Morgunblaðið - 15.02.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR1995 29
I
I
I
I
I
I
I
I
I
i
I
I
I
J
I
•1
I
I
I
6
I
AÐSENDAR GREINAR
Starfsemi Stofnunar
Signrðar Nordals
UMSÖGN Jóhanns Hjálmars-
sonar í Morgunblaðinu 31. janúar
sl. um bókina ímynd íslands sem
Stofnun Sigurðar Nordals gaf ný-
lega út lýkur með spurningum um
starfsemi stofnunarinnar. Þykir
rétt að biðja blaðið fýrir svör við
þessum spurningum þar sem ein-
hveijir lesenda blaðsins velkjast
ef til vill í sama vafa um starfsvið
stofnunarinnar og gagnrýnandi
þess þrátt fyrir að blaðið hafí oft
birt fréttir og greinar um starfsemi
hennar á undanfömum ámm.
Hlutverk stofnunarinnar
Stofnun Sigurðar Nordals var
komið á fót með reglugerð 14.
september 1986 til að minnast
þess að þá voru liðin eitt hundrað
ár frá fæðingu dr. Sigurðar Nor-
dals prófessors. Starfsemi stofn-
unarinnar hófst í ársbyijun 1988
og starfar hún á vegum Háskóla
íslands en lítur sérstakri stjóm og
hefur sjálfstæðan íjárhag.
Hlutverk Stofnunar Sigurðar
Nordals er samkvæmt skipulags-
skrá að efla hvarvetna í heiminum
rannsóknir og kynningu á ís-
lenskri menningu að fornu og nýju
og tengsl íslenskra og erlendra
fræðimanna á því sviði. I samræmi
við þetta hlutverk sitt er stofnun-
inni ætlað að miðla upplýsingum
um íslensk fræði og íslenska
menningu, efla og kynna rann-
sóknir í íslenskum fræðum með
ráðstefnum og bókaútgáfu, kynna
íslenska menningu og skapa um-
ræður um stöðu hennar, annast
kennslu í íslensku fýrir útlendinga
með því að gangast fyrir nám-
skeiðum og hafa umsjón með
sendikennslu og styrkja samskipti
íslenskra og erlendra fræðimanna,
þýðenda og rithöfunda.
Stofnunin er ekki rannsókna-
stöð nema að því
marki sem starfsmenn
hennar sinna rann-
sóknum í hjáverkum
heldur er hún þjón-
ustustofnun á sviðum
íslenskra fræða og ís-
lenskrar menningar.
Verksvið hennar tak-
markast því ekki við
íslenskt mál og fom-
bókmenntir eins og
Jóhann Hjálmarsson
virðist halda enda hef-
ur hún gengist fyrir
ráðstefnun bæði um
Snorra og Laxness og
staðið með öðram að
þingum um þýðingar
á íslenskum nútímabókmenntum
og um samband Wagnersópera og
íslenskra bókmennta, svo að dæmi
séu tekin.
Fjárveitingar til verkefna
Þótt skipulagsskrá Stofnunar
Sigurðar Nordals afmarki starf-
svið hennar nokkuð er það miklu
frekar fjárveitingarvaldið sem set-
ur starfsemi hennar skorður.
Verkefnum hennar hefur fjölgað
stöðugt á undanfömum áram eins
og eðlilegt má telja þegar um nýja
stofnun er að ræða. Hins vegar
hafa fjárveitingar til hennar ekki
vaxið að sama skapi. í fjárlögum
fyrir 1991 hafði stofnunin 6.270
þús. kr. til að launa starfsmenn
og til annarra gjalda. Sambærileg
tala í fjárlögum fyrir 1995 er 5.400
þús. kr. Heildarfjárveiting til
stofnunarinnar í ár er hins vegar
8.800 þús. kr. Auknar fjárveiting-
ar til stofnunarinnar á undanförn-
um áram stafa af því að verkefni
hafa verið flutt til hennar úr
menntamálaráðuneytinu, þ.e.a.s.
umsjón með íslenskukennslu er-
lendis og umsýsla
Snorrastyrkja. Um
leið hefur verið klipið
af því fé sem stofnun-
in hefur í önnur verk-
efni. Þótt starfsemi
stofnunarinnar hafí
vaxið hefur hún ekki
fengið leyfí til að bæta
við starfsmönnum.
Stöðugildi era nú eitt
og hálft eins og 1991
og upphæðin til launa-
gjalda er sú sama eða
2.900 þús. kr.
Stofnunin hefur
2.500 þús. kr. til ann-
ars rekstrarkostnaðar
en launa á þessu ári.
Af því fé þarf að borga fasteigna-
gjöld af húsinu Þingholtsstræti 29,
ljós og hita, tölvu- og símkostnað,
póstburðargjöld og annan skrif-
stofukostnað. Stofnunin hefur því
mjög takmarkað íjárhagslegt svig-
rúm til annars en fastra verkefna
sem tiltekin eru í fjárlögum,
þ.e.a.s. stuðnings við íslensku-
kennslu erlendis og Snorrastyrkja.
Til að auka athafnarými sitt hefur
stofnunin í auknum mæli leitað
samstarfsaðila um þau verkefni
sem hún hefur viljað vinna að eða
gengið til liðs um verkefni sem
aðrir hafa átt frumkvæði að. Starf-
semi hennar er því nú að miklu
leyti undir samstarfsvilja annarra
komin.
Á árinu 1993 gekkst stofnunin
t.d. fyrir Hrafnkötluþingi á Egils-
stöðum með heimamönnum þar
og málþinginu ímynd íslands
ásamt Norræna húsinu og á síð-
asta ári vann hún að kynningu á
Wagner og verkum hans með
Listahátíð. Um árabil hefur stofn-
unin séð um Alþjóðlegt sumarná-
mskeið í íslensku við Háskóla ís-
Úlfar
Bragason
lands en kennaralaunin era greidd
af heimspekideild.
íslenskukennsla erlendis
Til íslenskukennslu erlendis er
varið á þessu ári 2.400 þús.kr.
Þeirri fjárhæð er skipt milli 14
sendikennarastóla við jafnmarga
háskóla á Norðurlöndunum, í
Þýskalandi, Austurríki, Frakk-
landi og Bretlandi. Sá bókastyrkur
sem ritdómari Morgunblaðsins
gerir að umræðuefni er aðeins 20
þús. kr. árlega til hvers kennara-
stóls og hefur ekkert hækkað
lengi.
Stofnunin telur alls kostar
óeðlilegt að ákveða hvaða bækur
lektorarnir kaupa fyrir þessa upp-
hæð enda mismunandi hversu mik-
ið fé skólamir sjálfir hafa til kaupa
á íslenskum bókum, kennslan ólík
á þessum stöðum og þarfír nem-
enda mismunandi.
Á undanförnum áram hafa
komið út hér á landi margar
orðabækur, íslensk bókmennta-
saga, saga íslands, stílfræði og
fleiri stórvirki í bókaútgáfu sem
lektorunum era nauðsynleg
hjálpargögn í kennslu. Þótt stofn-
Efling kynningar og
rannsókna á íslenzkri
menningu, segir Úlfar
Bragson, er mikilvæg
fyrir sjálfstæði
Islendinga.
unin hafí ekki stýrt bókakaupum
lektoranna hafa þeir einkum notað
bókastyrkinn til að kaupa þessi rit.
Frá því að stofnunin tók við
umsjón íslenskukennslu erlendis
hafa ijárveitingar til hennar
hækkað um 400 þús. kr. enda
hefur verið hafinn stuðningur við
kennslu í Múnchen og Vínarborg.
Hins vegar hefur ekki fengist fé
hér á landi vegna íslenskunám-
skeiðs við Vilníusháskóla þrátt
fyrir fyrirheit íslenskra stjómvalda
um stuðning við Eystrasaltsríkin
þijú. Hefur því verið leitað í nor-
ræna sjóði um fyrirgreiðslu í þess-
um efnum. Með þeirra tilstyrk
stendur stofnunin fyrir íslenskun-
ámskeiði í Vilníus í annað sinn nú
í vor.
Menningarkynning
Efling kynningar og rannsókna 1
á íslenskri menningu er mikilvæg
fyrir sjálfstæði íslendinga og allt
samstarf við aðrar þjóðir. Því mið-
ur hefur gætt nokkurs stefnuleys-
is í menningarkynningu erlendis
en einnig skilningsleysis á gildi
hennar.
Hins vegar má fullyrða að það
litla ijármagn sem notað hefur
verið til að styðja við íslensku-
kennslu erlendis hafí nýst vel.
Kennslan í íslensku máli, bók-
menntum og sögu við erlenda há-
skóla hefur um árabil veitt fjölda
stúdenta þá undirstöðu sem þeir
hafa síðan notað i störfum sínum
til að fræða aðra um land og þjóð.
íslenskukennarar við háskóla ann-
ars staðar á Norðurlöndum hafa
átt sinn þátt í þeim góðu viðtökum
sem íslenskar bókmenntir fá nú í
Skandínavíu. Þá unnu norrænir
sendikennarar að undirbúningi
bókmenntakynninga í Múnchen og
á Bretagneskaganum sem stóðu í
lok síðasta árs og fengu mikinn
hljómgrunn hjá almenningi. Það ,
er þvi allsendis óréttmætt að gera '
störf þeirra tortryggileg eins og
gagnrýnandi Morgunblaðsins
reynir.
Þótt Stofnun Sigurðar Nordals
hafí ekki verið fengið það hlutverk
að stuðla að þýðingum á íslenskum
bókmenntum erlendis, enda sér-
stakur sjóður til í því skyni, hefur
stjórn stofnunarinnar verið það
áhugamál að styðja viðleitni í þá
vera eftir megni. Er það raunar
mun vænlegri kostur til að auka.
kynningu á íslenskum bókmennt-
um erlendis að efla Bókmennta-
kynningarsjóð og Stofnun Sigurð-
ar Nordals til góðra verka en veita
fé í enn eina stofnun eíns og hug-
myndir um Bókmenntakynningar-
stofu gera ráð fyrir og Jóhann
Hjálmarsson viðrar í grein sinni.
Höfundur er forstöðumaður
Stofnunar Sigurðar Nordals.
Útigangnr er óheimill
ÚTIGANGUR búijár í þeirri
mynd, sem enn þekkist því miður
á íslandi, mun vera séríslenskt
fyrirbrigði. Víst er að hann sam-
rýmist ekki vilja löggjafáns og er
tvímælalaust brot bæði á lögum
um búfjárhald og dýravemd.
Fregnir hafa borist af því, að
a.m.k. tólf hross hafí nýlega farist
af völdum óveðurs og fennt í kaf
víða um land. Einnig munu um
tuttugu hross ganga umhirðulaus
í Langey á Hvammsfirði. Mál þess-
ara hrossa er búið að vera til sér-
stakrar meðferðar hjá opinberam
aðilum sl. þijú ár. Samkvæmt
skoðun dýralækna, sem fóru út í
Langey í fyrra, var holdafar hross-
anna mjög slæmt og voru þau ber-
skjölduð gegn kulda og hrakvið-
ram. Hvernig skyldi ástand hross-
anna vera nú og hver ber ábyrgð-
ina?
Landbúnaðarráðherra hefir,
samkvæmt lögum um búfjárhald,
á hendi yfirstjórn þeirra mála er
lúta að meðferð búfjár og eftirlit
með búfjárhaldi. Sveitarstjórnir í
hveiju sveitarfélagi skulu ráða
búfjáreftirlitsmann einn eða fleiri,
sem skal hafa eftirlit með ásetn-
ingi búfjár, fóðrun og hirðingu.
Ráðunautar búfjársambandanna
hafa umsjón með búfjáreftirlitinu,
hver á sínu svæði. Búfjáreftirlits-
maðurinn heldur skýrslur yfir
fjölda búfjár og fóðurþörf og send-
ir þær Búnaðarsambandi Islands,.
sem hefir yfirstjóm með fram-
kvæmd forðagæslu. Komi í ljós að
búfjáreiganda skorti
hús, fóður eða beit fyr-
ir fénað, vanfóðri hann
eða vanhirði skal
búfj áreftirlitsmaður
tilkynna það sveitar-
stjóm þegar í stað. Er
þá sveitarstjórn skylt
að vara þann, er hlut
á að máli, þegar við
og gefa honum einnar
viku frest til úrbóta.
Hafi hlutaðeiganda á
þeim tíma ekki tekist
að gera þær ráðstafan-
ir, sem sveitarstjóm og
eftirlitsmaður bún-
aðarsambands telja
fullnægjandi, ber sveit-
arstjóm að útvega fóður og hlut-
ast til um fóðrun og umhirðu eða
ráðstafa fénaðinum til fóðranar.
Telji sveitarstjóm eða búíjáreft-
irlitsmaður í umboði hennar með-
ferð á búfénaði bijóta í bága við
gildandi lög eða reglur skulu þeir
leita til héraðsdýralæknis. Héraðs-
dýralæknirinn skal í samráði við
yfírdýralækni og innan tveggja
sólarhringa fara á staðinn og meta
ástand búfénaðarins, með eða í
samráði við trúnaðarmann búnað-
arsambandsins og gefa búfjáreig-
anda mest einnar viku frest til við-
bótar tij að gera nauðsynlegar ráð-
stafanir. Ef búfjáreigandi hlítir
ekki fyrirmælum búfjáreftirlits-
manns, sveitarstjórnar, trúnaðar-
manns eða héraðsdýralæknis og
fénaður haos líður sakir fóður-
skorts, hirðuleysis eða
harðýðgi, að áliti
tveggja eða fleiri
þessara aðila, er þeim
skylt að tilkynna það
lögreglustjóra innan
tveggja daga. Skal
lögreglustjóri innan
viku sjá um úrbætur
fáist í samræmi við
dýravemdarlög en
búfénu lógað í sam-
ráði við yfírdýra-
lækni, ef ekki er ann-
arra kosta völ.
í dýraverndarlög-
Sigríður um segir að eigendum
Ásgeirsdóttir eða umráðamönnum
dýra beri að sjá þeim
fyrir viðunandi vistarverum og full-
nægjandi fóðri, drykk og umhirðu.
Að vetri til þegar búfé er haldið
til beitar eða látið liggja við opið,
skal sjá til þess að á staðnum sé
húsaslqól eða annað öraggt og
hentugt skjól í öllum veðrum. Einn-
ig skal vera þar nægilegt fóður og
vatn og litið skal eftir búfénu
reglulega en daglega eða oftar ef
nauðsyn krefur. Lögreglu ber að
hafa eftirlit með aðstæðum og
aðbúnaði dýra en allir, sem hafa
grun um illa meðferð á þeim, eiga
að tilkynna það til lögreglunnar
eða til héraðsdýralæknis eða dýra-
vendarráðs umhverfisráðuneytis-
ins. Sé um minniháttar brot að
ræða skal lögreglustjóri, að eigin
frumkvæði, leggja fyrir eiganda
eða umsjónarmann dýranna, að
Útigangur búfjár er
séríslenskt fyrirbrigði.
Sigríður Ásgeirsdóttir
segir hann brot á lögum
um búfjárhald og
dýravemd.
bæta úr innan tiltekins tíma. Leiki
grunur á að um sé að ræða alvar-
legt brot á dýravemdarlögum get-
ur lögreglan fyrirvaralaust tekið
dýr úr vörslu eiganda eða umsjón-
armanns. Skal lögreglustjóri þá
þegar í stað, að fenginni tillögu
dýraverndarráðs eða umsögn hé'r-
aðsdýralæknis, ákveða hvort dýrin
skulu vera áfram í vörslu lögreglu
eða þar til úrbætur hafa verið gerð-
ar. Á meðan dýrin era í vörslu lög-
reglunnar skal sveitarstjóm útvega
geymslustað, fóður og umhirðu á
kostnað eigandans.
Sé sveitarstjóm það af einhveij-
um ástæðum ókleift og telji
nauðsynlegt að láta bjóða dýrin
upp, selja þau til lífs eða slátranar
eða láta aflífa þau að öoram kosti,
skal áður gefa eiganda tækifæri
til að setja tryggingu fyrir kostn-
aði við geymslu, fóðrun og umhirðu
fyrir dýrin.
Eins og að framan greinir era
lög um búfjárhald og dýravemd
skýr og afdráttarlaus að því er
varðar eftirlit og úrræði varðandi
meðferð á öllum dýram. Settir era
frestir um vandamál eins og ofan-
greind mál hrossanna í Langey,
sem þurfa ekki að taka nema
mánaðartíma. Hvemig má það
vera að mál þetta hafí verið þijú
ár að velkjast í meðförum hinna
ábyrgu, opinberu aðila? Það vaknar
spurning um það, hvort ekki þurfi
að láta fara fram opinbera rann-
sókn á allri meðferð Langeyjar-
málsins.
Höfundur er
héraðsdómslögmaður.
FOAM
EUROBATEX*
PÍPU-
EINANGRUN
KK í sjáiflímandi rúilum,
Pq plötum og hólkum.
Þ. Þ0RGRÍMSS0N & CO
ÁRMÚLA 29 - REYKJAVÍK - SÍMI 38640