbúö
meb 2 svefnherbergjum,
Doncel.
Kr.
69.800
pr. mann m.v. 2 í íbúö meb
1 svefnherbergi, Lenamar.
Okkur er það ánægja að kynna sérstaka eldri-
borgaraferð þann 22. apríl til Kanarí, þar sem veðrið
er einstaklega gott á þeim tíma. Með frábærum
samningum höfum viö samið við gististaði okkar um
ótrúleg kjör, þú dvelur í 32 daga á Kanarí, borgar það
sama og fyrir þriggja vikna ferð og færð því 11 daga
ókeypis. Undirtektir við Kanaríferðum Heimsferða hafa
verið einstakar í vetur og æ fleiri íslendingar kynna sér
þessa heillandi paradís.
Frábœr abbúnabur
Þjónusta Heimsferba
1. Beint leiguflug án millilendingar.
2. Þrif 5 sinnum í viku á gististað.
3. Spennandi kyrynisferðir.
4. íslenskir fararstjórar.
5. íslenskur hjúkrunarfræðingur.
íslenskur hjúkrunarfrœbingur
Við tryggjum þér örugga
þjónustu í fríinu og íslenskur
hjúkrunarfræðingur verður með
hópnum allan tímann.
HEIMSFERÐIR
Doncel og Lenamar gististaðirnir hafa verið afar
vinsælir meðal farþega okkar og þeim treystum
við best til að gefa aðbúnaðinum góða einkunn.
Einstök staðsetning, í miðbæ Ensku
strandarinnar og því örstutt í alla þjónustu,
stórar, velbúnar íbúðir og
fallegur garður.
Flugvallarskattar og forfallagjöld:
Kr. 3.660 fyrir fullorðinn, ekki innifalið í verði.
Austurstræti 17,2. hæð. Sími 624600.