Morgunblaðið - 15.01.1995, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1995 27

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
AÐ ER gagnlegt fyrir okkur
íslendinga að kynnast sjónar-
miðum Brians Tobins, sjávarút-
vegsráðherra Kanada, um hrun
þorskstofnsins við Atlantshafs-
strönd Kanada. Hann sagði m.a. í
ræðu á ráðstefnu um viðreisn
þorskstofnsins í fyrradag: „Mann-
leg mistök eru aðalástæðan fyrir
því, að fiskistofnarnir innan lög-
sögu okkar eru nær að engu orðn-
ir. Stjórnvöld í Kanada létu of lengi
undan þrýstingi hagsmunaaðila og
leyfðu veiðar of lengi. Hefði verið
gripið fyrr í taumana, hefði mátt
bjarga miklu. íslendir.gar geta því
lært af mistökum okkar. Þeir verða
gð fara eftir þeim merkjum, sem
felast í minnkandi fiskistofnum og
taka erfiðar ákvarðanir í tíma.
Annars gæti farið jafn illa fyrir
ykkur og okkur.“
Kanadíski sjávarútvegsráðherr-
ann sagði, að fyrst hefðu menn í
Kanada leitað skýringa á hruni
þorskstofnsins í ofveiði annarra
þjóða eða breytingum í náttúrunni.
Þar væri þó ekki skýringar að finna
heldur hefðu Kanadamenn sjálfir
lagt í rúst einn stærsta þorskstofn
veraldar.
Eftirfarandi lýsing Brians Tobins
er alvarlegt umhugsunarefni fyrir
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
okkur íslendinga, en hann sagði:
„Við erum ekki fyllilega vissir um
það, hvað í raun og veru olli hruni
fiskistofnanna, en okkur virðist, að
allt, sem gat farið illa, hafi farið á
versta veg. Við mennirnir eigum
stóra sök og breytingar í náttúr-
unni hafa haft sitt að segja líka.
Vísindamenn við Kanada höfðu
árum saman ofmetið stærð fiski-
stofna innan lögsögu okkar. Við
leyfðum of mikla og allt of mikla
veiði og fiskimennirnir gengu illa
um auðlindina, fleygðu miklu af
fiski í sjóinn og lönduðu fram hjá
vigt. Þvi var árlegur afli mun meiri
en skráður var. Fyrir vikið var vís-
indalegur grunnur fyrir stofnstærð-
armati og ákvörðun um heildarafla
rangur. Þannig voru menn í raun
að grafa sína eigin gröf, jafnvel
vísvitandi . . . Stjórnvöld á þeim
tíma þorðu ekki að grípa í taum-
ana, þrátt fyrir viðvaranir. Þau
töldu, að væru kvótarnir skornir
niður of hratt, gæti það komið í veg
fyrir, að frystihús, útgerðir og bæj-
arfélög, sem ættu möguleika, gætu
bjargað sér. Stjórnvöld tóku ekki
mark á minnkandi afla og í stað
þess að taka ábyrga afstöðu, spil-
uðu stjórnvöld fjárhættuspil með
framtíð sjávarútvegsins og töpuðu
henni.“
Getur þetta verið að gerast hér?
Almannarómur hefur lengi sagt,
að sjómenn hafi fleygt miklu af fiski
í sjóinn en því hafa þeir alltaf neit-
að. Einstaka sjómenn hafa stað-
hæft hið gagnstæða en þeir hafa
ekki átt mikla framtíð fyrir sér á
sjó. Almannarómur hefur einnig
sagt, að hér væri umtalsverðu
magni af fiski landað fram hjá vigt
eða gefnar upp rangar fisktegund-
ir. Þessu hefur alltaf verið neitað.
V afalaust hefur því líka verið neitað
í Kanada á sínum tíma. Lýsingar
kanadíska ráðherrans á viðbrögð-
um stjórnvalda í Kanada gætu ver-
ið iýsing á viðbrögðum stjórnvalda
hér. Höfum við verið í stórkostlegu
fjárhættuspili með þorskstofninn?
Þorsteinn Pálsson hefur borið
ábyrgð á ákvörðunum um aflamagn
síðustu fjögur árin. í ræðu við upp-
haf ráðstefnunnar um þorskinn
sagði hann m.a.: „Þrátt fyrir, að
vísindamenn okkar og vinnubrögð
þeirra hafi öðlazt meira traust á
síðustu árum, hefur einfaldlega
skort pólitískt þrek til að fara að
þeirra ráðum. Við ákvörðun aflahá-
marks hefur sjaldnast verið gert ráð
fyrir götum kerfisins. Þegar þar
bætist við sú staðreynd, að heildar-
aflamark hefur verið ákveðið heldur
hærra en tillögur fiskifræðinganna
sögðu til um, stöndum við frammi
fyrir því, að aflinn hefur farið all-
mikið fram úr ráðgjöf."
Öllum er ljóst, að þessi lýsing
ráðherrans er rétt. Yfirgnæfandi
líkur eru á því að staða þorskstofns-
ins væri allt önnur nú, ef stjórnvöld
hefðu farið að ráðum fiskifræðinga
frá því, að fyrsta svarta skýrslan
leit dagsins ljós fyrir um tveimur
áratugum. En það hefur aldrei ver-
ið gert. Það er fyrst nú allra síð-
ustu árin, sem borið hefur á við-
leitni til þess. Raunar hafa stjórn-
málamenn hreykt sér af því að fara
ekki að ráðum fiskifræðinganna
með nákvæmlega sömu rökum og
Brian Tobin vitnar til að notuð hafi
verið í Kanada.
Það er tími til kominn að taka
hér upp ný vinnubrögð. Vonandi
er það ekki orðið of seint.
ÞORSKURINN VIÐ
NÝFUNDN AL AND
OG ÍSLAND
■J -| n LÍKLEGA
II I »erSerenis-
sima, svo metnaðar-
full sem hún er, þó
einungis ástarsaga
um Ericu Jong og •
mann frá Stratford
sem hét, nei heitir Will; falleg og
áhrifarík saga. Allt að því goðsögn,
eða eigum við að segja e.k. ferðalag
um tímann. Og kannski er það
skemmtilegast að Will veit ekki
hann á eftir að skrifa Kaupmanninn
frá Feneyjum, en hún veit það.
Hún veit hann verður Shakespeare.
Samt rennur þetta fljót tímans í
einum farvegi og bátsferð þeirra
saman er efni sögunnar og bakk-
amir atburðir úr lífi þeirra og stund-
um komið við í verkum skáldsins.
Hefurðu séð framtíðina? spyr hann.
Framtíðin hefur séð mig, svarar
hún.
Og Shakespeare hefur síðasta orðið
eins og vant er: Þetta er einsog
vatn renni í vatn, það er alltog sumt.
Þegar Will nefnir ástina vitnar hann
í annars manns Ijóð, svo ungur sem
hann er:
Who ever loved, that loved not at first sight?
Það er einhver Christopher
Marlowe í lífi allra skálda.
Á því andartaki sem Will frá
Stratford vitnar í Marlowe er minnt
á að hann er ekki einungis guðlegt
kraftaverk, engum líkur, heldur
maður af holdi og blóði og aðdáun-
in að sjálfsögðu öfund blandin.
Hann hefur ekki einungis breytzt í
kýpur-tré einsog drengurinn í goð-
sögninni, heldur er hann maður
með andstæðum sínum einsog per-
sónur hans sjálfs og það fólk sem
við dáumst mest að í fornum ís-
lenzkum sögum. Þarsem er öfund
og afbrýði, þar er maður á ferð;
eða heiðinn guð; eða einn af þessum
skógarguðum sem leitar skjóls und-
ir kýpur-trénu, þessari yfirfærðu
hugmynd um dreng.
Og dauðinn, hvað um hann? Allt
það sama og áður að
einu undan skildu:
Will frá Stratford sem
er þarna á ferð við
Feneyjar með Jessicu
leikkonu, Jessicu dótt-
ur Shylocks eða ein-
faldlega Ericu Jong, má ekki deyja
í átökum við menn og plágur, hann
verður að lifa af þetta ferðalag,
þetta umhverfí, þessa áskorun að
vera aftur orðinn maður í athyglis-
verðri skáldsögu fjórum öldum eftir
dauða sinn. Hann verður að lifa
hvaðsem um hana verður, þessa
konu sem er að skrifa hann inní líf
sitt. Annars verða verk Williams
Shakespeares aldrei skrifuð(!)
Og hvernig yrði heimurinn þá?
Óhugsandi.
Og samt var hann bara skáld(!)
Og kannski nafnlaus í þokkabót
einsog Auden hallast að.
En þannig kemur veruleikinn til
okkar, þessi tímalausa hringrás.
Án veruleika.
■J "I O ÞESSI ORÐ Christofers
1 X ö*Marlowes í Love at fírst
sight, úr Hero and Leander gætu
verið yfirskrift þeirra íslendinga
sagna sem mest og oftast leita á
hugann:
It lies not in our power to love or hate,
For will in us is over-ruled by fate.
Nei, við ráðum hvorki ást okkar
né hatri, þvíað örlögin eru vilja-
þreki okkar yfírsterkari.
t 1 Q lýsing BLIXENS Á
lAí/#dauða Denis Finch-
Hattons er einhver fallegasti kafli
heimsbókmenntanna. Hún hlýtur
að hafa elskað þennan mann úr
einhverri dularfullri fjarlægð sem
breytist í áleitna nálægð þegar hún
sleppir minningunni einsog fugli úr
lófa sínum. Slíkur skáldskapur
sprettur einungis úr lífínu sjálfu.
Ekkert ímyndunarafl getur keppt
við slíka minningu. Og þó(!) ímynd-
unarafl, minning, eru þetta and-
stæður? Ég held ekki eins óglögg
og skilin eru milli minninga og þess
sem við gerum okkur í hugarlund.
Úr þessu tvennu, ímyndunarafli og
minningum, rís allur skáldskapur.
Minningar flugkonunnar frægu,
Beryl Markham, West with the
Wind, sem einnig eru frá Afríku
gefa ritum Karenar Blixens lítið
eftir. Hemingway sagði að þeir
skáldsagnahöfundamir skrifuðu
ekki eins vel og hún. Kaflarnir um
ljónin, hlébarðana og Finch-Hatton
eru áhrifamikil upplifun.
Meistraverk.
Og þarna standa ljónin á gröf
Hattons í hlíðinni sem horfír við
óendanlegri víðáttu. Blixen minnir
ekki á neina fegurð aðra en hvíta
og óskrifaða örk af dularfullum
ævintýrum sem enginn getur fest
á pappír nema lífíð sjálft. Maður
sér þau fyrir sér þama á sléttunni
og það er djúp og óendanleg þögn
í kringum þau. Og svo þetta ljóns
öskur sem gæti breytt heitu ólg-
andi blóði í storknaða kyrrð ógnar
og ótta.
Það er lítið talað um dauðann í
þessu verki. Samt er hann aðalper-
sónan. Alltaf nálægur einsog Mark-
ham minnir á.
Það er ekkert talað um ástina.
Samt er hún önnur aðalpersónan.
Þannig eru aðalpersónur list-
rænnar sköpunar einatt í dularfullri
fjarlægð frá verkinu sjálfu. En þær
era í andrúmi þess. Þær era blærinn
í laufinu.
Einhver fallegasta saga um sorg-
ina sem ég hef lesið er eftir banda-
rísku skáldkonuna Anne Tyler. Hún
fjallar um hjón sem glata hvort
öðru þegar þau missa ungan son
sinn. Hann er ekki persóna í sög-
unni, en allt snýst um hann. Minn-
ingin um drenginn er hreyfiafl sög-
unnar; þessi dularfulli veruleiki sem
vex inní eftirminnilegan skáldskap.
M
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 14. janúar
Þegar VIÐREISNAR-
stjómin féll í kosnirigun-
um sumarið 1971 eftir
að hafa setið að völdum
í þrjú kjörtímabil var
það mál manna, að tvær
meginástæður væru
fyrir falli stjórnarinnar.
Önnur var sú, sem margoft hefur verið
rætt um, að stefnumörkun ríkisstjórnar-
innar í landhelgismálum var flókin og óljós
í hugum kjósenda. En hin meginástæðan
var sú, að Viðreisnarstjórnin hefði verið
of aðhaldssöm í meðferð opinberra fjár-
muna. Eftir að þjóðarbúskapurinn tók að
rétta við eftir áföll áranna 1967 til 1969
hefði ríkisstjórnin verið of sein á sér að
rétta hlut ýmissa þjóðfélagshópa og þá
ekki sízt bótaþega almannatrygginga. Það
er sjaldgæft að stjómmálamenn liggi und-
ir gagnrýni fyrir að halda of fast utan um
fjármuni skattgreiðenda, enda var vinstri
stjórnin sem við tók fljót að eyða þessum
peningum.
Að sumu leyti má segja, að hið sama
hafí gerzt í Hafnarfirði fyrir tæpum níu
árum. Sjálfstæðisflokkurinn hafði þá verið
aðili að meirihlutastjóm í Hafnarfírði um
langt árabil, lengst af í samvinnu við óháða
borgara. Sjálfstæðisflokkurinn í bæjar-
stjórn Hafnarfjarðar naut þá forystu Árna
Grétars Finnssonar, hæstaréttarlögmanns,
og hafði tekið við stjórn Hafnarfjarðarbæj-
ar við erfíðar aðstæður. Skuldir voru mikl-
ar og erfiðleikar í atvinnulífi. Á þessum
tíma tókst sjálfstæðismönnum og óháðum
að gjörbreyta stöðu bæjarfélagsins og þeg-
ar alþýðuflokksmenn og alþýðubandalags-
menn tóku við meirihlutastjóm bæjarfé-
lagsins eftir kosningarnar 1986 voru
skuldir þess sáralitlar. í kjölfarið fylgdi
tímabil mikilla framkvæmda, sem var
mögulegt vegna mikillar aðhaldssemi í
fjármálum bæjarins árin áður.
Þá strax kom fram sú gagnrýni á for-
ystumenn Sjálfstæðisflokksins í Hafnar-
fírði, að þeir hefðu verið of aðhaldssamir
í fjármálum bæjarins. Nú hlýtur það að
teljast til dyggða, að stjórnmálamenn séu
íhaldssamir á almannafé, en á þessu tíma-
bili þótti mönnum sem jafnvel hefði verið
haldið of fast utan um buddu hafnfírzkra
skattgreiðenda. Út af fyrir sig má segja,
að þeir stjómmálamenn, sem fá á sig slíka
gagnrýni, geti vel við unað. En óneitanlega
er það umhugsunarefni fyrir þá, sem taka
þátt í stjórnmálum, hvort sem er á lands-
vísu eða í sveitarstjórnum, að þeir hreinsi
flórinn en aðrir njóti góðs af og svo verði
þeir að taka til við að hreinsa flórinn á ný!
Eftir að nýr meirihluti Sjálfstæðisflokks
og Alþýðubandalags hafði tekið við í Hafn-
arfírði sl. vor var birt skýrsla um fjármála-
stöðu bæjarins í ágústmánuði sl. Þar kom
fram, að nettóskuldir bæjarins námu 2,5
milljörðum króna. Skuldir höfðu aukizt um
1,5 milljarða frá árinu 1991 og greiðslu-
byrði af lánum til ársins 1997 talin nema
skatttekjum heils árs.
Ekki fer á milli mála, að flest sveitarfé-
lög hafa aukið mjög skuldir sínar á þessum
síðustu árum, þ. á m. Reykjavíkurborg,
vegna kreppuástands í efnahagsmálum.
Tekjur sveitarfélaganna hafa minnkað al-
veg með sama hætti og tekjur ríkisins en
jafnframt hafa sveitarfélögin lagt áherzlu
á að halda uppi atvinnu og það hefur auð-
vitað kostað umtalsvert fé. Skuldastöðu
Hafnarijarðarbæjar verður auðvitað að
skoða að hluta til í þessu Ijósi. Annað
væri ósanngjarnt.
En jafnframt er ljóst, að Hafnarfjarðar-
bær hefur sennilega gengið lengra en
nokkurt annað sveitarfélag í að halda
gangandi framkvæmdum og fyrirtækjum
með fyrirframgreiðslum upp í verk og
bæjarábyrgðum til þess að fjármagna
rekstur verktakafyrirtækja. Þessir við-
skiptahættir snúa ekki bara að fyrirtækinu
Hagvirki-Kletti hf., sem mest hefur verið
í fréttum að undanförnu, heldur einnig að
öðrum fyrirtækjum, svo sem Miðbæ Hafn-
arljarðar, en þar nema ábyrgðir bæjarins
143 milljónum, Byggðaverki, sem bærinn
er í ábyrgðum fyrir um 95 milljónum,
Skerseyri, sem eftir því sem næst verður
komizt var í sjávarútvegi, fyrir 29 milljón-
um og Atvinnueflingu hf. fyrir rúmlega
18_milljónum.
í sjálfu sér má segja, að þessi fyrir-
greiðsla við atvinnufyrirtæki, sem hafa
haldið uppi framkvæmdum og atvinnu, sé
af áþekkum toga spunnin og sú fyrirgre-
iðsla, sem fjölmörg fyrirtæki á landsbyggð-
inni hafa fengið um langt árabil með milli-
göngu opinberra sjóða. í þeim tilvikum
hefur þó fyrst og fremst verið um að ræða
lánveitingar, en þannig að þeim staðið, að
augljóslega var verið að lána peninga, sem
aldrei yrðu greiddir til baka. Þannig hefur
sjóðakerfið verið notað sem aðferð til þess
að beina ijármunum skattgreiðenda til
fyrirtækja víðs vegar um land á þann veg,
að hægt væri að veija það í orði, þótt það
væri óveijandi á borði.
Það sem hins vegar veldur því, að bæði
fólk og íjölmiðlar hafa stöðvað meira við
þessa fyrirgreiðslu í Hafnarfirði en efnis-
lega áþekkar afgreiðslur annars staðar er
sú staðreynd, að ölí meðferð þessara mála
innan bæjarstjórnarinnar virðist vera mjög
óljós og þokukennd. Það er ekki á hreinu,
að í öllum tilvikum hafí samþykkt réttra
bæjaryfirvalda legið fyrir áður en ákvörðun
var tekin, en hins vegar í einhveijum tilvik-
um um eftir á samþykktir að ræða. í öðru
lagi halda endurskoðendur því fram, að
þannig hafi verið staðið að tryggingum á
móti fyrirgreiðslu bæjarfélagsins, að það
bijóti í bága við sveitarstjórnarlög. Hingað
til a.m.k. hefur því ekki verið haldið fram,
að fjárstraumurinn til landsbyggðarinnar
í gegnum sjóðakerfið hafi ekki verið ákveð-
inn lögum samkvæmt. En í Hafnarfirði
hafa komið upp alvarlegar ásakanir um
hið gagnstæða.
Hafnaríjörður, sem bæjarfélag, hefur
orðið fyrir verulegum álitshnekki vegna
þessara mála og í kjölfar þeirra umræðna,
sem fram hafa farið opinberlega um mál-
efni bæjarfélagsins. Það er áreiðanlega
orðin mjög eindregin krafa bæjarbúa í
Hafnarfírði, að kjörnir fulltrúar í bæjar-
stjórn hreinsi borðið og standi þannig að
málum, að upplýst verði í eitt skipti fyrir
öll, hvort lög hafi verið brotin og þá með
hvaða hætti og hveijir séu ábyrgir. Enn-
fremur að allar upplýsingar um viðskipti
bæjarfélagsins við einstök fyrirtæki í bæn-
um, kem á annað borð þykja umdeilanleg,
liggi fyrir svo að bæjarbúar sjálfir geti
metið, hvað gerzt hafí. Og loks, að það
verði tryggt í framtíðinni, að allar ákvarð-
anir í málefnum bæjarfélagsins verði tekn-
ar á réttum tíma af réttum aðilum og all-
ar upplýsingar um slíkar ákvarðanir séu
bókaðar og liggi fyrir.
Nú hefur kæra verið lögð fram í félags-
málaráðuneyti vegna þessara mála. Það
er auðvitað alveg ljóst, að núverandi fé-
lagsmálaráðherra getur ekki tekið ákvörð-
un í því kærumáli. í fyrsta lagi tilheyrir
Rannveig Guðmundsdóttir Alþýðuflokkn-
um, sem mest hefur verið gagnrýndur
fyrir ofangreindar ákvarðanir og einfald-
lega til of mikils mælzt, að hún geti lagt
hlutlægt mat á verk flokksbræðra sinna.
í öðru lagi stendur nú yfír í Reykjaneskjör-
dæmi hörð prófkjörsbarátta á milli Rann-
veigar Guðmundsdóttur og Guðmundar
Áma Stefánssonar, en hinn síðamefndi
bar mesta ábyrgð á stjórn Hafnarfjarðar,
þegar flestar hinna umdeildu ákvarðana
voru teknar. Þess vegna er eðlilegt, að
öðrum ráðherra verið falið að úrskurða
um þessa kæru og fer tæpast vel á því,
að sá ráðherra verði úr Alþýðuflokknum,
eins og málum er háttað.
Verktakar
og pólitík
HVERJUM OG
einum er heimilt að
bjóða sig fram til
trúnaðarstarfa,
hvort sem er í sveit-
arstjórnum eða á Alþingi. Flestir flokkanna
hafa tekið upp prófkjör í einhverri mynd
til þess að velja frambjóðendur, þannig
að því verður ekki haldið fram að almenna
reglan sé sú, að „litlar ljótar klíkur“ velji
fólk á framboðslista.
Morgunblaðið/RAX
Það hefur hins vegar vakið athygli á
nokkrum undanfömum árum, að forystu-
menn verktakafyrirtækja hafa gerzt um-
svifamiklir í sveitarstjórnarmálum, og þá
er ekki bara átt við Hafnarfjörð, þar sem
Jóhann G. Bergþórsson hefur verið í for-
ystusveit Sjálfstæðisflokksins í bæjarmál-
um, jafnhliða því að reka umfangsmikla
verktakastarfsemi. Hið sama sýnist hafa
gerzt í flestum sveitarfélögum á höfuð-
borgarsvæðinu og kannski víðar.
Nú er það áreiðanlega svo, að forystu-
menn verktakafyrirtækja hafa víðtæka
þekkingu á framkvæmdum og sú þekking
þeirra getur nýzt sveitarstjórnum vel. Hins
vegar koma upp siðferðileg álitamál í þessu
sambandi, sem hljóta að verða áleitnari
með hveiju árinu sem líður vegna breyttra
viðhorfa til hagsmunaárekstra í opinberu
lífí. Er eðlilegt að fyrirtæki í eigu eða
undir stjórn bæjarfulltrúa taki að sér verk-
efni fyrir það sveitarfélag, sem viðkom-
andi tekur þátt í að stjórna? Nú má auðvit-
að svara þeirri spurningu á þann veg, að
ef ákvörðun um verktaka sé tekin með
útboði sé öllu réttlæti fullnægt. En er það
svo? Á undanförnum mánuðum hefur
krafan um jöfn samkeppnisskilyrði orðið
stöðugt háværari á öllum sviðum atvinnu-
lífsins. Er ekki líklegt að bæjarfulltrúi, að
ekki sé talað um bæjarráðsmann, sitji inni
með þekkingu á verki, sem er í útboði, sem
veiti honum forskot á keppinauta í verk-
takastarfseminni? Er í raun og veru hægt
að búast við því, að verktakafyrirtæki, sem
á engan fulltrúa í bæjarstjórn eða bæjar-
ráði, telji sig sitja við sama borð og sam-
keppnisfyrirtæki, sem nýtur slíkrar að-
stöðu?
Það væri fróðlegt að heyra viðhorf og
sjónarmið stjórnenda verktakafyrirtækja
um þetta efni. Það er auðvitað alveg ljóst,
að það er ekki hægt að taka af stjórnend-
um slíkra fyrirtækja rétt til þess að bjóða
sig fram til sveitarstjórna eða Alþingis.
En það er spurning, hvort sveitarstjórnir
geta sett sér einhvers konar siðareglur,
sem kveði á um það, að bæjarfulltrúar
geti ekki boðið í verk á vegum bæjarins
eða í sjálfu sér tekið að sér aðra þjónustu
fyrir bæjarfélagið. Þótt hér hafí sérstak-
lega verið rætt um verktöku vegna þess,
að hún hefur verið svo mjög til umræðu,
á hið sama auðvitað við um viðskipti,
hverju nafni sem þau nefnast. Auðvitað
fer bezt á því, að bæjarfulltrúarnir sjálfír,
hver um sig, setji sér slíkar siðareglur og
átti sig á því, að þeir geta ekki setið báð-
um megin við borðið.
Ef eigandi að stóru verktakafyrirtæki
sæti í embætti iðnaðarráðherra og fram
færi stórt útboð um framkvæmdir við virkj-
anir, sem þessi sami ráðherra hefði tekið
ákvörðun um, fyrirtæki hans ætti lægsta
tilboð og fengi verkið, yrði það talið regin-
hneyksli. Gegnir öðru máli um fram-
kvæmdir eða viðskipti á vegum sveitarfé-
laga? Hér er um málefni að ræða, sem
sjálfsagt er að fjalla um á vettvangi sveit-
arstjómarmanna, ekki til þess að hafa
uppi ásakanir á hendur einstökum mönn-
um eða fyrirtækjum, heldur til þess að
komast að niðurstöðu um grundvallaratrið-
in í málinu. Raunar á þetta umræðuefni
einnig heima á vettvangi stjórnmálaflokk-
anna sjálfra. Þó er ástæða til að taka fram,
að hér er ekki endilega um að ræða, að
flokkar séu að hygla eigin flokksmönnum.
Þær ákvarðanir alþýðuflokksmanna í bæj-
arstjórn Hafnarfjarðar, sem liggja undir
gagnrýni, snúa m.a. að stjórnanda verk-
takafyrirtækis, sem jafnframt var bæjar-
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins og í andstöðu
við meirihlutastjórn Alþýðuflokksins.
HÉR HEFUR
verið rætt um jöfn
samkeppnisskil-
yrði. í Morgunblað-
inu í dag, laugar-
dag, er sagt frá
dæmi um það, við hvers konar starfsskil-
yrði fyrirtæki telur sig þurfa að búa. Fyr-
ir örfáum dögum hóf fyrirtækið Aðalskoð-
Jöfn sam-
keppnisskil-
yrði
un hf. starfsemi sína. f frétt Morgunblaðs-
ins um þetta mál segir m.a.: „Aðalskoðun
hf. hóf formlega starfsemi í gær. Þá kom
í ljós að fyrirtækið verður daglega að senda
niðurstöður allra skoðana til Bifreiðaskoð-
unar íslands hf. en þar er í raun um bók-
hald fyrirtækisins að ræða ... Þá þurfti
fyrirtækið að vísa frá viðskiptavini vegna
þess, að það gat ekki sótt númeraplötur
fyrir hann til Bifreiðaskoðunar, sem hefur
einkaleyfi á geymslu á númeraplötum.
„Það virðist þó vera á döfínni að við getum
hugsanlega boðið þessa þjónustu í þeirra
umboði en án þess þó að þiggja þóknun
fyrir. Við verðum því að bera allan kostn-
að af skráningunni. í raun og veru kæmum
við til með að innheimta þóknun fyrir sam-
keppnisaðilann, Bifreiðaskoðun íslands,"
segir Gunnar (Svavarsson, stjórnarfor-
maður Aðalskoðunar). Einnig hefur Bif-
reiðaskoðun íslands einkaleyfi á ökutækja-
skráningu og að innheimta þjónustugjöld
vegna hennar. Aðalskoðun verður einnig
að bera kostnað af sinni umsýslu til að
tapa ekki hugsanlegri viðskiptavild.“
Þá er upplýst í sömu frétt Morgunblaðs-
ins, að Bifreiðaskoðun íslands. hafí einka-
leyfi á skoðunarmiðum. Aðalskoðun þarf
að borga 73 krónur fyrir hvern slíkan
miða en hefur fengið tilboð um prentun
slíkra miða á 15 krónur stykkið! Ennfrem-
ur er upplýst, að Bifreiðaskoðun telur rétt-
mætt að taka 10% umsýslugjald af þessum
miðum.
í þessu tölublaði Morgunblaðsins mót-
mælir Karl Ragnars, forstjóri Bifreiða-
skoðunar íslands hf. þessum staðhæfíng-
um og telur, að þær séu ósannindi. Hér
verða röksemdir Karls Ragnars ekki rakt-
ar enda má lesa þær annars staðar í blað-
inu. En alla vega er ljóst, að með því fyrir-
komulagi, sem nú ríkir, hvort sem menn
lýsa því á þann veg, sem Gunnar Svavars-
son gerir eða með þeim hætti, sem sjá má
í ummælum Karls Ragnars, er verið að
blanda sarnan rekstrarþáttum í rekstri
tveggja fyrirtækja á óviðunandi hátt fyrir
þau bæði.
„Nú er það áreið-
anlega svo, að for-
ystumenn verk-
takafyrirtækja
hafa víðtæka
þekkingu á fram-
kvæmdum og sú
þekking þeirra
getur nýzt sveit-
arstjórnum vel.
Hins vegar koma
upp siðferðileg
álitamál í þessu
sambandi, sem
hljóta að verða
áieitnari með
hverju árinu sem
líður vegna
breyttra viðhorfa
til hagsmuna-
árekstra í opin-
beru lífi. Er eðli-
legt að fyrirtæki
í eigu eða undir
sljórn bæjarfull-
trúa taki að sér
verkefni fyrir það
sveitarfélag, sem
viðkomandi tekur
þátt í að stjórna?“