Morgunblaðið - 15.02.1995, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 1995
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Margfalt
minni
Mannréttindasamtökin Human Rights Watch
Stjóm PLO sökuð um
mannréttíndabrot
JAPANSKA tölvufyrirtækið
NEC hefur framleitt kísilflögu
sem varð veitt getur milljarð
bita af upplýsingum, eða sem
samsvarar 10 heildarútgáfum
af ritverkum Shakespeare eða
4.000 eintökum af dagblaði.
Minniskubburinn er tæpir níu
fersentimetrar, eða 2,5 senti-
metrar á tvo vegu og 3,5 á
tvo. Hér er um nýja útgáfu af
algengum flögum sem notaðar
eru í einkatölvum og rúma
fjórar milljónir bita. Nýja flag-
an er nauðsynleg í „margmiðl-
un“ framtíðarinnar til þess að
geyma kvikmyndir og hljóð.
STJÓRN Palestínumanna á sjálf-
stjórnarsvæðunum á Gaza og í Je-
ríkó hefur gerst sek um mannrétt-
indabrot, að mati mannréttinda-
samtakanna Human Rights Watch.
í nýlegri skýrslu samtakanna sem
AP fréttastofan birti, segir að yfir-
völd á svæðunum láti oft stjómast
af geðþóttaákvörðunum og að þau
hafi leyft handtökur vegna stjóm-
málaskoðana, ritskoðun og ofbeldi
gangvart föngum.
Me_ð ferðabanni og handtökum
hafa ísraelar mikil áhrif á líf 1.500
þúsund Palestínumanna. Telja
mannréttindasamtökin að þeir deili
ábyrgðinni á slæmu ástandi í mann-
réttindamálum með Frelsissamtök-
um Palestínumanna.
Skýrsla samtakanna er sú fýrsta
sem gerð er um ástand mennrétt-
indamála á sjálfstjómarsvæðunum.
Þar er m.a. gagnrýnt að Palestínu-
menn skuli hafa tekið hundruð
manna höndum, fýrir þær sakir ein-
ar að vera grunaðir um aðild að
ákveðnum hryðjuverkasamtökum. í
fæstum tilfellum hafði lögregla
handtökuskipun auk þess sem
mönnunum var haldið dögum sam-
an í fangelsi án þess að þeir kæmu
fyrir dómara.
Khaled al-Khidra, dómsmálaráð-
herra PLO, neitar þessum ásökun-
um. Hann segir palestínsk yfirvöld
ekki handtaka fólk vegna stjórn-
málaskoðana þess. Eitt af for-
gangsverkefnum sjálfstjórnarinnar
hljóti að vera að halda uppi lögum
og reglu. Al-Kidra sagði að 150
Palestínumenn væru nú í haldi á
sjálfstjórnarsvæðunum og að allir
hefðu þeir aðgang að lögmönnum.
Án vitundar yfirmanna?
Hassan Abu Libdeh hershöfð-
ingi, ráðuneytisstjóri í dómsmála-
ráðuneyti Palestínu, sagði að lágt
settir foringjar kynnu að hafa beitt
fanga ofbeldi án þess að yfirmenn
þeirra hefðu haft vitneskju um það.
Of snemmt væri hins vegar að fella
dóm um sjálfsstjórnina.
Mannréttindasamtökin lýstu
einnig yfir áhyggjum sínum vegna
þeirra Palestínumanna sem sakað-
ir eru um samstarf við ísraela.
Tveir Palestínumenn hafa látið líf-
ið í varðhaldi og í öðru tilvikinu
voru lögreglumenn sakaðir um
misferli.
Hanan Ashrawi, formaður Mann-
réttindanefndar Palestínu, hefur
kannað hvort ásakanir um pynting-
ar eigi sér einhverja stoð og telur
hún svo vera. Stjómvöld hafi hins
vegar bætt sig. Segir hún nauðsyn-
legt að komið verði lögum yfir allar
öryggis- og leyniþjónustumar, sem
eru alls átta talsins.
Reuter
CIA-störf á Intemeti
BANDARÍSKA leyniþjónustan,
CIA, hyggst færa sér alþjóðlega
samskiptanetið, Internet, í nyt
við ráðningu starfsmanna.
Að sögn Davids Christian, tals-
manns CIA, hefur verið ákveðið
að auglýsa laus störf á veraldar-
vefnum svonefnda en þar er fyrir
að finna heimasíðu stofnunarinn-
ar.
CIA hóf að nýta sér Intemetið
í fyrra og geta áhugamenn nálg-
ast ýmsar upplýsingar þar. Er
þar m.a. að finna ársskýrslur
stofnunarínnar um ríki jarðar og
sérstakt upplýsingarit um njósn-
ir. Ætlunin mun vera sú að dreifa
fleiri ritum sem unnin eru á veg-
um stofnunarinnar með þessum
hætti.
Talsmaðurinn kvað stofnunina
einkum leita eftir tölvusérfræð-
ingum, hagfræðingum, tækni-
fræðingum og fólki með sérþekk-
ingu á tungumálasviðinu. Með
því að auglýsa störf þessi á ver-
aldarvefnum vonaðist CIA eftir
að vekja athygli hæfíleikafólks á
þeirri staðreynd að möguleikar á
starfí væm enn fýrir hendi hjá
stofnunini þrátt fyrir niðurskurð
undangenginna ára.
Aðspurður sagði Christian að
engin hætta væri á að tölvuþrjót-
ar kæmust með þessum hætti
yfir leynilegar upplýsingar í
gagnabönkum stofnunarinnar.
Annar tölvubúnaður sæi um að
halda þeim upplýsingum til
haga.
London. Daily Telegraph.
Bildt vill norræna
friðargæslusveit
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
CARL Bildt, formaður sænska
Hægri flokksins og fyrrum forsæt-
isráðherra, hefur sett fram hug-
mynd um norræna friðargæslusveit,
sem hægt væri að senda út að sam-
eiginlegri ákvörðun landanna. Slík
sveit myndi að sögn hans bæði
hleypa lífí í norrænt samstarf og
auk þess vera einfaldari og ódýrari
en þær alþjóðasveitir, sem nú er
rætt um, til dæmis á vegum Samein-
uðu þjóðanna.
í viðtali við „Svenska Dagbladet“
bendir Bildt á að sveitir einstakra
þjóða séu of dýrar, en norræna sveit
væri hægt að þjálfa saman og senda
þangað, sem þörf væri á. Hann seg-
ist gera sér grein fyrir að innan
Norðurlandanna séu ólík lög um
þátttöku í friðargæslusveitum, en
sameiginleg sveit myndi veita ör-
yggissamstarfí landanna aukið vægi
og um leið norrænni samvinnu.
Hugmyndin felur í sér að hvert
land geti ráðstafað sínum hluta
sveitarinnar innan þeirra skuldbind-
inga, sem þau hafa tekið á sig í
hemaðarbandalögum. Einnig væri
hægt að senda sveitimar til starfa
á vettvangi Friðarsamstarfs Atl-
antshafsbandalagsins og innan
Vestur-Evrópusambandsins.
LISTIN að biðjast afsökunar styðst við ströng
óskrifuð lög og fari menn ekki eftir þeim
getur það leitt til viðvarandi haturs, að sögn
Dr. Aarons Lazare, eins fremsta geðlæknis
Bandaríkjanna.
„Tímasetning afsökunarbeiðninnar skiptir
öllu og ákvarðast af tegund skaðans,“ segir
Lazare, deildarforseti við læknadeild Massac-
husetts-háskóla.
„Hellir þú úr kaffibolla yfir annað fólk ber
þér að biðjast forláts strax. Hreytir þú ónot-
um í fólk í reiðiskasti eða af ruddaskap er
betra að bíða í klukkustund.
Hafir þú hins vegar ráðist inn í annað ríki
og pyntað þar fólk eða framið þar fjölda-
morð er skynsamlegra að bíða með afsökun-
arbeiðnina í áratugi, eins og Borís Jeltsín
Rússlandsforseti er hann baðst afsökunar á
fjöldamorðum, sem framin voru að undirlagi
Jósefs Stalíns í Katyn-skógi í PóIIandi," seg-
ir hann í grein í nýjasta hefti sálfræðiritsins
Psychology Today.
Dr. Lazare segir að það geti beinlinis ver-
ið hættulegt að biðjast afsökunar of snemma,
því sá sem særður var kunni enn að vera í
uppnámi og sé því vís til að hafna beiðn-
inni. „Hinn særði verður að fá tíma til að
róa sig niður,“ skrifar hann.
Onnur alvarleg mistök væri klúðurs- eða
gerviafsökun þar sem sá sem iðrast viður-
kennir í reynd ekki ávirðingar sínar, heldur
gerir lítið annað en að reyna mála yfir mis-
tök sín. Gott dæmi þar að lútandi er afsagnar-
ræða Richards Nixons Bandaríkjaforseta í
kjölfar Watergate-hneykslisins. Með ræðunni
kallaði forsetinn fremur yílr sig frekari and-
úð en samúð.
Aldrei of
seint að biðj-
ast afsökunar
Hins vegar .má segja að F.W. de Klerk
forseti Suður-Afríku hafi sýnt ósvikna iðrun,
iðrun sem endurspeglar hugrekki og veitir
hugarró, er hann bað suður-afrísku þjóðina
afsökunar á aðskilnaðarstefnunni á blaða-
mannafundi árið 1993.
„Það var ekki ætlunin að svipta fólk rétt-
indum og valda eymd og vanlíðan . . .við
iðrumst þess sárlega að sú hafi orðið raunin.
Djúp iðrun er meira en að segjast vera leið-
ur yfir einhveiju. í því felst, að gæti ég fært
okkur aftur á bak í tíma, og fengi ég ein-
hveiju um það ráðið, þá vildi ég að mál hefðu
þróast öðru vísi,“sagði de Klerk.
Mikilvægt er, að móðgi maður einhvern á
almannafæri dugar ekki að biðjast afsökunar
annars staðar. „Gerum ráð fyrir þvi að yfir-
maður þinn veitist að þér að ósekju í viður-
vist annars starfsfólks. Þá þýðir ekki fyrir
hann að biðjast afsökunar með því að senda
þér minnisblað þar að lútandi. Hann verður
að biðjast afsökunar svo annað starfsfólk
heyri,“ segir dr. Lazare.
Hann segir, að misheppnuð afsökunar-
beiðni eða jafnvel engin geti valdið óbætan-
legum brestum í sambúð manna, skapað var-
anlega óvild og alið á hefnigirni.
„Það sem helst kemur í veg fyrir að menn
biðjist afsökunar er sú skoðun að afsökunar-
beiðni sé til marks um veikleika og jafngildi
jafnvel sektarviðurkenningu. í því sambandi
er ekkert hægt að gefa fyrir speki George
Custers herforingja, sem frægur varð fyrir
sigur í orrustunni við Litlu Stórhyrnu, um
að biðjast aldrei afsökunar og útskýra heldur
ekki gjörðir sínar.
Forsjálni Guðs?
í öllum trúarbrögðum lieims er hvatt til
iðrunar. í lögbók gyðinga, Talmúð, segir
að Guð hafi skapað iðrunina á undan al-
heiminum. Hann hafi gert sér grein fyrir
að maðurinn myndi gera fullt af mistökum
og þyrfti því oft að biðjast afsökunar á
gjörðum sínum.
Gaddafi í
fótspor
Rousseaus
MUAMMAR Gaddafí, leiðtogi
Líbýu og höfundur Grænu bók-
arinnar svokölluðu, hefur nú
gefíð út smásagna- og ritgerða-
sáfn, sem hann kallar „Þorpið,
þorpið, jörðin og sjálfsmorð
geimfarans". Þar ræðst hann á
borgarlífíð og boðar afturhvarf
til náttúrunnar í anda Rousse-
aus. Landar Gaddafís hafa beð-
ið bókarinnar í tvö ár en sagt
er, að hann hafi hafnað 10 út-
gáfum af bókarkápunni áður
en hann varð sáttur við hana.
Stórt gat á
ósonlaginu
STÆRRA gat er á ósonlaginu
yfir Síberíu en áður hefur mælst
og ósonlagið er óvenju þunnt
yfir öllu norðurhveli jarðar.
Ekkert gat er þó yfir norður-
skautinu sjálfu en þynningin
nær allt suður til Spánar og
stóra hluta Asíu. Ósoneyðingin
veldur því, að útfjólublátt Ijós
nær betur til jarðar og veldur
þar auknu húðkrabbameini í
mönnum og skaðar einnig gróð-
ur og sjávarlíf.
Ekkja West
fyrir rétt
ROSEMARY West, ekkja
fjöldamorðingjans Fredericks
Wests í Gloucester í Englandi,
verður dregin fyrir rétt og
ákærð fyrir kynferðislega mist-
notkun og morð á 10 unglings-
stúlkum. Var það niðurstaða
sérstakra vitnaleiðsla sem lauk
í gær.
Flugslys í
Tyrklandi
TVÆR tyrkneskar herflugvélar
fórust í gær og er bilunum
kennt um hvorttveggja slysið.
Þrír flugmenn týndu lífí þegar
Dornier 28-D2- flugvél hrapaði
nálægt Istanbul en báðir flug-
menn F-4 Phantom-orrustuvél-
ar komust af þegar hún hrap-
aði í héraðinu Erzurum á aust-
urhluta landsins.
Ryzhkov í
pólitíkina
NÍKOLAJ Ryzhkov, fyrrver-
andi forsætisráðherra Sovét-
ríkjanna, hefur sagt af sér sem
formaður stjórnar Tveruniver-
salbank og ætlar út í stjómmál-
in á nýjan leik. Tass-fréttastof-
an hafði það eftir honum, að
hann óttaðist að stjórnmála-
störf hans gætu haft áhrif á
hagsmuni bankans auk þess
sem hann vildi ekki láta banka-
störfm hafa áhrif á sínar pólit-
ísku áætlanir.
Walesa deilir
og drottnar
LECH Walesa, forseti Póllands,
krafðist þess í gær, að Jozef
Oleksy, væntanlegur forsætis-
ráðherra, féllist á, að Walesa
tilnefndi sjálfur menn í embætti
vamar-, utanríkis- og innanrík-
isráðherra. Sagði talsmaður for-
setans, að hann myndi ekki fall-
ast á aðra menn en þá, sem
honum líkaði. Walesa steypti
fyrri stjórn Bændaflokksins og
Lýðræðisbandalags vinstri-
manna og margir telja, að hann
ætli að fara eins að með væntan-
lega stjóm Oleksys, sem sömu
flokkar standa að.