Morgunblaðið - 15.01.1995, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
Notkun geðdeyfðarlyfja á íslandi frá 1989
Skilgreindir dagskammtar á 1000 fbúa
14
19B9 1990
Y s................" lMAO-bI
l+ll III IV I
1991
III IV | I II III IV
1992 1993
n iii
1994
Söluverðmæti geðdeyfðarl. á apóteksverði
Milljónir króna, á verðlagi hvers árs
200
1989
1990
1991
að senda stóra skammta til fyrrver-
andi lýðvelda Júgóslavíu til að
stöðva stríðið þar. Guðbjörn segir
að það vilji oft gleymast að lyfíð
er fyrst og fremst mjög gott þung-
lyndislyf en ekki eitthvert töframeð-
al. Aldrei áður hefur verið skrifuð
bók fyrir almenning um eitt einstakt
lyf og lyfjabækur hafa ekki fyrr náð
inn á metsölulista. Tómas Zoéga
telur varhugavert að draga ályktan-
ir af nokkrum dæmisögum. „Lofs-
verð umfjöllun um lyfið verður aldr-
ei grundvöllur fyrir notkun þess.“
Hins vegar telur hann að framleið-
endurnir hafi verið heppnir að fá
svo mikla umfjöllun.
Feimnismál
Þó svo að umfjöllunin um lyfíð
hafi á margan hátt verið yfírborðs-
kennd og rangvísandi hefur hún
eflaust leitt af sér almenna umræðu
um geðræna sjúkdóma, sem áður
voru meðhöndlaðir sem feimnismál.
Samkvæmt bandarískri könnun
kemur aðeins þriðjungur þunglynd-
issjúklinga til meðhöndlunar og gera
má ráð fyrir að hlutfallið sé svipað
hér á landi ef ekki enn lægra. Oft
er erfitt að greina þunglyndi og stór
hluti fólks lítur enn á þunglyndi sem
veikleika en ekki sjúkdóm. Konur
eru í miklum meirihluta þeirra sem
leita sér hjálpar við andlegri van-
heilsu. Sigurlaug Karlsdóttir geð-
læknir telur skýringuna vera þá að
konur viðurkenni frekar tilfinninga-
legan vanda og leiti fyrr aðstoðar.
Sigmundur Sigfússon geðlæknir
segir að konur séu ábyrgari og komi
oft sem fulltrúar fjölskyldunnar
þegar vandamálin virðast óyfirstíg-
anleg. Það er því erfitt að segja til
um hvort þunglyndi er algengara
hjá konum en körlum eða hvort
hefðbundin karlmennskuímynd
hindri þá í að leita sér hjálpar. Þung-
lyndi er vandgreindur sjúkdómur
m.a. vegna þess að umræðan hefur
verið lítil og full fordóma. Með auk-
inni fræðslu og fordómalausri um-
fjöllun má ætla að fleiri leiti sér
hjálpar.
Ekki töfralausn
Fólki sem er þunglynt, haldið
þráhyggju eða á við aðra andlega
erfiðleika að stríða fínnst oft auð-
veldara að leita til heimilislækna en
til sérfræðinga. Þeir geta þá annað
hvort vísað sjúklingum áfram til
sérfræðinga eða, eins og oft er til-
fellið, skrifað upp á lyf fyrir þá.
Sigmundur Sigfússon segir samtals-
meðferð hjá sálfræðingum og geð-
læknum í flestum tilfellum æskilega
ásamt lyfjagjöf.
I könnun frá árinu 1989 kemur
fram að heimilislæknar gefa um
40% allra geðdeyfðarlyfja, geðlækn-
ar önnur 40% og 20% skiptast niður
á aðra sérfræðinga. Ekki hefur ver-
ið gerð sambærileg könnun á þessu
eftir að nýju lyfin komu á markað-
inn en gera má ráð fyrir að hlutfall-
ið sé svipað og að hlutfall heimilis-
lækna hafi jafnvel aukist þar sem
auðveldara er að gefa nýju lyfin.
Tómas Zoéga telur eðlilegt að heim-
ilislæknar gefi þetta hátt hlutfall
lyfjanna, því margir sjúklinganna
séu auðgreinanlegir og fólk eigi í
flestum tilfellum auðveldara með
að leita til heimilislækna en geð-
lækna. Yfirleitt fá geðlæknarnir til
sín erfiðari tilfellin. En eru heimilis-
læknar í stakk búnir til að greina
og lækna geðræn vandamál eða
hafa þeir tilhneigingu til að leysa
vandann með lyfjagjöf áður en þeir
reyna nokkuð annað? Guðbjörn
Björnsson telur að heimilislæknar
eigi oft í vandræðum með að skil-
greina vanda sjúklinga sem til þeirra
koma með óþekkta kvilla sem að
einhverju leyti mætti flokka undir
þunglyndi. Þeir grípa þá gjarnan til
þess ráðs að gefa þeim þunglyndis-
lyf. Guðbjörn nefnir það máli sínu
til stuðnings að mikill meirihluti
þeirra kvenna sem kemur inn á
áfengismeðferðarstofnanir hafi
fengið flúoxetín vegna þunglyndis-
einkenna. Það hafi svo komið á
daginn að vandi þeirra lá í áfengis-
eða eiturlyfjamisnotkun og þung-
lyndiseinkennin voru afleiðingar
þess. Sigmundur Sigfússon telur að
þó nokkuð sé um að gripið sé til
lyfjagjafar áður en nokkuð annað
er reynt. Hann segir að geðlæknar
mættu að ósekju standa sig betur
í að fræða almenna heimilislækna
um geðræn vandamál. Oft beri
læknar fyrir sig tímaskort og reyni
að leysa vandann með lytjum sem
er ekki eins tímafrekt og aðrar leið-
ir. Hins vegar sé það oft farsælla
að gefa sér betri tíma og leysa vand-
ann með bæði lyfjum og samtals-
meðferð, það gefí yfírleitt betri
árangur til langs tíma.
Höfundiir cru nemar í hagnýtri
fjölmiðlun við Háskóla íslands.
n r
SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1995 17
Frystiskápur CCV-250
Hraöfrystirofi. Mál 143x60x60
VERÐ ÁÐUR 69.900__________________
Kæiiskápur CDP-280
K. 216 Itr. fr. 64 Itr. Mál 143x60x60
VERÐ ÁÐUR 59.900
Kæliskápur CCB-3210
K. 216ltr.fr. 64 Itr. 163x60x60
^/œrpressurVERÐAÐUB78.400
Þvottavél C-836 XT
14 þv. kerfi, 800 og 400 sn. vinda
VERÐ ÁÐUR 59.900
Þvottavél C-825X
14 þv. kerfi, 800 sn. vinda
VERÐ ÁÐUR 53.700
BORGARTUNI20
SÍMI 626788
Upplýsingar um
umboösaöila
hjá Gulu línunni
PFAFF EKKIBARA SAUMAVELAR