Morgunblaðið - 15.02.1995, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
LAUNAMUNUR
KYNJANNA
KÖNNUN, sem Félagsvísindastofnun Háskólans hefur
gert fyrir félagsmálaráðuneytið og sagt er frá í
Morgunblaðinu í gær, leiðir í ljós að munur á launum
kvenna og karla í átta fyrirtækjum, sem skoðuð voru, er
talsverður.
Sérstaka athygli vekur, að launamunurinn eykst með
menntun, sem er vissulega þversögn. Margir hafa vafa-
laust staðið í þeirri trú, að stóraukin menntun kvenna
væri einmitt lykill að jafnri stöðu þeirra á við karla. Því
miður kemur í ljós að svo er ekki. Lítill munur er á laun-
um karla og kvenna, sem lítið nám hafa stundað að lokn-
um grunnskóla, en konur með framhaldsskólamenntun
hafa aðeins 78% af tímakaupi karla með sambærilega
menntun og háskólamenntaðar konur ekki nema 64% af
tímakaupi karlmanna með háskólamenntun.
Jafnframt kemur fram að stöðuhækkun leiðir til meiri
hækkunar á Iaunum karla en kvenna og algengara er að
karlar fái yfirgreiðslur umfram launataxta.
Fyrirtækin í könnuninni eru ekki valin af handahófi, og
úrtak fyrirtækja er ekki stórt. Þess vegna ber að varast
að alhæfa út frá þessum niðurstöðum. Engu að síður stað-
festa þær niðurstöður ýmissa fyrri kannana. Ein þeirra
sýndi til dæmis að konur bættu 34% við laun sín með því
að fara í framhaldsnám, en karlar 104%.
Hér verður ekki fullyrt um skýringar á þessum launa-
mun. Oft hefur komið fram að meginorsökin fyrir mun á
launum kynjanna sé úrelt viðhorf stjórnenda í fyrirtækjum.
í niðurstöðum könnunar Félagsvísindastofnunar kemur
fram að algengt viðkvæði sé að karlar sjá fyrir fjölskyld-
unni, og þurfi því hærri laun, en það sé hlutverk kvenna
að sjá um börn og heimili.
Þessi úrelti hugsunarháttur er án efa hluti vandans.
Hins vegar er brýnt að halda áfram að leita skýringa á
því að karlar og konur fá mismunandi laun fyrir sams
konar störf og leiða til þess að ráða bót á honum. ísland
hefur raunar skuldbundið sig til þessa, með samþykkt
ýmiss konar alþjóðlegra samþykkta um sömu laun fyrir
sömu vinnu, til dæmis á vegum Alþjóðavinnumálastofnun-
arinnar og Sameinuðu þjóðanna. Aðalatriðið er þó, að þessi
launamunur er fáránlegur og samfélaginu til skammar.
Ein af kröfum Alþýðusambandsins í viðræðum við at-
vinnurekendur er að unnið verði markvisst að því að jafna
launamun kvenna og karla. Gjarnan mætti að þessu sinni
gefa þessu viðfangsefni meiri gaum en gert hefur verið.
SÓLSTAFIR
NORRÆN menningarhátíð hófst með viðhöfn í Norræna
húsinu sl. laugardag, en hún hefur hlotið heitið „Sól-
stafir“. Menningarhátíðin stendur yfir í sex vikur og er
haldin í tengslum við þing Norðurlandaráðs, sem hefst í
Reykjavík 27. febrúar. Fyrsta menningarhátíðin í tengslum
við þingið var í Stokkhólmi í marsbyrjun á síðasta vetri
og þótti hún heppnast mjög vel. Hún var þó ekki nærri
eins umfangsmikil og menningarhátíðin, sem verður á ís-
landi að þessu sinni.
Tvennt er athyglisvert við skipulag norrænu menningar-
hátíðarinnar hér á landi, hún verður ekki aðeins í höfuð-
borginni heldur einnig á Akureyri og ísafirði. Þá eru ýmis
dagskráratriði sniðin fyrir börn og unglinga. Það verður
að telja lofsvert framtak, enda mikilvægt að unga fólkið
komist í snertingu við sameiginlegan menningararf nor-
rænna þjóða.
Dagskrá „Sólstafa“ er mjög fjölbreytt og boðið er upp
á bókmenntaviðburði, myndlist, tónlist, leiklist, dans,
óperuflutning, brúðuleikhús, málþing og fyrirlestra, svo
það helzta sé nefnt. Þá verður norræn kvikmyndahátíð í
Háskólabíói, þar sem kynntar verða úrvalsmyndir. íslenzk-
ir listamenn taka mikinn þátt í menningarhátíðinni, m.a.
flytur Sinfóníuhljómsveit Islands Sögusinfóníu Jóns Leifs
og einnig má nefna, að Norska óperan flytur óperu eftir
Per Nörgard í Borgarleikhúsinu.
Norrænu menningarhátíðirnar má rekja til endurmats
forsætisráðherranna á árunum 1991-1992 á norrænni sam-
vinnu í ljósi þróunarinnar í Evrópusamstarfinu. Til mótvæg-
is var ákveðið að leggja aukna áherzlu á samvinnu Norður-
landanna á sviði menningar, menntunar og vísinda. Nú fá
Islendingar að njóta ávaxtanna af þessari ákvörðun og er
það fagnaðarefni.
FULLTRÚAR flokkanna á
fundinum í MS voru þau
Ágúst Einarsson, Þjóðvaka,
Finnur Ingólfsson, Fram-
sóknarflokki, Friðrik Sophusson,
Sjálfstæðisflokki, Jón Baldvin
Hannibalsson, Alþýðuflokki, Kristín
Ástgeirsdóttir, Kvennalista og Svavar
Gestsson, Alþýðubandalagi. Jón Bald-
vin reið á vaðið með framsögu sína
og lagði áherslu á að ungu fólki bæri
skylda til að kynna sér um hvað kosn-
ingabaráttan snýst, því kosið yrði um
framtíðina. Því bæri að ákveða hvort
það væri sammála því að Island skip-
aði sér í sveit með öðrum lýðræðisríkj-
um í Evrópu. Þá myndu kosningar
snúast um íslenska velferðarkerfið,
þ.á m. skólakerfið, Alþýðuflokkurinn
vildi virkt lýðræði, þar sem einn mað-
ur hefði eitt atkvæði og leggja bæri
áherslu á að skapa hér fjölbreytt þjóð-
félag og nýta erlent fjármagn í því
skyni. Jón Baldvin lagði áherslu á
ESB-aðild íslendinga og benti á sér-
stöðu Alþýðuflokksins í því málii
Finnur Ingólfsson sté næstur í
pontu. Hann sagði að atvinnumálum
þyrfti að taka á því annars gæti orðið
til heil kynslóð sem ekki þekkti vinnu
af eigin raun. Erfiðleika heimilanna
mætti rekja til húsbréfakerfísins, sem
hefði aukið greiðslubyrði vegna hús-
næðiskaupa og stefnunnar í atvinnu-
málum, auk hærri skatta og niður-
skurðar á bótum. Menntamál hefðu
forgagn hjá Framsóknarflokknum.
Endurskoða þyrfti lög um Lánasjóð
íslenskra námsmanna og óréttlátar
reglur um þann árangur sem náms-
menn þyrftu að sýna fram á til að fá
lán greidd út.
Friðrik Sophusson varaði nemendur
við mönnum, sem segðu að hægt
væri að auka útgjöld. Væri slíkt gert
myndi hallinn aukast og það þrengdi
svigrúm þeirra sem væri að vaxa úr
grasi. Ríkisstjórnin hefði náð árangri,
nú ríkti stöðugleiki, verðbólga væri
horfin, viðskiptahalli við útlönd sömu-
leiðis og vextir hefðu lækkað. Þessum
stöðugleika ætti að byggja á. Verkefn-
um þyrfti að raða í forgang, svo þeir
fengju aðstoð sem hennar þyrftu með
og auka ætti rannsóknir og þróunar-
starf í stað þess að kasta milljörðum
í vonlaus atvinnufyrirtæki, eins og
gert hefði verið áður fyrr.
I framsöguræðu sinni gerði Svavar
Gestsson að umtalsefni þá dásamlegu
framtíðarsýn sem blasti við Alþýðu-
flokknum og Sjálfstæðis-
flokknum. Fjögur þúsund
íslendingar væru án at-
vinnu. Væri ekki botnlaus,
óendanleg hamingja að fá
að borga nýja skatta og
gjöld á heilsugæslustöðvum
Kynt upp
fyrir
kosningar
Kosningabaráttan fyrir komandi þingkosning-
ar þann 8. apríl er hafín. Menntaskólinn við
Sund fékk talsmenn allra flokka á þingi til
að skýra stefnumál sín á fundi í skólanum í
gær. Fundurinn gaf forsmekkinn að því sem
koma skal, þótt hann hafí snúist meira um
menntamál en ætla má að almennir fundir
fyrír kosningamar geri.
Sammála um
að efla þurfi
menntakerfið
og sjúkrahúsum og fá fréttir af spill-
ingu og misnotkun á fé og valdi? AII-
ir kratar sem fyndust væru komnir í
æðstu embætti, en ef þeir fengju þau
ekki hlypu þeir í Þjóðvaka. Alþýðu-
bandalagið legði áherslu á þrennt:
Atvinnu á grundvelli útflutningsleið-
arinnar, jöfnuð í velferðarkerfmu og
siðbót í stjórnmálum. Flokkurinn vildi
taka þátt í alþjóðlegu samstarfi, en
ekki lokast inni á Evrópublokk. Loks
furðaði hann sig á að Jón Baldvin
teldi menntakerfíð hluta af velferðar-
kerfinu, þegar það væri undirstaða
þjóðfélagsins.
Kristínu Ástgeirdóttur varð tíðrætt
um stöðu kvenna í íslensku þjóð-
félagi. Hún rifjaði upp nýlegan dóm
Hæstaréttar, þar sem stúlka fékk
Iægri bætur en drengur hefði fengið
við sömu aðstæður. Þá minnti hún á
könnun, sem sýndi að konur hefðu
að jafnaði 65% af launum karla og
launamunurinn væri meiri með auk-
inni menntun. Leggja þyrfti áherslu á
að konur gætu lifað af launum sínum
og karlar og konur yrðu að sitja við
sama borð. Taka þyrfti á atvinnu- og
menntamálum og aukin áhersla á
menntamál væri lykillinn að því að
íslendingar gætu unnið sig út úr erfið-
leikum, en ríkisstjórnin hefði skorið
niður fé til menntamála.
Ágúst Einarsson sagði
Þjóðvaka vilja breyta
flokkakerfinu og færa vald
og ábyrgð í pólitísku starfi
nær fólki. Hann sagði að
ekkert myndi breytast eftir
næstu kosningar þótt Jón
til fyrirtækja um að breyta þessu.
Að loknum framsöguerindum voru
spumingar úr sal og fyrstur spurði
Guðmundur Ágústsson Friðrik Soph-
usson hvers vegna útgjöld til mennta-
mála væru lægst hér miðað við önnur
Evrópulönd og vitnaði til skýrslu
OECD. Þá krafðist hann þess að Frið-
rik svaraði því játandi eða neitandi
hvort hann teldi kjör kennara mann-
sæmandi.
Friðrik kannaðist ekki við þessa
OECD-skýrslu. Hann sagði mennta-
mál ekki snúast eingöngu um pen-
inga, heldur gæði og skilning á nauð-
syn þess að búa fólk undir lífíð. Ekki
væri hægt að breyta menntakerfínu
á augabragði og yfírlýsing um 10
milljarða framlag segði ekkert, ef
ekki væri útskýrt hvernig fénu yrði
varið. Ekki væri hægt að
svara spurningunni um kjör
kennara með jái eða neii.
lýjör þeirra væru mjög mis-
munandi, en ekki væri hægt
að semja við þá án tillits
til vinnumarkaðarins í
Atvim
helsta
ingar
Baldvin og Finnur skiptu um sæti eða
Svavar og Friðrik. 45 milljarðar hefðu
tapast, án þess að nokkur hefði verið
gerður ábyrgur og það ættu þeir að
hafa hugfast sem vildu breytingar f
íslenskum stjórnmálum. Ágúst sagði
Þjóðvaka vilja veija 10 milljörðum til
menntamála á næstu átta árum, sem
væri nær tvöföldun frá núverandi íjár-
framlögum. Hvað atvinnumál varðaði
sagði Ágúst að framleiðni í íslenskum
fyrirtækjum væri með því lægsta sem
þekktist í Evrópu og gera yrði kröfu
heild. Ríkisstjórnin hefði eitt sinn far-
ið þá leið að semja við opinbera starfs-
menn, en eftir næstu kosningar sett
lög, sem ógiltu samninginn, sem væru
vond vinnubrögð.
Aðrir framsögumenn tjáðu sig um
málið. Svavar benti á að fyrir þinginu
lægju frumvörp um grunnskóla og
framhaldsskóla, sem breyttu starfs-
grundvelli kennara. Til þess þyrfti að
taka tillit. Hlálegt væri að heyra fjár-
málaráðherra tala um áhuga á að efla
menntakerfíð, þegar ríkisstjórnin